Ρωσία: Τέλος στη «φάμπρικα τρολ» του Πριγκόζιν;

Μετά την αποτυχημένη εξέγερση του Γιεβγκένι Πριγκόζιν οι εκδόσεις που ανήκουν στον όμιλο μέσων ενημέρωσης "Patriot" του Πριγκόζιν ανακοίνωσαν ότι αναστέλλουν τη λειτουργία τους. Μήπως αυτό σημαίνει το τέλος των «μισθοφόρων του διαδικτύου» που εξυμνούν το Κρεμλίνο και υπονομεύουν τους αντιπολιτευόμενους εδώ και χρόνια;

Η «φάμπρικα τρολ» έγινε γνωστή το 2013, όταν οι δημοσιογράφοι ανακάλυψαν το λεγόμενο «Πρακτορείο Διαδικτυακής Έρευνας» στην Αγία Πετρούπολη, όπου οι εργαζόμενοι πληρώνονταν για αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα. Το «πρακτορείο» συνδέθηκε σύντομα με τον Πριγκόζιν, αλλά ο επιχειρηματίας αρνήθηκε την εμπλοκή του. Μόνο τον Φεβρουάριο του 2023 παραδέχτηκε ότι το είχε ιδρύσει «για την προστασία του ρωσικού χώρου πληροφοριών».

Σύμφωνα με τον Γιεβγκένι Ζουμπάρεφ, επικεφαλής του «Ομοσπονδιακού Πρακτορείου Ειδήσεων», το οποίο ανήκει στον όμιλο μέσων ενημέρωσης "Patriot", η δραστηριοποίησή του χρονολογείται από το 2009. «Οι πρώτοι σχολιαστές εργάστηκαν εναντίον στελεχών της αντιπολίτευσης, όπως ο Αλεξέι Ναβάλνι και άλλοι», αναφέρει. Ο ιδιωτικός «διαδικτυακός στρατός» του Πριγκόζιν μεγάλωσε και είχε διεθνή δραστηριότητα ήδη στα μέσα της δεκαετίας του 2010. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης των Η.Π.Α. είχε απαγγείλει κατηγορίες κατά του Ρώσου επιχειρηματία για παρεμβάσεις στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2016.

Διακοπή μετά την αποτυχημένη εξέγερση

Στην αρχή, ο Πριγκόζιν είχε μόνο μερικές δεκάδες υφισταμένους, καθένας από τους οποίους έπρεπε να γράφει περίπου 100 σχόλια την ημέρα. Μέχρι το 2023 η «φάμπρικα τρολ» είχε φτάσει τους 400 εργαζομένους. Ορισμένοι έγραφαν άρθρα για τα μέσα ενημέρωσης του Πριγκόζιν και τουλάχιστον το ένα τέταρτο από αυτούς δημοσίευαν σχόλια στα κοινωνικά δίκτυα. Σύμφωνα με έκθεση του ερευνητικού κέντρου “Dossier”, του οποίου ο ιστότοπος είναι αποκλεισμένος στη Ρωσία, η διαδικτυακή αυτοκρατορία του Πριγκόζιν έχει συνολικό προϋπολογισμό έως και 100 εκατομμύρια ρούβλια (το ισοδύναμο περίπου ενός εκατομμυρίου ευρώ) μηνιαίως.

Κατά τη διάρκεια της ανταρσίας της ομάδας Βάγκνερ στις 24 Ιουνίου, οι δυνάμεις ασφαλείας έκαναν έρευνα στο επιχειρηματικό κέντρο "Lachta-2" στην Αγία Πετρούπολη, όπου στεγάζονται εργαζόμενοι των μέσων ενημέρωσης του Πριγκόζιν. Ορισμένες από τις ιστοσελίδες τους δεν ενημερώθηκαν μετά από αυτό. Για παράδειγμα, οι λογαριασμοί Twitter "RussiaActually" και "WorldActually" δημοσίευσαν μόνο δύο tweets μετά τις 23 Ιουνίου και σιώπησαν εντελώς μετά τις 29 Ιουνίου. Προηγουμένως, συνήθιζαν να δημοσιεύουν δέκα με δώδεκα tweets την ημέρα.

