Κροατία: Πρόεδρος εναντίον πρωθυπουργού στις εκλογές

Τυπική υπόθεση φαινόταν, για μεγάλο χρονικό διάστημα, η επανεκλογή του πρωθυπουργού Αντρέι Πλένκοβιτς για μία τρίτη, συνεχόμενη θητεία στην Κροατία. Το κυβερνών συντηρητικό κόμμα της Κροατικής Δημοκρατικής Ένωσης (HDZ), που είχε κερδίσει και τις βουλευτικές εκλογές του 2020, έμοιαζε ανίκητο σε εθνικό επίπεδο, με την αντιπολίτευση να αναλώνεται σε έριδες και εσωτερικές αντιπαραθέσεις. Η επιτυχία του «πράσινου» συνδυασμού Mozemo! («Θα τα καταφέρουμε»), που κατέκτησε τη δημαρχία στο Ζάγκρεμπ, πρωτεύουσα της Κροατίας, ήταν απλώς μία εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα. 

Όμως τα προεκλογικά δεδομένα άλλαξαν πριν από λίγες εβδομάδες, όταν ο πρόεδρος της χώρας Ζόραν Μιλάνοβιτς ανακοίνωσε αιφνιδιαστικά ότι κατεβαίνει ο ίδιος στις βουλευτικές εκλογές, για να διεκδικήσει την πρωθυπουργία ως υποψήφιος του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος (SDP). Έκτοτε, η έκβαση των εκλογών θεωρείται αβέβαιη. Εδώ και τέσσερα χρόνια ο Μιλάνοβιτς έχει αποκτήσει το δικό του, διακριτό πολιτικό προφίλ στην πολιτική σκηνή της Κροατίας. Αναδεικνύεται ως κύριος αντίπαλος του πανίσχυρου, κατά τα άλλα, πρωθυπουργού Πλένκοβιτς, ο οποίος από την πλευρά του δέχεται έντονες επικρίσεις για τον υψηλό πληθωρισμό και για κρούσματα αλαζονικής συμπεριφοράς ή ακόμη και πιθανής εμπλοκής σε σκάνδαλα διαφθοράς.

Απαντώντας στις αιτιάσεις, ο απερχόμενος πρωθυπουργός δηλώνει: «Σίγουρα έχουμε κάνει λάθη, σίγουρα υπήρξαν συμπεριφορές που δεν συνάδουν με τις θεμελιώδεις αρχές της πολιτικής μας. Ωστόσο, οι θεσμοί στην Κροατία -και ιδιαίτερα η δικαιοσύνη- είναι ανεξάρτητοι. Ο αγώνας κατά της διαφθοράς κορυφώνεται στη διάρκεια της δικής μας διακυβέρνησης. Ακόμη κι αν έχουν γίνει λάθη, θα τα διορθώσουμε. Διαθέτουμε την αναγκαία ενέργεια, τον ενθουσιασμό, την προσήλωση, την αγάπη για την πατρίδα». 

Σε δεύτερο πλάνο τα προγράμματα

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις προγραμματικές θέσεις του συντηρητικού και του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος. Και τα δύο κόμματα εξουσίας εστιάζουν στην οικονομία και υπόσχονται αυξήσεις σε μισθούς και συντάξεις, νέες κατοικίες σε προσιτές τιμές και βρεφονηπιακούς σταθμούς για όλες τις οικογένειες - χωρίς ωστόσο να διευκρινίζουν πού θα βρεθούν τα χρήματα για την υλοποίηση όλων αυτών των προεκλογικών δεσμεύσεων.

Αλλά και «ως προσωπικότητες οι Πλένκοβιτς και Μιλάνοβιτς δεν φαίνεται να διαφέρουν ιδιαίτερα μεταξύ τους» επισημαίνει στην DW ο Ζάρκο Πουχόφσκι, καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Ζάγκρεμπ. «Και οι δύο έχουν παρεμφερές κοινωνικό και οικογενειακό υπόβαθρο, ενώ διαθέτουν και παρόμοιο βιογραφικό, καθώς πέρασαν από το υπουργείο Εξωτερικών πριν μεταπηδήσουν σε ανώτερα αξιώματα».

Διαφωνίες για ΕΕ, Ρωσία, Ουκρανία

Σοβαρές διαφορές παρατηρούνται ωστόσο στην εξωτερική πολιτική. Ο Αντρέι Πλένκοβιτς, πρώην ευρωβουλευτής, θεωρείται ο «καλός μαθητής» της Ευρώπης, ο οποίος με προθυμία αποδέχεται και υλοποιεί τις προτάσεις της Κομισιόν - για παράδειγμα όσον αφορά τις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας και την παροχή στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία. 

Αντιθέτως ο Ζόραν Μιλάνοβιτς υπόσχεται μία πιο «διεκδικητική» στάση απέναντι στις Βρυξέλλες και αμφισβητεί την εμπλοκή σε κύριες πολιτικές επιλογές της ΕΕ. Πρόσφατα ειχε δηλώσει για τον πόλεμο της Ουκρανίας ότι «σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, το 70% των Κροατών δεν θέλει να εμπλακούμε περισσότερο, δεν θέλει να εκπαιδεύσουμε τους Ουκρανούς στρατιώτες. Εγώ προσωπικά στηρίζω την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, αλλά στηρίζω και τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Τουλάχιστον ένα εκατομμύριο Ουκρανοί έχουν ήδη σκοτωθεί σε αυτόν τον πόλεμο…».

Δύσκολος ο σχηματισμός κυβέρνησης

Εκτός από τα δύο μεγάλα κόμματα εξουσίας, στην Κροατία υπάρχουν άλλοι τρεις πολιτικοί σχηματισμοί που ελπίζουν σε μία καλή παρουσία στις κάλπες, φιλοδοξώντας να διαδραματίσουν ρόλο στις μετεκλογικές εξελίξεις. Πρόκειται για το εθνολαϊκιστικό κόμμα «Κίνημα υπέρ της Πατρίδας» (Domovinski pokret), τη συντηρητική «Γέφυρα» (Most) και το κίνημα Mozemo, με πράσινο, αλλά και φιλελεύθερο πρόσημο.

Πάντως ο πολιτικός επιστήμων Ζάρκο Πουχόφσκι εκτιμά ότι ο σχηματισμός νέας κυβέρνησης θα αποδειχθεί ιδιαίτερα δύσκολο εγχείρημα, καθώς τόσο το συντηρητικό HDZ, όσο και το σοσιαλδημοκρατικό SDP θα δυσκολευθούν να συγκεντρώσουν την απαραίτητη κοινοβουλευτική πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο του Ζάγκρεμπ. «Τα υπόλοιπα κόμματα είτε δεν θέλουν να συμμαχήσουν μαζί τους, είτε δεν θα διαθέτουν τον απαραίτητο αριθμό εδρών στο Κοινοβούλιο», εκτιμά ο Πουχόφσκι. Θεωρητικά μία εναλλακτική λύση θα ήταν ένας «μεγάλος συνασπισμός» με τη συμμετοχή HDZ και SDP, αλλά τα δύο μεγάλα κόμματα «έχουν επιδοθεί σε μία τόσο έντονη προεκλογική αντιπαράθεση, ώστε είναι μάλλον αδύνατο να βρουν κοινό παρονομαστή» τονίζει ο Ζάρκο Πουχόφσκι.

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου