Πολωνία: Μάχη «δύο κόσμων» για την προεδρία της χώρας

Τον Αύγουστο του 2025, ο πρόεδρος της Πολωνίας Αντρέι Ντούντα θα εγκαταλείψει το αξίωμά του μετά από δύο θητείες. Ο διάδοχός του θα εκλεγεί τον Μάιο. Η ακριβής ημερομηνία δεν έχει ακόμη οριστεί. Ωστόσο, τα δύο πολιτικά στρατόπεδα μάχονται ήδη για την εύνοια των ψηφοφόρων: η κεντρώα κυβέρνηση υπό τον πρωθυπουργό Ντόναλντ Τουσκ και η εθνικοσυντηρητική αντιπολίτευση υπό τον Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, ηγέτη του κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) παρουσίασαν ήδη τους εκλεκτούς τους για το αξίωμα.

Λέιζερ σόου και σακιά τσιμέντο

Υποψήφιος της μεγαλύτερης ομάδας στην κυβέρνηση, του Συνασπισμού Πολιτών (KO), είναι ο δήμαρχος της Βαρσοβίας, Ράφαλ Τρζασκόφσκι. Παρουσίασε το πρόγραμμά του το περασμένο Σάββατο σε εκδήλωση στο Γκλίβιτσε της Άνω Σιλεσίας. Περίπου 7.000 μέλη και υποστηρικτές του κόμματος έλαβαν μέρος σε ένα σόου σε αμερικανικό στυλ με ακτίνες λέιζερ και λαϊκή μουσική. Παρών ήταν και ο πρωθυπουργός Τουσκ.

Ο Κάρολ Ναβρότσκι, ο οποίος επιλέχθηκε για την κούρσα από το Κόμμα Νόμου και Δικαιοσύνης (PiS), εμφανίστηκε την ίδια ημέρα στο Λάντεκ Ζντρόι, 170 χιλιόμετρα μακριά. Η πόλη αυτή είχε πληγεί δριμύτατα κατά τη διάρκεια των πλημμυρών στα τέλη του καλοκαιριού. Το περασμένο Σάββατο, ο Ναβρότσκι βοήθησε πλημμυροπαθείς στις εργασίες καθαρισμού και ανακαίνισης. Κουβάλησε σακιά με τσιμέντο και βοήθησε να μεταφερθεί ένα ψυγείο σε ένα ανακαινισμένο σπίτι.

Ο 41χρονος ιστορικός κατηγόρησε την κυβέρνηση Τουσκ για την καταστροφή και κάλεσε τον Τρζασκόφσκι να συνδράμει τους πλημμυροπαθείς, αντί να οργανώνει φιέστες. Ο ηγέτης του PiS Γιάροσλαβ Κατσίνσκι άνοιξε λογαριασμό στην πλατφόρμα X το ίδιο Σάββατο, επικρίνοντας την ομιλία του αντιπάλου.

Εκλογές σταυροδρόμι για τη χώρα

«Αυτές οι εκλογές αφορούν τα πάντα», δήλωσε ο Τουσκ στο Γκλίβιτσε. Το κεντροαριστερό στρατόπεδό του ανέλαβε την εξουσία πριν από έναν χρόνο, αλλά δεν έχει ακόμη καταφέρει να εφαρμόσει τις περισσότερες από τις μεταρρυθμίσεις που είχε υποσχεθεί λόγω της κωλυσιεργίας του προέδρου Ντούντα. Ο Ντούντα ασκεί επανειλημμένα βέτο στις νομοθετικές προτάσεις της κυβέρνησης, εμποδίζοντας την ανατροπή πολιτικών της προηγούμενης κυβέρνησης.

Η νίκη του Τρζασκόφσκι θα βοηθούσε να ξεπεραστεί το μπλοκάρισμα σε θέματα όπως τα δικαιώματα των γυναικών και η αποκατάσταση του κράτους δικαίου. Αν ηττηθεί, ωστόσο, ο κυβερνητικός συνασπισμός απειλείται με στασιμότητα και ενδεχομένως ακόμα και με κατάρρευση. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο ο Τουσκ διάλεξε έναν έμπειρο συνοδοιπόρο του για τη μάχη για την προεδρία στο πρόσωπο του δημάρχου της Βαρσοβίας. Ο Τρζασκόφσκι έχασε οριακά από τον Ντούντα πριν από πέντε χρόνια. Τότε, 10 εκατομμύρια Πολωνοί τον ψήφισαν.

