احمد رشید: اکنون فرصت گفتگو با طالبان فراهم شده است

این مطلب را احمد رشید، نویسنده پاکستانی و کارشناس طالبان در نشستی که توسط انجمن روابط خارجی آلمان در برلین برگزار شده بود مطرح کرد. میشایل شتاینر، نماینده ویژه آلمان در امور افغانستان و پاکستان دیگر سخنران اصلی نشستی بود که تحت عنوان "افغانستان در مسیر بن" در شهر برلین، پایتخت آلمان برگزار شده بود. هر دو سخنران وضعیت افغانستان بعد از زمان اسامه بن لادن را به بررسی گرفتند.

«بدیلی جز گفتگو با طالبان نداریم»

احمد رشید در نوع رابطهای که طالبان تحت رهبری ملا محمد عمر و گروههای افراطی پاکستان با شبکه القاعده دارند، تفاوت قایل است. به نظر او، رابطه ملا محمد عمر، رهبر گروه طالبان با شبکه القاعده، بیشتر شخصی و نه گروهی بوده است. قطع رابطه با القاعده، یکی از پیششرطهای مصالحه با طالبان بیان شده است.

احمد رشید در نشستی که توسط انجمن روابط خارجی آلمان در برلین برگزار شده بود، گفت: «در حقیقت اسامه بن لادن با طالبان سوگند وفاداری شخصی یاد کرده بود. بنابراین، طالبان ضرورت ندارند که رابطه خود را با القاعده ادامه بدهند».

به باور این نویسنده پاکستانی، اما حامیان اصلی و فکری القاعده گروههای افراطی مستقر در پاکستان هستند. او میگوید: «ملیشهها و گروههای بزرگ هوادار و همفکر القاعده که توسط این شبکه آموزش دیده اند و حامی آن هستند و با القاعده کار کرده اند، در درون پاکستان و پاکستانی هستند». این مساله، به گفته احمد رشید، بزرگترین خطر برای پاکستان است.

براین اساس، احمد رشید معتقد است «چیزی که داریم، یک فرصت واقعی برای گفتگو با طالبان است». احمد رشید به سادگی طالبان را یک گروه ملی افغانی میداند، نظریهای که در افغانستان مخالفان زیادی دارد.

میشایل شتاینر، نماینده ویژه آلمان برای افغانستان و پاکستان در این بحث گفت جامعه بین المللی در مورد این که برای حل مشکل نیازی به راه حل سیاسی داریم، توافق دارد. او گفت بدیلی جز گفتگو با طالبان نداریم: «اگر در پی راه حل سیاسی هستید، این راه حل باید با دشمن باشد».

کیها تعیین کننده هستند؟

هنوز واضح نیست که ایالات متحده امریکا چه موضعی در مورد گفتگو با طالبان دارد. هیلاری کلینتون، وزیر خارجه امریکا ابراز امیدواری کرده است که طالبان بعد از مرگ بن لادن، رابطه شان را با القاعده قطع کنند.

تلاشهای بینتیجه چند سال گذشته در مصالحه با طالبان، ثابت ساخته است که نه در آن طرف گروه تحت رهبری ملاعمر طرف اصلی است، و نه در این طرف حکومت حامد کرزی. بسیاری تحلیلگران معتقدند که ملا محمد عمر، اگر موضع مستقلانه داشته باشد، مشکل است بتواند مستقلانه عمل کند.

تصور غالب این است که بدون همکاری پاکستان، به خصوص سازمان استخباراتی این کشور (آی اس آی) طالبان نمیتوانند تصمیم بگیرند. ملا برادر، فرد شماره دوم طالبان زمانی بازداشت شد که گفته میشد وارد مذاکره با کابل شده است.

این که آیا ملا عمر میتواند مستقلانه بدون تاثیرپذیری «آی اس آی» عمل کند یا نه، احمد رشید میگوید: «این چیزی است که امریکاییها و جامعه بین المللی در مورد آن کار کنند تا- به طور مثال گفتگوهای زیادی در مورد باز کردن یک دفتر است- اگر به طالبان اجازه داده شود که در خلیج یک دفتر باز کنند، پس از آن به آنها اجازه داده شود که مسافرت کنند و پاکستان باید به آنها اجازه بدهد که بروند و بیایند».

