حماس و جهاد اسلامی درنوار غزه فلسطین

جهاد اسلامی در فلسطین

در سال های 1948 تا 1967 نوار غزه تقریباً همواره زیر اداره مصر بود. افکاری مانند عقاید اخوان المسلمین مصر، در جهان عرب که بسیار عرفی شده، به سرعت زمینه مساعد یافت. به زودی ایدئولوژی های مقاومت علیه اسرائیل رشد نمودند.

با شکست در جنگ شش روزه و همراه با آن تصرف نوار غزه و اردن غربی توسط اسرائیل، بسیاری فلسطینی ها از سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) به رهبری یأسرعرفات مایوس شدند و به لشکر اسلامگرایان پیوستند.

در دهه هفتاد به نظر می رسید که اسرائیل اخوان المسلمین را تحمل می کند. اما فوراً پس از انقلاب ایران و سقوط شاه در سال 1979 این وضع تغییر کرد. این در حالی است که ایجاد یک دولت دینی در ایران بر فلسطینی ها نیز تاثیر گذاشت.

دولت اسلامی ایران به مثابه سرمشق

اخوان المسلمین در سال های هفتاد در راه اش به سوی نوار غزه البته از جانب اسرائیل شادباش گفته نمی شد، اما یک عامل قابل تحمل شمرده می شد. اسرائیل قسماً به این ترتیب یک ضد وزنه علیه سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) می خواست زیرا کمتر راه تصرف دوباره فلسطین را می پیمود. ناگهان جناح نظامی اخوان المسلمین ازهم پاشید تا از سرمشق ایران پیروی کند. "جهاد اسلامی فلسطین" در سال 1979 توسط فتحی شکاکی یک داکتر طب و فلسطینی های همفکرش پایه گذاری شد.

برای آن ها اخوان المسلمین مانند سازمان آزادیبخش فلسطین در جنگ علیه اسرائیل و اشغالش بسیار اعتدالی بودند. هدف آن ها یک دولت بزرگتر اسلامی برای همه مسلمانان بود. هنوز پیش از آن که در مناطق اشغالی نخستین انتفاضه یا نخستین قیام فلسطینی ها ظهور کند، این سازمان زیر زمینی در آغاز سال های 1980 تهاجم ها و حملاتش را علیه اهداف اسرائیلی شروع کرد.

سازمان پیکار جو

هرچند قرار بود انتقاضه اصلاً بدون خشونت به راه بیفتد، اما این فرصت دلخواهی را برای افراط گرایان به وجود آورد تا مواضع شان را تحکیم کنند. پس از آن که اسرائیل خطر را تشخیص کرد، شکاکی به لبنان رفت و با حزب الله که توسط ایران و سوریه ایجاد شده بود، ارتباط خوبی برقرار کرد. همین که در سال 1993 توافقنامه اسلو بین سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) و اسرائیل صورت گرفت، گروه جهاد اسلامی نقش رهبری کننده ای در جنبش مقاومت به دست آورد.

این مجاهدان خود خوانده صلح با اسرائیل و به رسمیت شناختن اسرائیل را رد می کردند. شکاکی در سال 1995 قربانی یک حمله مرگبار دستگاه استخبارات مخفی اسرائیل در مالتا شد. جانشین وی رمضان عبدالله صالح، یکی از بنیانگذاران دیگر این جنبش شد. این گروه به دلیل فشار های بین المللی و اسرائیل از جانب یأسر عرفات غیر قانونی اعلام شد، البته این کار بی اثر بود. آنها بازهم از نوار غزه عملیات شان را انجام می دادند.

حماس

حماس مخفف "حرکت المقاومته الاسلامیه" یا حرکت مقاومت اسلامی است که اولین بار در پایان سال 1987 به هنگام انتفاضه اول به منظور پیشی گرفتن از سازمان آزادیبخش فلسطین ظهور کرد. اسراییل به یکبارگی خود را با دو جنبش مقابل دید. یکی حماس بود و دیگری ساف یا سازمان آزادیبخش فلسطین.

