Πόση «ηγεσία» αντέχει η Γερμανία;

Ήταν μία αριστοτεχνικά δομημένη ομιλία για την εξωτερική πολιτική αυτή που εκφώνησε ο συμπροεδρεύων του κυβερνώντος Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPD) Λαρς Κλίνγκμπαϊλ σε εκδήλωση του πολιτικού Ιδρύματος «Φρίντριχ Έμπερτ» στο Βερολίνο. ‘Οπως πολλοί ομιλητές που επιθυμούν να σαγηνεύσουν ένα αριστερό ακροατήριο, ξεκίνησε με αναφορές στα «Τετράδια της Φυλακής» του Αντόνιο Γκράμσι για «το παλαιό που πεθαίνει και το καινούριο που δεν μπορεί ακόμη να γεννηθεί», συνέχισε με γνωστές συντεταγμένες της μεταπολεμικής γερμανικής πολιτικής («Η Γερμανία είναι ισχυρή μόνο όταν είναι ισχυρή και η Ευρώπη») και στη συνέχεια υπενθύμισε γεωπολιτικές ανατροπές των τελευταίων ετών με αποκορύφωμα τη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία, για να καταλήξει στο «διά ταύτα».

Ποιο είναι αυτό; Κατά τον Κλίνγκμπαϊλ η Γερμανία πρέπει να έχει την αξίωση να εξελιχθεί σε μία «ηγετική δύναμη», να διεξαγάγει συζητήσεις «περί πολέμου και ειρήνης» και να συνειδητοποιήσει ότι «και η στρατιωτική βία μπορεί να αποτελεί θεμιτό μέσο πολιτικής. Αυτό άλλωστε προβλέπει ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών. Είναι πάντα το έσχατο μέσο, αλλά είναι ένα μέσο. Το βλέπουμε στην Ουκρανία».

Συνέχεια ή ανατροπή σοσιαλδημοκρατικών παραδόσεων;

Κατά σύμπτωση όλα αυτά ειπώθηκαν σε μία στιγμή που η συμπροεδρεύουσα του SPD και επιφανής εκπρόσωπος της αριστερής πτέρυγας του κόμματος, Σάσκια Έσκεν, είναι κλινήρης με σπασμένο πόδι και κορωνοϊό μαζί (!) Ώστόσο, άλλοι εκπρόσωποι της αριστερής πτέρυγας του SPD έσπευσαν να τοποθετηθούν στις προτάσεις Κλίνγκμπαϊλ. «Η αξίωση περί ηγετικής δύναμης αποτελεί εντελώς λανθασμένη αντίληψη για τον ρόλο της Γερμανίας» λέει η βουλευτής και πρόεδρος της σοσιαλδημοκρατικής νεολαίας (Jusos) Τζέσικα Ρόζενταλ. «Αυτά πρέπει να γίνονται αντικείμενο συζήτησης μέσα στο κόμμα, η ηγεσία δεν μπορεί απλώς να αποφασίζει» δηλώνει ο Σεμπάστιαν Ρόλοφ, επικεφαλής της άτυπης αριστερής ομάδας DL 21 εντός του SPD. «Η Γερμανία πρέπει να ηγείται δια του παραδείγματος», λέει ο βουλευτής Ραλφ Στέγκνερ, «Με τη διπλωματία, με την αποστολή ανθρωπιστικής ή οικονομικής βοήθειας. Αλλά με δεδομένη την ιστορική εμπειρία, η Γερμανία δεν πρέπει να επιδιώκει ρόλο στρατιωτικής δύναμης».

Ο Κλίνγκμπαϊλ προφανώς ανέμενε τις αντιδράσεις. Άλλωστε, στην επίμαχη ομιλία του Βερολίνου, ανέφερε και τα εξής: «Σας καλώ να αντιμιλήσετε, να συζητήσετε, να στοχαστείτε. Θέλω να προκαλέσω μία συζήτηση». Είναι βέβαιο ότι η επιθυμία του θα ικανοποιηθεί. Ο ίδιος θεωρεί ότι η συζήτηση περί «ηγετικής δύναμης» όχι μόνο δεν αντιστρατεύεται την παράδοση του SPD, αλλά και αποτελεί συνέχεια της στιβαρής διακυβέρνησης που ακολουθούσε ο Χέλμουτ Σμιτ. Χρήσιμη η διευκρίνιση ότι επιθυμεί τη χρήση «στρατιωτικής βίας» μόνο στο πλαίσιο που ήδη προβλέπει ο Καταστατικός Χάρτης του ΟΗΕ, ο οποίος όμως σχεδόν πουθενά δεν προβλέπει «στρατιωτική βία», παρά μόνο ως άσκηση του δικαιώματος αυτοάμυνας κατ' επίκληση του άρθρου 51 ή ως αποτέλεσμα συλλογικής εντολής από το Συμβούλιο Ασφαλείας.  

Μία διαφορετική γενιά

Ο Λαρς Κλίνγκμπαϊλ είναι γιος στρατιωτικού. Ίσως αυτό να παίζει κάποιον ρόλο. Μεγαλύτερη ακόμη σημασία έχει το ότι ο ίδιος θεωρείται «αρχιτέκτονας της εκλογικής νίκης του SPD», το οποίο παρέλαβε στο 15-20% (βάση δημοσκοπήσεων) όταν εξελέγη γενικός γραμματέας του κόμματος το 2017.  Η άποψή του έχει ιδιαίτερη βαρύτητα. Αλλά υπάρχει και ένα άλλο στοιχείο, που είναι ίσως το πιο αποφασιστικό: Ο Λαρς Κλίνγκμπαϊλ εκπροσωπεί μία νέα γενιά και βλέπει κάποια πράγματα διαφορετικά.Το είπε και ο ίδιος στην ομιλία του Βερολίνου: «Ήμουν 11 χρονών, όταν έπεσε το Τείχος του Βερολίνου και τερματίστηκε ο Ψυχρός Πόλεμος. Η ιδέα του κομμουνισμού είχε πεθάνει και ο μοναδικός δρόμος προς το μέλλον ήταν εκείνος της φιλελεύθερης δημοκρατίας. (...) Ήμουν 23 χρονών όταν έκανα πρακτική άσκηση στη Νέα Υόρκη και αναγκάστηκα να ζήσω από κοντά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου σε αυτή την μεγαλειώδη πόλη. (...) Σήμερα είμαι 44 ετών. Και ως πρόεδρος του SPD έχω επωμιστεί ευθύνη».

Γιάννης Παπαδημητρίου (DPA, Der Spiegel)