در جانب دیگر، حامد کرزی رییس جمهور افغانستان مشکلات داخلی نیز دارد. اخیرا مخالفان حامد کرزی از طالبان صریحا تحت عنوان «دشمن» خود یاد کردند. احمد رشید میگوید در افغانستان، مهمترین موضوع نبود یک توافق داخلی در میان همه گروههای قومی، «جنگ سالاران و جامعه مدنی»، و حتا در درون حکومت در مورد طالبان است. احمد رشید میگوید: «کرزی واقعا تاهنوز نتوانسته است هیچ حرکتی را سازماندهی کند که اکثریت جمعیت افغانستان را با خود داشته باشد. در حال حاضر، بسیاری غیرپشتونها، مساله را تعامل پشتونها با پشتونها میدانند».

ایالات متحده امریکا میخواهد روابط استراتژیک درازمدت با افغانستان داشته باشد که حضور نظامی و استقرار پایگاههای نظامی درازمدت بخشی از آن هستند. از سوی دیگر احمد رشید میگوید خروج نیروهای خارجی شرط اساسی طالبان برای شروع گفتگو است و این گروه هیچ گونه حضور نظامی خارجی و پایگاه نظامی را نمیپذیرد.

با وجود اینها، همه خوشبینی احمد رشید به شروع گفتگو با طالبان بستگی به این دارد که اگر امریکاییها مصالحه را آغاز کنند. «اگر اوباما گفتگو با طالبان را در ماههای آینده اعلام کند، و طالبان نیز گفتگو با امریکا را اعلام کنند، این ضربتی عظیمی به القاعده خواهد بود».

احساس فوریت

در این اواخر و خصوصا بعد از مرگ بن لادن، نوعی احساس فوریت در گفتگو با طالبان دیده میشود. زلمی رسول، وزیر خارجه افغانستان نیز گفته است که مرگ بن لادن منجر به سرعت یافتن گفتگوهای صلح خواهد شد.

ظاهرا تغییری در موضع پاکستان نیز دیده میشود. قرار است این کشور کمیسیون مشترک صلح با افغانستان تشکیل دهد که مقامهای ارشد نظامی و استخباراتیاش نیز در آن شامل میباشند. احمد رشید میگوید: «فکر نمیکنم پاکستان محدودیت ایجاد کند. پاکستان افغانستان باثبات میخواهد و میخواهد طالبان بخشی از ساختار باشند. بنابراین، این به نفع پاکستان است که به گفتگو سهولت ببخشد».

مقامهای دولت افغانستان گفته اند پاکستان یکی از کشورهای منطقه است که با روابط درازمدت افغانستان و امریکا مخالف میباشد. احمد رشید نیز میگوید در منطقه تنها کشوری که با حضور درازمدت امریکا در افغانستان مخالفت ندارد، هندوستان است. به این ترتیب، تحلیلگران معتقدند که پاکستان در پی نقش رسمی در مصالحه با طالبان است.

از جانب دیگر، پاکستان درک کرده است که گروههای افراطی ممکن است روزی علیه خود این کشور نیز بجنگند. احمد رشید میگوید: «تفکیک افراط گرایان به خوب و بد، برای پاکستان بحران خلق کرده است».

مصالحه فراگیر باشد

در کنفرانسی که به تاریخ پنجم دسامبر در شهر بن آلمان برگزار میشود، قرار است «اشتباهی» که برخی معتقدند در سال 2001 در همین شهر صورت گرفت، جبران گردد، یعنی به طالبان در آن سهم داده شود. مصالحه با طالبان و «گردهم آوردن همسایههای افغانستان به شمول هندوستان و ایران» از موضوعات اصلی این کنفرانس است.

میشایل شتاینر، نماینده ویژه آلمان برای افغانستان و پاکستان بر فراگیر بودن مصالحه با طالبان تاکید کرد. او گفت: «توافقی میان حامد کرزی و طالبان کافی نیست... همه اقشار جامعه افغانستان باید در این روند شامل باشند».

هم احمد رشید و هم میشایل شتاینر تاکید کردند که پایان بخشیدن به منازعه در افغانستان، به حمایت بین المللی و منطقهای نیاز دارد. به گفته آنها، برعلاوه امریکا و پاکستان، کشورهای روسیه، چین، هند و ایران نیز روی میز کشانده شوند.

ظاهراً تصمیم بر این است که در کنفرانس بن برعلاوه همه اقشار و گروههای افغانی، کشورهای منطقه به شمول هندوستان و ایران نیز دعوت گردند.

عارف فرهمند
ویراستار: رتبیل شامل آهنگ