در سال 1978 شیخ احمد یاسین، یک رهبر اسلامی از غزه به اصطلاح "مجامع الاسلامی" یا انجمن های اسلامی را تاسیس کرد تا از فلسطینی های نیازمند به کمک، وارسی کند. اسرائیل این انجمن ها را با ظن این که نیروهای محلی می باشند و از مردم وارسی می کنند و شاید بتوان به مثابه ضد وزنه ای علیه یأسر عرفات که تروریست می پنداشت به رسمیت شناخت. در آن زمان این امر موجب آن شد که سازمان آزادیبخش فلسطین از اردن بیرون رود. با اینهم این افراد به مثابه حماس اظهار وجود نمودند و علیه اسرائیل اعلام جنگ کردند. در جریان انتفاضه اول آنها اعلام مقاومت کردند و حملاتی را به راه انداختند و کوشیدند جای سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) را بگیرند.

جناح سیاسی وجناح نظامی

حماس نیز، که از درون اخوان المسلمین سر برآورده بود، با یک ایدولوژی آشتی ناپذیر و تندرو عرض وجود کرد. او خود را جنبش مقاومت علیه اشغال در سرتاسر کشور می شناخت، نه اینکه صرفا مناطق اشغالی. در سال 1988 در منشور این سازمان آمده است که فلسطین یک کشور اسلامی است.

همینکه اسرائیل و سازمان آزادیبخش فلسطین در مورد موافتنامه اسلو به توافق رسیدند، حماس و سازمان جهاد اسلامی نیز توافق کردند که این یک سیاست خیانتکارانه است. با این هم برخلاف گروه جهاد اسلامی، حماس به زودی به یک جناح " سیاسی" و یک جناح "نظامی" تقسیم شد. در حالی که جناح سیاسی می کوشید در بین فلسطینی ها نفوذ کند، جناح نظامی حملات سنگینی را علیه اسرائیل به راه می انداخت. در دوران انتفاضه دوم (الاقصا انتفاضه) تعداد و شدت این سوء قصد افزایش یافت.

در سال 2006 پس از مرگ یاسر عرفات و قتل شیخ احمد یاسین، حماس برای نخستین بار در انتخابات شرکت کرد. به دلیل نا رضایتی های زیاد از فساد و سیاست خویشخواری در سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف)، حماس برنده بزرگ این انتخابات شد. نه تنها سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) از این رخداد تکان خورد، بلکه همچنان کشورهای خارجی شوکه شدند. با وجود آنکه این انتخابات به صورت دموکراتیک برپا شده بود، غرب آماده نبود نتایج آن را به رسمیت بشناسد، مگر اینکه حماس از مواضع تندروانه اش دست بکشد. اسماعیل هنیه رئیس حکومت، برای این کار آمادگی نداشت.

از برادر کشی تا آشتی

در حالی که حماس هر چند گاه بعد اعلام آتش بس می نمود، جهاد اسلامی به حملات اش ادامه می داد. حماس سر انجام آتش بس را ملغی قرار داد و اوضاع در نوار غزه کسب وخامت نمود، تا این که در سال 2007 علناً به یک جنگ برادرکشی بین حماس و فتح منجر شد. پس از این جنگ ها حماس در ماه جون 2007 به تنهایی کنترول نوار غزه را در دست گرفت. اسرائیل که نوار غزه را در خزان 2005 ترک گفته بود، پیوسته به آنجا حمله می نمود و آن منطقه را محاصره کرده بود. در سال 2008 و 2009 اسرائیل با شدت و نیروی زیاد برنوار غزه حمله نمود و از نیروهای هوایی و زمینی اش استفاده کرد. حدس زده می شود که در اثر این حملات حدود 1500 تن کشته شده باشند. به علت جنگ و محاصره نوار غزه اسرائیل مورد انتقادات شدید قرار گرفت. در جهان عرب این منازعه موجب گسترش همبستگی توده های مردم با سازمان حماس شد.

از آن به بعد حماس در نوار غزه در قدرت است. در سال های 2011 و 2012 کوشش به عمل آمد تا با سازمان فتح آشتی کند. اما این تلاش ها به جایی نرسید. در 23 اپریل 2014 حماس و فتح دوباره با هم مذاکره کردند و در نتیجه فیصله به عمل آمد که در خلال پنج هفته می خواهند هردو گروه رقیب یک حکومت مشترک تشکیل دهند و شش ماه پس از آن انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری را به راه اندازند.