Γάζα: Η μοίρα ενός βασανισμένου λαού

Από τις 7 Οκτωβρίου που ξεκίνησε ο πόλεμος ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς, ολόκληρη η ευρύτερη περιοχή βρίσκεται σε αναβρασμό. Ο κύριος φόβος είναι η επέκταση των συγκρούσεων και σε γειτονικές χώρες με μεγάλο αριθμό παλαιστίνιων κατοίκων. Στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου έρχεται και πάλι ο αγώνας για τα δικαιώματα των Παλαιστινίων, από την άλλη δημιουργούνται ερωτήματα για τη σχέση του Ισραήλ με άλλες αραβικές χώρες, κυρίως χώρες που έχουν υπογράψει συμφωνίες ειρήνης με το Τελ Αβίβ. Η πιο σημαντική από αυτές είναι η Αίγυπτος, που παίζει σημαντικό ρόλο στις τρέχουσες προσπάθειες διαμεσολάβησης του Ισραήλ με τη Χαμάς, όπως και μετά τον πόλεμο των έντεκα ημερών το 2021.

Αίγυπτος, Λίβανος και Συρία

Επειδή η Αίγυπτος ελέγχει το μοναδικό μη ισραηλινό συνοριακό πέρασμα προς τη Λωρίδα της Γάζας, ανησυχεί ταυτόχρονα για τις μεγάλες ροές Παλαιστινίων προσφύγων προς τη χώρα. Οι διασυνδέσεις της Χαμάς με εξτρεμιστές στο Βόρειο Σινά θα μπορούσαν να επιδεινώσουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση ασφαλείας εκεί. Επιπλέον, υπάρχει ανησυχία ότι το Ισραήλ θα μπορούσε να φορτώσει την ευθύνη για τη Λωρίδα της Γάζας στην Αίγυπτο. Ο πληθυσμός είναι σε μεγάλο βαθμό στο πλευρό των Παλαιστινίων. Το ίδιο συμβαίνει και με την Ιορδανία, η οποία έχει επίσης υπογράψει συμφωνία ειρήνης με το Τελ Αβίβ. Οι διαδηλώσεις εκεί κατά των Ισραηλινών είναι στην ημερήσια διάταξη, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι της Ιορδανίας πιέζουν τον βασιλιά Αμπντάλα, ο οποίος όπως και η σύζυγός του είναι παλαιστινιακής καταγωγής, να καταγγείλει την συμφωνία ειρήνης. Στα βόρεια σύνορά του το Ισραήλ έχει να αντιμετωπίσει τη Χεζμπόλα, που υποστηρίζεται από το Ιράν και έχει δημιουργήσει κάτι σαν κράτος εν κράτει στον Λίβανο. Η σιιτική οργάνωση είναι σαφώς ισχυρότερη από τη Χαμάς, στόχος και αποστολή της είναι η αντίσταση κατά του Ισραήλ. Από την αρχή του πολέμου σημειώθηκαν επανειλημμένοι βομβαρδισμοί στα σύνορα Ισραήλ-Λιβάνου, που στοίχισαν ζωές και στις δύο πλευρές. Πιθανή κλιμάκωση δεν μπορεί να αποκλειστεί. Και αυτό γιατί η Χεζμπόλα διατηρεί στενούς δεσμούς με τη Χαμάς και έχει σαφώς τοποθετηθεί στο πλευρό της "παλαιστινιακής αντίστασης". Ένας πόλεμος θα βύθιζε τον Λίβανο, ο οποίος έχει παραλύσει οικονομικά και είναι χωρίς ηγεσία, σε ακόμη βαθύτερη κρίση.

Η Συρία έχει γίνει συχνά στόχος ισραηλινών επιθέσεων ήδη πριν από την έναρξη του πολέμου με τη Χαμάς. Στόχος του Τελ Αβίβ είναι να εμποδίσει το Ιράν, σύμμαχο της συριακής κυβέρνησης, και τις πολιτοφυλακές που είναι πιστές στο Ιράν να αυξήσουν την επιρροή τους εκεί. Το Ισραήλ έχει επεκτείνει τις επιθέσεις, μεταξύ άλλων σε αεροδρόμια στη Δαμασκό και το Χαλέπι. Το συριακό υπουργείο Εξωτερικών έκανε λόγο για ένα "ανησυχητικό μοτίβο πολεμικής συμπεριφοράς". Τα αμερικανικά στρατεύματα που σταθμεύουν στη Συρία έχουν δεχθεί επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους τουλάχιστον εννέα φορές από την έναρξη του πολέμου και ο αμερικανικός στρατός έχει απαντήσει με αεροπορικές επιδρομές. Ο σημαντικότερος σύμμαχος του Ισραήλ, οι ΗΠΑ, αντιμετωπίζονται με μεγαλύτερη εχθρότητα από τους φιλοϊρανούς μαχητές στην περιοχή από ότι πριν.

Ιράκ, Κατάρ και Σαουδική Αραβία

Οι επιθέσεις αυτές έχουν επίσης ενταθεί και στο Ιράκ, όπου οι ΗΠΑ δέχθηκαν 14 επιθέσεις κατά στρατιωτών τους. Οι πολιτοφυλακές που είναι πιστές στην Τεχεράνη έχουν μεγάλη επιρροή στο Ιράκ και η παλιά συζήτηση για την απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων, που σήμερα αριθμούν 2.500 στρατιώτες, έχει αναζωπυρωθεί. Οι Αμερικανοί είναι "παλιάνθρωποι" και θα "νιώσουν τη φωτιά της κόλασης" αν δεν εγκαταλείψουν τη χώρα, δήλωσε πρόσφατα το ιρακινό παρακλάδι Καταΐμπ Χεζμπολά. Κάθε επαφή με το Ισραήλ τιμωρείται στο Ιράκ από το καλοκαίρι του 2022, συμπεριλαμβανομένων των ταξιδιών προς το Ισραήλ ή των σχέσεων με αυτό ή, για παράδειγμα, της διάδοσης "σιωνιστικών ιδεών" στο διαδίκτυο. Η ποινή είναι ισόβια κάθειρξη ή θανατική ποινή. Από την πλευρά της η Σαουδική Αραβία μένει γενικότερα στο παρασκήνιο αρκούμενη σε γενικές δηλώσεις για τον πόλεμο. Η κατάσταση είναι πολύπλοκη. Η χώρα εξαρτάται από τον σύμμαχο του Ισραήλ, τις ΗΠΑ, για τη δική της ασφάλεια, αλλά παράλληλα θεωρείται δύναμη προστασίας των Παλαιστινίων. Ενώ ο βασιλιάς Σαλμάν έχει δεσμευτεί δια βίου να τους προστατεύει, ο γιός και διάδοχός του θρόνου, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, θεωρεί τα προβλήματά τους δευτερεύουσας σημασίας. Επομένως τα μηνύματα από το Ριάντ είναι αμφίσημα. Πιθανή εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ, που ακολουθούσε μια προσέγγιση με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και το Μαρόκο, έχει παγώσει. 

Στο Κατάρ εναποτίθενται οι ελπίδες για κατάπαυση του πυρός ή απελευθέρωση κι άλλων ομήρων. Το μικρό και πλούσιο εμιράτο στήριξε τη Λωρίδα της Γάζας με πάνω από 2,1 δις δολάρια και οι σχέσεις του με τη Χαμάς χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1990. Μετά τις φρικαλεότητες της Χαμάς με πάνω από 1400 νεκρούς Ισραηλινούς αυξάνονται οι πιέσεις στο Κατάρ να αποχωριστεί τη Χαμάς και να σταματήσει να φιλοξενεί τον επικεφαλής της Ισμαήλ Χανίγια. 1.600 χιλιόμετρα μακρύτερα βρίσκεται η Υεμένη, όπου οι αντάρτες Χούτι, που υποστηρίζονται από το Ιράν, θα μπορούσαν να αποτελέσουν απειλή για το Ισραήλ. Το οπλοστάσιο των Χούτι συνεχώς επεκτείνεται και επιδεικνύεται με υπερηφάνεια στις στρατιωτικές παρελάσεις με ντρόουν μεγάλης εμβέλειας, που μπορούν να περάσουν απαρατήρητα ακόμη και τα ραντάρ. «Πρόκειται για συμβολικές επιθέσεις με σημαντικά όμως μηνύματα από το Ιράν ότι οι σύμμαχοί του μπορούν να επιχειρήσουν επιθέσεις κατά του Ισραήλ από διάφορα σημεία, ακόμη και να πλήξουν στόχους των ΗΠΑ» υποστηρίζει ο ειδικός Μαγκίντ αλ Μαντχάλι από το Κέντρο Στρατηγικών Μελετών Σανάα στην εφημερίδα The National των Εμιράτων.  

Ιράν και Τουρκία

Στο Ιράν ο επικεφαλής του κράτους Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ λίγες ημέρες μετά τις φρικαλεότητες κατά του Ισραήλεπαίνεσε τη Χαμάς αλλά αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη.Οι ΗΠΑ και κυρίως το Ισραήλ κατηγορούν την Τεχεράνη ότι επί χρόνια υποστήριζε τη Χαμάς και γι αυτό είναι, τουλάχιστον έμμεσα, υπεύθυνη για τις επιθέσεις. Ωστόσο, η χώρα μάλλον δεν έχει κανένα συμφέρον από μια ανάφλεξη. Λίγες μόνο εβδομάδες πριν από την έναρξη του πολέμου καταγράφηκαν προσεκτικές κινήσεις προσέγγισης με τις ΗΠΑ μετά από μια ανταλλαγή κρατουμένων. Τέλος, Τουρκία και Ισραήλ μετά από χρόνια «παγετώνων» ξεκίνησαν τελευταία μια διαδικασία προσεκτικής προσέγγισης. Μετά την αιματηρή επίθεση της Χαμάς ο Τούρκος πρόεδρος κράτησε στάση αυτοσυγκράτησης, αλλά όσο μεγαλώνει ο αριθμός των θυμάτων στη Γάζα, τόσο πιο σκληρή γίνεται η ρητορική του Ερντογάν. Κατηγορεί το Ισραήλ για γενοκτονία κατά του παλαιστινιακού λαού και για εγκλήματα πολέμου. Από την πλευρά του το Ισραήλ απέσυρε όλους τους διπλωμάτες του από την Τουρκία.

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου