Ένα βιβλίο για τα ΄90s: «Η δεκαετία της ελευθερίας»

Από σημερινή σκοπιά η δεκαετία του '90 στη Γερμανία μοάζει να ήταν εποχή ευτυχίας, ελευθερίας και υπέρμετρης αισιοδοξίας. Το Τείχος του Βερολίνου είχε πέσει και η πολλά υποσχόμενη ψηφιακή επανάσταση καλλιεργούσε μεγάλες προσδοκίες. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου

και την επικράτηση του καπιταλισμού επί του σοσιαλισμού η δημοκρατία έμοιαζε να είναι το μόνο μοντέλο επιτυχίας. Ο αμερικανός πολιτικός επιστήμονας Φράνσις Φουκουγιάμα έκανε τότε λόγο ακόμα και για «Το τέλος της ιστορίας» εκτιμώντας ότι η δημοκρατία και η οικονομία της ελεύθερης αγοράς θα επικρατούσαν σε ολόκληρη την υφήλιο. Ένα μάλλον πρόωρο συμπέρασμα, όπως θα αποδεικνύονταν κάποια χρόνια αργότερα.

«Χωρίς όρια: Η δεκαετία του '90 - η δεκαετία της ελευθερίας» είναι ο τίτλος του νέου βιβλίου του δημοσιογράφου Γενς Μπάλτσερ για αυτή την δεκαετία των σχεδόν αναρίθμητων δυνατοτήτων και ευκαιριών. Έχουν προηγηθεί τα βιβλία «Η αχαλίνωτη δεκαετία» για την δεκαετία του ΄80 και «High Energy» για τη δεκαετία του ΄70.

Όσοι διαβάσουν αυτό το βιβλίο θα αναρωτηθούν αν η μέθοδος του γερμανού δημοσιογράφου, να επικεντρώνεται κυρίως σε πολιτισμό, ψυχαγωγία και νοοτροπία, φθάνει μετά από δύο βιβλία στα όριά της. Ο δημοσιογράφος απαριθμεί τις τάσεις της εποχής, όπως τα τατουάζ, τις επεμβατικές αισθητικές παρεμβάσεις ή την επέλαση του Latte-Macchiato και τις εντάσσει, κάπως βεβιασμένα, στην έννοια «Ελευθερία». Στο βιβλίο αποκρυσταλλώνονται τρία βασικά δεδομένα της δεκαετίας αυτής: Οι επιπτώσεις της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης, η απορρύθμιση και παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και η καθιέρωση του διαδικτύου. Και τα τρία έχουν συνέπειες μέχρι σήμερα.

Εμφάνιση των κολοσσών Amazon και Google

Ορθώς ο Γενς Μπάλτσερ θεωρεί την Πτώση του Τείχους του Βερολίνου, στα τέλη του 1989, ως την πραγματική αφετηρία της δεκαετίας του ΄90. Επικεντρώνεται ωστόσο σχεδόν αποκλειστικά στο Βερολίνο, το οποίο και περιγράφει ως νέο τόπο ελευθερίας και δημιουργικότητας. Παραλείπει όμως ότι, όχι μόνο η πρώην Ανατολική Γερμανία, αλλά ολόκληρη η ανατολική Ευρώπη χειραφετήθηκε από τη Σοβιετική Ένωση. Οι μόνες αναφορές στην μοίρα της ανατολικής Ευρώπης σχετίζονται με τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία. Στα κύματα ιδιωτικοποιήσεων στην ανατολική Γερμανία με τις γνωστές αρνητικές συνέπειες για την κοινωνία, που είναι αισθητές ακόμη και σήμερα, αναφέρεται ελάχιστα. Περιγράφει ωστόσο αναλυτικά τον θρίαμβο του κινητού τηλεφώνου και του διαδικτύου καθώς και το δυναμικό ξεκίνημα ιντερνετικών κολοσσών, όπως η Amazon και η Google.

Ο γερμανός δημοσιογράφος εστιάζει στο βιβλίο του σαφώς στη βιομηχανία της ψυχαγωγίας, ειδικά στη μουσική και την τηλεόραση. Όποιος ενδιαφέρεται για το «χιπ-χοπ ως καθρέφτη της γερμανικής μεταναστευτικής κοινωνίας» ή την techno ως «μουσική επένδυση της Επανένωσης» θα βρει εδώ όσα ψάχνει. Κινηματογράφος και λογοτεχνία, από την άλλη πλευρά, είναι σαν να μην υπάρχουν για τον συγγραφέα.

Τι γίνεται όμως για παράδειγμα με τον γάλλο Μισέλ Ουελμπέκ, έναν από τους σημαντικότερους νεοεμφανιζόμενους λογοτέχνες της δεκαετίας; Δεν θα έπρεπε να λείπει από μια επισκόπηση της δεκαετίας του ΄90, μιας και όπως αποδείχθηκε δεν ήταν διάττοντας αστέρας που εξαφανίστηκε μετά από ένα ή δύο βιβλία. Από την άλλη πλευρά ωστόσο είναι σαφές ότι ένα βιβλίο που καλύπτει μια ολόκληρη δεκαετία δεν μπορεί παρά να είναι υποκειμενικό και να αντικατοπτρίζει τα ενδιαφέρονται και τις απόψεις του συγγραφέα.