Απειλή για τη Ρωσία το δημογραφικό πρόβλημα

Οι μεγάλες οικογένειες να ξαναγίνουν κανόνας στη Ρωσία, επιθυμεί ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν. «Παλαιότερα οι περισσότερες ρωσικές οικογένειες, οι γιαγιάδες και οι προγιαγιάδες μας, είχαν επτά, οκτώ ή και περισσότερα παιδιά», δήλωνε ο επικεφαλής του Κρεμλίνου στο Παγκόσμιο Συμβούλιο του Ρωσικού Λαού τέλη Νοεμβρίου, καλώντας τους ρώσους νέους να κάνουν περισσότερα παιδιά.

Κατά τη διάρκεια της 25ετούς θητείας του Βλαντίμιρ Πούτιν ο πληθυσμός της Ρωσίας όχι μόνο δεν αυξήθηκε, αλλά μειώθηκε κατά περίπου 6,5 με 7 εκατομμύρια ανθρώπους, σύμφωνα με τον ανεξάρτητο ερευνητή των δημογραφικών εξελίξεων Αλεξέι Ράκσα. Ας σημειωθεί ότι ο νυν πρόεδρος διεκδίκησε την εξουσία το 2000 υποσχόμενος να σταματήσει την συρρίκνωση του πληθυσμού.

Αν συμπεριλάβουμε την Κριμαία ο ρωσικός πληθυσμός ανέρχεται σήμερα σε περίπου 140 εκατομμύρια, δήλωσε ο ρώσος ερευνητής στο γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων (dpa) στη Μόσχα. Δυστυχώς ο ρωσικός πληθυσμός εξακολουθεί να υποχωρεί σταθερά. Σε περίπτωση που συνεχιστεί αυτή η τάση, ο πληθυσμός θα συρρικνωθεί κατά επιπλέον 3 εκατομμύρια μέχρι το 2030, προβλέπει ο Αλεξέι Ράκσα.

Τα στοιχεία ωστόσο δεν αρκούν για να περιγράψουν πλήρως το πρόβλημα του δημογραφικού στην Ρωσία. Επί σειρά ετών η χώρα ωφελήθηκε από τις μεταναστευτικές ροές φτωχότερων πρώην σοβιετικών δημοκρατιών της κεντρικής Ασίας, όπως για παράδειγμα το Κιργιστάν, το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Μετά την προσάρτηση της ουκρανικής Κριμαίας στη Μαύρη Θάλασσα το 2014 προστέθηκαν επιπλέον 2,5 εκατομμύρια κάτοικοι. Χωρίς αυτές τις πληθυσμιακές «ενέσεις» ο περιορισμός του πληθυσμού θα ήταν ακόμη μεγαλύτερος. Σύμφωνα με τον υπουργό Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού από την προσάρτηση τεσσάρων ουκρανικών περιφερειών Χερσώνα, Ντονέτσκ, Λουχάνσκ και Ζαπορίζια προσετέθησαν στην ρωσική επικράτεια άλλα 5 εκατομμύρια άνθρωποι.

Εισοδηματικές ανισότητες και ερημοποίηση

Η γήρανση και η συρρίκνωση του πληθυσμού είναι καταστροφική για τη Ρωσία. Ήδη το εργατικό δυναμικό της χώρας δεν αρκεί για να καλύψει τις τρέχουσες ανάγκες. Οι ανισότητες στην κατανομή του εισοδήματος οδηγεί, εκτός αυτού, σε ερημοποίηση ολόκληρων περιοχών, ιδίως στα βόρεια και ανατολικά της χώρας, στις αχανείς εκτάσεις της Σιβηρίας.

Κατά μέσο όρο μια Ρωσίδα γεννά λιγότερα από δύο παιδιά. Πάντως ο Βλαντίμιρ Πούτιν δεν αποτελεί οπωσδήποτε πρότυπο. Τη στιγμή που ζητά επτά ή οκτώ παιδιά ανά οικογένεια, ο ίδιος έχει μόλις δύο. Υπήρξαν ωστόσο εποχές στη θητεία του αρχηγού του Κρεμλίνου, στις οποίες κατέγραψε επιτυχίες στη μάχη κατά της πληθυσμιακής συρρίκνωσης χάρη σε υψηλότερες αποδοχές και μεγαλύτερη κοινωνική ασφάλεια. Επιπλέον, η ρωσική κυβέρνηση έλαβε στοχευμένα μέτρα μέχρι περίπου το 2015, δημιουργώντας νέους παιδικούς σταθμούς, βελτιώνοντας το σύστημα υγείας και καταπολεμώντας τον αλκοολισμό και το κάπνισμα.

Τα τελευταία χρόνια ο μεγαλοϊδεατισμός του Πούτιν έθεσε στο επίκεντρο της πολιτικής του περισσότερο την προσάρτηση εδαφών και λιγότερο την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των Ρώσων. Ο πόλεμος κατά της Ουκρανίας, ο οποίος ξεκίνησε πριν από σχεδόν δύο χρόνια, αναγκάζει εκατοντάδες χιλιάδες νέους να πολεμούν στα διάφορα μέτωπα, με σημαντικές απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, οδηγώντας παράλληλα πολλούς Ρώσους, από κοινού με τις οικογένειές τους, στο εξωτερικό σε αναζήτηση μιας καλύτερης και ασφαλέστερης ζωής. Εκτιμάται ότι περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Ρώσοι βρίσκονται προσωρινά ή μόνιμα εκτός της χώρας, παρόλο που δεν υπάρχουν αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τους εξόριστους πολίτες.

Κάθε χρόνο ο πληθυσμός συρρικνώνεται κατά 500.000

Ο μεγαλοϊδεατισμός του ρώσου προέδρου, καθώς και η στρατηγική του Κρεμλίνου για επιστροφή σε «παραδοσιακές αξίες» και την «παραδοσιακή οικογένεια» δεν μπόρεσε ωστόσο να ανακόψει τον περιορισμό των γεννήσεων στην Ρωσία. Έτσι το Κρεμλίνο προσπάθησε, υπό τις πιέσεις της ρωσικής ορθόδοξης εκκλησίας, να επαναφέρει και να καθιερώσει τις «παραδοσιακές οικογενειακές αξίες» με νόμους κατά των ομοφυλόφιλων και άλλων σεξουαλικών μειονοτήτων. Στη ρωσική κοινωνία η αναγκαστική σύναψη ετεροφυλόφιλης σχέσης, καθώς και η απόκτηση παιδιών έχει μακρά παράδοση. Εδώ και χρόνια η χώρα δέχεται διεθνώς επικρίσεις από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Σύμφωνα με τον Αλεξέι Ράκσα ο ρωσικός πληθυσμός θα μειωθεί μόνο φέτος κατά 500.000 άτομα. Παράλληλα, λόγω της επεκτατικής στρατηγικής της ρωσικής ηγεσίας, η Ρωσία έχει χάσει μεγάλο μέρος της ελκυστικότητάς της για οικονομικούς μετανάστες από όμορες χώρες. Πριν από δύο χρόνια ο Βλαντίμιρ Πούτιν αποκάλεσε τη μείωση του πληθυσμού μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις. Δυστυχώς όμως, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει διογκώσει το δημογραφικό πρόβλημα στη Ρωσία.