Το "The Bell", ένα ανεξάρτητο ρωσικό διαδικτυακό μέσο στο εξωτερικό, ανέφερε ότι αναζητείται νέος ιδιοκτήτης για τις διαδικτυακές επιχειρήσεις του Πριγκόζιν και υποτίθεται ότι τα μέσα ενημέρωσής του επρόκειτο να τεθούν υπό τον έλεγχο του "National Media Group" του Γιούρι Κόβαλτσουκ. Διευθύνουσα σύμβουλος του ομίλου είναι η πρώην γυμνάστρια Αλίνα Καμπάγιεβα, η οποία φέρεται να είναι συνεργάτης του Πούτιν, όπως και ο δισεκατομμυριούχος Κόβαλτσουκ. Σύμφωνα με το “The Bell”, ο Πριγκόζιν είχε προσωπικά αποφασίσει να διαλύσει την αυτοκρατορία του στα μέσα ενημέρωσης, έχοντας δώσει εντολή στους συντάκτες του να εξαλείψουν «κάθε ίχνος διαδικτυακής παρουσίας τους» - όχι μόνο στους ιστοτόπους, αλλά και τα κοινωνικά δίκτυα που συνδέονται με αυτούς.

Το τέλος των διαδικτυακών τρολ;

Η Ε.Ε. δεν βλέπει κανέναν λόγο να πανηγυρίζει για μια επιτυχία στον αγώνα κατά της παραπληροφόρησης και των διαδικτυακών τρολ. «Είναι πολύ νωρίς για να διατυπώσουμε μια τελική κρίση σχετικά με τις εξελίξεις στο ρωσικό περιβάλλον παραπληροφόρησης μετά την υποτιθέμενη παύση των δραστηριοτήτων του Πριγκόζιν», δηλώνει στην DW ο Πίτερ Στάνο, εκπρόσωπος της Ε.Ε. για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας.

Ακόμη και οι ειδικοί που παρατηρούν τα τρολ εδώ και καιρό αμφιβάλλουν ότι πλέον αποτελούν παρελθόν. Ο "Bot Blocker", ο οποίος διαχειρίζεται τον λογαριασμό Twitter "antibot4navalny", επισημαίνει ότι υπάρχουν και οι σχολιαστές του Πριγκόζιν στα κοινωνικά δίκτυα. «Το έργο τους δεν έχει μειωθεί σημαντικά μετά την εξέγερση», δήλωσε ο Bot Blocker στην DW, ο οποίος επιθυμεί να παραμείνει ανώνυμος. «Τα τρολ υπέρ του Κρεμλίνου εξακολουθούν να είναι ενεργά και δημιουργούν ακόμη και νέους λογαριασμούς στο Twitter. […] Τις τελευταίες ημέρες δεν έχουμε δει καμία διακοπή ή σημαντική αποδυνάμωση του έργου τους», τονίζει.

Η κατάσταση αντιμετωπίζεται με παρόμοιο τρόπο από τους δημιουργούς του "Chef's Trap", οι οποίοι παρακολουθούν τα διαδικτυακά τρολ στο ρωσικό κοινωνικό δίκτυο "VKontakte". «Πολλά μέσα ενημέρωσης γράφουν ότι η γνωστή φάμπρικα τρολ έχει κλείσει από τις 24 Ιουνίου, αλλά σύμφωνα με τα δικά μας στοιχεία το έργο της συνεχίζεται», αναφέρει η σελίδα, το όνομα της οποίας παραπέμπει στον Πριγκόζιν, «τον μάγειρα του Πούτιν».

Ποιος βρίσκεται πίσω από τα τρολ;

Αλλά ποιος καθοδηγεί τα τρολ; Οι παρατηρητές είναι διχασμένοι ως προς αυτό. Κατά το Chef's Trap, όταν κλιμακώθηκε η σύγκρουση μεταξύ της ομάδας Βάγκνερ και του ρωσικού Υπουργείου Άμυνας, τα περισσότερα τρολ έγραφαν αναρτήσεις κατά του Πριγκόζιν. Από τα 15.000 τρολ, περίπου 13.000 σταμάτησαν να υποστηρίζουν το επαναστατημένο αφεντικό τους. Το "Bot Blocker", από την άλλη πλευρά, υποστηρίζει ότι «η συμπεριφορά και η ρητορική των τρολ συνεχίζει να συμπορεύεται με τα συμφέροντα του Κρεμλίνου. Πιθανότατα, η αλλαγή στάσης απέναντι στον Πριγκόζιν οφείλεται στη διαφοροποιημένη ειδησεογραφική του παρουσίαση και όχι στη μεταφορά της επιχείρησης σε άλλο ιδιοκτήτη».

Ούτε η Ε.Ε. αναμένει μείωση της ρωσικής παραπληροφόρησης. «Είναι προφανές ότι η παραπληροφόρηση δεν αρχίζει και τελειώνει με την επιχείρηση του Πριγκόζιν. Το Κρεμλίνο θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί τη χειραγώγηση πληροφοριών με κάθε τακτική και μέσω διαφορετικών παραγόντων και μέσων, όπως κάνει εδώ και χρόνια», δήλωσε ο εκπρόσωπος της Ε.Ε. Πίτερ Στάνο.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς