جهانگردانی که پناهجو می شوند؛ سرگذشت ایرانی ها در صربستان

آرش چهار شب را در یک پارک در شهر بلگراد سپری کرده است؛ جایی که ۳۷۰۰ کیلومتر از خانه اش در ایران فاصله دارد. او خوش است که به زودی می تواند در یک کمپ آوارگان، سقفی بالای سرش داشته باشد.

آرش و چهار دوست جوانش فقط چند روز پیش به بلگراد رسیدند. او می گوید: «من مانند دوستانم در تهران به دنیا آمدم و آنجا بزرگ شده ام». او در ادامه می گوید: «ما تصمیم گرفتیم ایران را ترک کنیم. ما اول به ترکیه سفر کردیم و بعد به صربستان؛ چون از صربستان بهتر می شود به اروپا رفت».

ایرانی ها می توانند بدون ویزا به ترکیه وارد شوند. به این دلیل این کشور نخستین توقفگاه شمار زیادی از جوانان ایرانی است که می خواهند خود را به کشورهای اتحادیه اروپا برسانند. از ترکیه آنها غالبا به صربستان پرواز می کنند. ایرانی ها برای سفر به صربستان نیز نیاز به ویزا ندارند. این کشور که نامزد الحاق به اتحادیه اروپا است از سال ۲۰۱۷، به خاطر جذب گردشگر و سرمایه گذاری خارجی، ورود بدون ویزا را برای ایرانی ها پیشکش کرد.

سمیه، کارمند یک آژانس مسافرتی در منطقه لوکس تهران می گوید: «صربستان حالا یکی از پرطرفدارترین مقصدهای سفر است». او توضیح  می دهد: «مشتری های ما واقعا همه جا می روند: تایلند، دبی، هند و چین. آنها خوش هستند که حالا می توانند بدون ویزا به جنوب اروپا سفر کنند». این گونه سفرها فقط متعلق به گروه کوچکی از ایرانی های پولدار و مرفه است. اما آرش می گوید که او و دوستانش از این طبقه مرفه نیستند.

در جستجوی زندگی بهتر

شکاف بین طبقه مرفه و فقیر جامعه در ایران بسیار زیاد است. بر اساس گزارش "صندوق بین المللی پول"، میزان بیکاری در این کشور ۱۲ درصد است و نرخ جوانان بیکار حداقل دو برابر این میزان، یعنی ۲۴ درصد. نارضایتی اقتصادی و سیاسی به ویژه در جمع جوانان ایرانی زیاد است. آرش، افشین، مهران و سعید می گویند که زندگی آنها "به نحوی در ایران در خطر بود".

افشین می گوید که او و دوستانش از فرقه صوفی موسوم به "درویش گنابادی" هستند؛ یک اقلیت مذهبی که در ایران تحت تعقیب قرار دارد. سعید گفت: «زندگی من در خطر بود. مجبور شدم که کشور را ترک کنم». او در ادامه توضیح می دهد: «هرکس می داند که ما چطور در ایران زندگی می کنیم. آزادی نیست. آنها می خواستند گوش من را ببرند چون به آن حلقه زینتی (پیرسینگ) آویخته بودم. من هیچ آینده ای آنجا نداشتم».

ستیفان تتلوویچ، از سازمان "اینفو پارک" در بلگراد می گوید که "روشن است که قاچاقبران انسان در پارک ها و جاده ها حضور دارند و کار می کنند". تتلوویچ به مهاجرانی که به سوی کشورهای اروپای شمالی حرکت می کنند، مشوره می دهد. بر اساس آمار "اینفو پارک"، بیش از ۶۰۰۰ ایرانی از هنگام آزاد شدن ویزا به عنوان "توریست" به صربستان آمده اند و بسیاری از آنها قصد ندارند که دوباره به کشورشان بازگردند.

راه بن بست

تتلوویچ می گوید که "ایرانی ها به عنوان توریست به اینجا می آیند و بعد با قاچاقبران انسان تماس می گیرند تا آنها را به جایی که می خواهند ببرند". اما برنامه آنها درست کار نمی کند. شمار ایرانی هایی که در صربستان درخواست پناهندگی داده اند از زمان آزاد شدن سفر بدون ویزا، افزایش یافته است. این شمار در نوامبر سال گذشته ۲۹۰ تن بود در حالی که در ماه مارچ امسال به ۴۳۱ نفر افزایش یافت. آرش و دوستانش نیز درخواست پناهندگی داده اند. به همین دلیل است که حالا آنها می توانند شب ها در کمپ "پرسیوو" در جنوب صربستان بخوابند.

بسیاری از ایرانی ها هیچ چیزی درباره صربستان نمی دانند. تتلوویچ می گوید: «تنها چیزی که آنها می دانند این است که برای سفر به این کشور به ویزا نیاز ندارند». به گفته او، "با این همه، آنها بسیار خوب می دانند که چه چیزی بگویند که درخواست پناهندگی شان قبول شود". تتلوویچ توضیح می دهد: «بسیاری از آنها ادعا می کنند که به دلیل سیاسی یا مذهبی تحت تعقیب هستند. برخی هم که به صربستان سفر می کنند، می گویند که همجنسگرا، ترانس یا دوجنسه هستند. اما وقتی مقامات بیشتر پرس و جو می کنند، متقاضیان پناهندگی نمی توانند از ادعای خود دفاع کنند. بنابراین درخواست های پناهندگی آنان رد می شود».

شبنم فون هاین، سنجا کلیجاجیچ/ ع. ح.