تنش های جدی در روابط آلمان و روسیه

در جریان پذیرایی از جانب شرکت گاز "نورد استریم" در سنت پیترزبورگ روسیه، دو دوست خوب با همدیگر ملاقات کردند: ویلادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه و گرهارد شرویدر صدراعظم سابق آلمان که به افتخار او جشنی نیز راه اندازی شد بود. شرویدر رئیس کمیته سهمداران این شرکت است که اکثریت مطلق آن به شرکت های روسی "گاز پروم" و "اوستزی پایپلاین" یا پایپلاین بحیره شرق تعلق دارد.

تصاویری از پوتین و گرهارد شرویدر که با هم با صمیمیت و محبت بغل کشی می کنند، با قضاوت های متفاوتی مواجه شده است. تصاویری که نشان دهنده دوستی عمیق هر دو است در اصل باید در روابط آلمان و روسیه تاثیر مثبت داشته باشد؛ اگر چه گرهارد شرویدر از سیاست فعال دست کشیده است، اما حزب سوسیال دموکرات او یک بخش از حکومت ائتلافی آلمان است.

فرانک والتر اشتاینمایر که در گذشته ها از لحاظ سیاسی با شرویدر بسیار نزدیکی داشت و محرم او بود، اکنون مسئولیت سیاست خارجی آلمان را به عهده دارد؛ اما بحران اوکرایین روابط بین روسیه و آلمان را به صورت دوامدار تغییر داده است.

مشارکت کمرنگ

زمانی آلمان به عنوان شریک مهم برای روسیه در غرب به شمار می رفت. هانس یواخیم شپانگر، عضو هیئت مدیره بنیاد پژوهشی مطالعات صلح و جنگ از ایالت هسن آلمان نیز با تایید این مسئله می گوید: «آلمان یکی از شرکای ممتاز روسیه در ناتو و اتحادیه اروپا بود».

در این میان که نشانه هایی از «جنگ سرد» تقویت یافته است، تقاضا برای «اتحاد و همبستگی» مطرح است نه یک «نقش ویژه». شپانگرمی گوید که متحدان نیز در این حالت با سوءظن به مسئله نگاه می کنند. او اضافه می کند: «وزیر امور خارجه آلمان آخرین تلاش هایش را در قبال نقش ویژه ای که دارد، انجام می دهد. آلمان شدیدا تلاش می کند تا در یک شرایط بسیار داغ با بسیار آرامش و استفاده از الفاظ نرم با روسیه برخورد کند تا رشته گفتگوها و پل های ارتباطی را که با این کشور هنوز موجود است، از بین نبرد».

الکساندر دینیک، مدیر موسسه اقتصاد جهانی و روابط بین المللی اکادمی علوم روسیه، نقش آلمان را در این بحران انتقادی می بیند. او می گوید:«آلمان نتوانسته است تا نقش رهبری کننده اش را در مهار این بحران نشان بدهد». مردم عادی روسیه نیز کدام نقش ویژه جدا از سایر کشورهای غربی برای آلمان قایل نیستند. کارشناسان شاید دیدگاه های مختلفی داشته باشند. اما دینیک می گوید که او « در اروپاییان کدام فعالیت مستقل از واشنگتن نمی بیند».

موافقتنامه بی تاثیر

گیرنوت هیرلر، همآهنگ سازنده مسائل روسیه در حکومت فدرال آلمان روز سه شنبه (9 ثور/ 29 اپریل) پیشنهاد کرد تا یک دور مذاکرات جدید ژنیو با روسیه راه اندازی گردد. او می گوید: «مسائل زیادی وجود دارند که باید روی آنها صحبت شود، یعنی چرا تعهدات که در آن زمان روی آنها توافق صورت گرفت، در عمل تطبیق نشد؟».

الکساندر دینیک برگزاری چنین مذاکرات را در اصل درست می یابد. اما او می گوید که در ژنیو چیزی را که به آن توجه نکردند، عبارت است از ایجاد و توسعه یک میکانیزم برای به اجرا درآوردن تصمیمات. او اضافه می کند: «فقط امضای اسناد بدون ابزار کار برای اجرای آنها نشان دهنده شکست است».

دینیک به یاد می آورد که اشتاین مایر وزیر امور خارجه آلمان موافقتنامه را در کیف به تاریح 21 فبروری سال روان میلادی امضا کرد، اما هنوز 24 ساعت نگذشته بود که این موافقتانمه به "آشغال دانی افتاد". در آن زمان وزیران خارجه کشورهای آلمان، پولند، فرانسه و اپوزسیون اوکرایین با رئیس جمهور یانوکوویچ در مورد چگونگی ادامه اقدامات موافقت کردند. مدت کوتاهی بعد از امضای این موافقتنامه، یانوککویچ از مقام اش برکنار شد.

اتحاد از طریق علایق تجارتی

از لحاظ اقتصادی آلمان و روسیه همچنان به صورت بسیار نزدیک با هم ارتباط دارند. یواخیم شپانگر و الکساندر دینیک در قبال این مسئله همنظر هستند. اشپانگر می گوید: «اقتصاددانان آلمان تلاش های سرسختانه در برابر دور سوم تحریم ها علیه روسیه می کنند، زیرا آنها کاملا برحق، نگران این هستند که این اقدام باعث مسدود شدن بازارهای روسیه خواهد شد». دینیک به این نظر است: «اقتصاد چین از این تحریم ها سود بیشتری می برد».

او خواستار همکاری بهتر میان روسیه و اروپایی ها است. او می گوید که تنها با هم می توان بحران اوکرایین را مهار کرد. با این حال او به این نظر است که نفوذ روسیه در شرق اوکرایین بسیار کمتر از آن است که اغلب به تصویر کشیده می شود. حتی کمتر از نفودی است که غرب در کیف، پایتخت اوکرایین دارد.

شپانگر به این نظر است که برای یک رابطه که بر مبنای اعتماد استوار باشد، روابط فردی شخصیت های درگیر نیز بسیار مهم است. او اضافه می کند: « به خصوص در رابطه با روسیه روابط شخصی در همه سطوح اهمیت منحصر به فرد دارد. چنین روابط بسیار مهمتر و بیشتر از روابط سازمانی با نهادی است».

دینیک نیز می گوید که روابط مرکل و پوتین بسیار سرد به نظر می رسد. او اضافه می کند: «متاسفانه، من نمی توانم در روابط دو جانبه شان یک تفاهم خوب را ببینم ».