Ο 52χρονος πολιτικός επιστήμονας με διδακτορικό μπορεί να ανατρέξει σε μια μακρά και επιτυχημένη καριέρα: μεταξύ άλλων, υπήρξε υπουργός Διοίκησης και Ψηφιοποίησης, υφυπουργός στο υπουργείο Εξωτερικών και μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Από το 2018 είναι δήμαρχος στην πρωτεύουσα της Πολωνίας. Είναι επίσης αναπληρωτής του Τουσκ στο κόμμα.    

Η επαρχία θα αναδείξει τον νικητή

Ο αριστερός φιλελεύθερος πολιτικός γνωρίζει ότι για να κερδίσει, χρειάζεται και την υποστήριξη της επαρχίας. Το καλοκαίρι, προκάλεσε έντονες διαμαρτυρίες της Καθολικής Εκκλησίας, όταν διέταξε την απομάκρυνση των θρησκευτικών συμβόλων, συμπεριλαμβανομένων των σταυρών, από τα γραφεία του Δημαρχείου. Πολλοί από τους υποστηρικτές του θεώρησαν ότι αυτό το βήμα ήταν λάθος.

Ως υποψήφιος πρόεδρος, ο Τρζασκόφσκι έχει γίνει πλέον πιο προσεκτικός. Έτσι τώρα μίλησε για την αγάπη για την πατρίδα, την αίσθηση της κοινότητας και τις ίσες ευκαιρίες για όλους. «Πιστεύω σε μια Πολωνία, στην οποία το ανοιχτό χέρι μπορεί να νικήσει τη σφιγμένη γροθιά», είπε. Υποσχέθηκε να φιλελευθεροποιήσει τον περιοριστικό νόμο περί αμβλώσεων. Προέβη επίσης σε μια χειρονομία προς τους ντόπιους οικοδεσπότες του: ανακοίνωσε ότι η σιλεσιανή γλώσσα θα αναγνωριστεί ως περιφερειακή γλώσσα, κάτι που ο Ντούντα απορρίπτει αυστηρά. Κατονόμασε τρία θέματα που θα βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του προγράμματός του: οικονομία, ασφάλεια και ισότητα.

Και «light» αντιγερμανισμός και ευρωσκεπτικισμός

Με αιχμές κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Γερμανίας, ο Τρζασκόφσκι προσπάθησε επίσης να απευθυνθεί σε ψηφοφόρους του περιθωρίου που αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό τη μεγάλη γείτονα και την ΕΕ. «Χρειαζόμαστε οικονομικό πατριωτισμό. Όχι άλλες αφελείς απόψεις για την παγκοσμιοποίηση», υποστήριξε, ενώ επέκρινε και τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της νοτιοαμερικανικής οικονομικής συμμαχίας Mercosur. «Η συμφωνία αυτή απειλεί τα συμφέροντα των Πολωνών αγροτών και δεν πρέπει να συναφθεί», είπε. Ο Τρζασκόφσκι ανακοίνωσε τέλος αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ έως το 2026 και χαρακτήρισε σκάνδαλο το γεγονός ότι η Γερμανία, με οικονομία εννέα φορές μεγαλύτερη από την πολωνική, ξοδεύει «το ίδιο ή όχι πολύ περισσότερα» για τον στρατό.

Ο εθνικιστής υποψήφιος ως «άγγελος της ειρήνης»

Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, η πλειοψηφία των Πολωνών δίνει σήμερα σαφές προβάδισμα στον Τρζασκόφσκι έναντι του Ναβρότσκι σε περίπτωση επαναληπτικών εκλογών. Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε το ινστιτούτο έρευνας κοινής γνώμης United Survey στις 2 Δεκεμβρίου 2024, περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες πίστευαν ότι θα κέρδιζε τις εκλογές. Μόνο το 27% έβλεπε τον Ναβρότσκι να προηγείται. 

Ωστόσο, ο Κατσίνσκι πιστεύει στην αποτελεσματικότητα του τακτικού ελιγμού του: παρόλο που αρκετοί κορυφαίοι πολιτικοί του PiS φέρονταν στα παρασκήνια ως υποψήφιοι, έβγαλε αιφνιδιαστικά από το καπέλο τον εξωκομματικό Ναβρότσκι. Ο διδάκτωρ ιστορίας είναι επικεφαλής του Ινστιτούτου Εθνικής Μνήμης - ενός πολωνικού ισοδύναμου της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας για τα αρχεία της Στάζι. Προηγουμένως ήταν διευθυντής του Μουσείου του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στο Γκντανσκ. Και στις δύο θέσεις, προώθησε τις συχνά αμφιλεγόμενες αφηγήσεις του PiS για την ιστορία.

Μετά από οκτώ χρόνια στην κυβέρνηση, πολλοί Πολωνοί συνδέουν το PiS με κατάχρηση εξουσίας, διαφθορά και πελατειακές σχέσεις. Ο υποψήφιος, που περιγράφεται από το επιτελείο της προεκλογικής του εκστρατείας ως «πολιτικά σκεπτόμενος και ανεξάρτητος», στοχεύει να προσελκύσει μετριοπαθείς ψηφοφόρους. Η αυτοπροβολή του ως «αγγέλου της ειρήνης» εξυπηρετεί επίσης αυτόν τον στόχο.

«Θέλω να τερματίσω τον πολωνο-πολωνικό πόλεμο», δήλωσε ο Ναβρότσκι μετά την υποψηφιότητά του πριν από δύο εβδομάδες. Τόνισε ότι προέρχεται από μια οικογένεια της εργατικής τάξης στο Γκντανσκ και ζει «με την Πολωνία στην καρδιά μου - σεμνά, αλλά με αξιοπρέπεια». Ο πρώην ερασιτέχνης πυγμάχος, ο οποίος έβγαζε τα προς το ζην ως μπράβος στο ξενοδοχείο Grand Hotel στο Σόποτ όταν ήταν φοιτητής, παρουσιάζει τον εαυτό του ως κοντινό στον λαό. «Είμαι ένας από εσάς», τόνισε.

Εγκληματικό παρελθόν;

Το γεγονός ότι ο Ναβρότσκι ήταν σχετικά άγνωστος, κάτι που θα έπρεπε να αποτελεί πλεονέκτημα, θα μπορούσε τώρα να γίνει σοβαρό μειονέκτημα. Μια έκθεση που εμφανίστηκε την περασμένη εβδομάδα αποκαλύπτει ότι ο υποψήφιος του PiS φέρεται να διατηρούσε επαφές με εγκληματικά κυκλώματα, συμπεριλαμβανομένων χούλιγκανς από την ποδοσφαιρική ομάδα Λέχια Γκντανσκ και συμμοριών μοτοσικλετιστών. Η προέλευση του εγγράφου, το οποίο αναφέρθηκε για πρώτη φορά από τη διαδικτυακή πλατφόρμα Onet, δεν είναι σαφής. Εικάζεται ότι οι συντάκτες του βρίσκονται μεταξύ των επικριτών της υποψηφιότητάς του στις τάξεις του PiS.

Στους γνωστούς του Ναβρότσκι φέρεται να περιλαμβάνεται ο Όλγκιερντ Λ., πρώην νεοναζί που καταδικάστηκε για μαστροπεία και βαριά σωματική βλάβη. Ο Ναβρότσκι υπερασπίστηκε τον εαυτό του έναντι των κατηγοριών, λέγοντας ότι επρόκειτο για «δημόσιες επαφές» σε «πατριωτικές εκδηλώσεις». Είχε τέτοιες επαφές με «χιλιάδες Πολωνούς». Ο συγκεκριμένος συνελήφθη την περασμένη Παρασκευή για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση που κατηγορείται, μεταξύ άλλων, για εμπορία όπλων και υποκίνηση σε εμπρησμό.

Παρά το προβάδισμά του στις δημοσκοπήσεις, ο Τρζασκόφσκι παραμένει σε επαγρύπνηση για να αποφύγει το λάθος που έκανε το κόμμα του το 2015. Τότε, ο φιλελεύθερος-συντηρητικός πρόεδρος Μπρόνισλαβ Κομορόφσκι, ο οποίος διεκδικούσε εκ νέου το αξίωμα, υποτίμησε τον άγνωστο ευρωβουλευτή Αντρέι Ντούντα. Τελικά, ο Ντούντα κέρδισε την κούρσα και εγκαινίασε οκτώ χρόνια κυριαρχίας του PiS.

Επιμέλεια: Κώστας Αργυρός