Imagine: Για την ειρήνη και τη συμφιλίωση στην Κύπρο

Imagine all the people, livin' life in peace/ You may say I'm a dreamer, But I'm not the only one/ I hope someday you'll join us, and the world will be as one...

Aυτό το θρυλικό τραγούδι του Τζον Λένον, ύμνος στην ειρήνη και τη συμφιλίωση των λαών, αποτυπώνει το πνεύμα του ομώνυμου εκπαιδευτικού προγράμματος Imagine στην Κύπρο, το διαιρεμένο νησί της Μεσογείου με την μοιραία ιστορία. Αυτή τη φορά δεν πρόκειται ούτε για διπλωματικές διεργασίες σε σκοτεινά δωμάτια ούτε δηλώσεις πολιτικών με μεγάλες υποσχέσεις για το Κυπριακό. Πρόκειται μάλλον για κάτι πιο ουσιαστικό, ακριβώς επειδή λειτουργεί εδώ και χρόνια έμπρακτα, βγαλμένο από την ίδια την κοινωνία για την κοινωνία, για την ειρήνη, τον σεβασμό και τη μελλοντική συνύπαρξη στον ίδιο τόπο.

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Imagine ξεκίνησε πριν από σχεδόν οκτώ χρόνια, όταν ακόμη οι τότε ηγέτες Νίκος Αναστασιάδης και Μουσταφά Ακκιντζί προσπαθούσαν να οικοδομήσουν εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο κοινοτήτων, άσχετα αν αργότερα οι διαπραγμεύσεις για το Κυπριακό απέτυχαν για μια ακόμη φορά. Όπως αναφέρει στην DW ο Λοΐζος Λουκαΐδης, εκπαιδευτικός και συντονιστής του προγράμματος από τον Όμιλο Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας, που βρίσκεται πίσω από το Imagine: «Στην αρχική φάση του προγράμματος, αρχίσαμε να επισκεπτόμαστε σχολεία και στις δύο πλευρές. Όσοι δάσκαλοι και τάξεις ήθελαν να συμμετέχουν στο πρόγραμμα και από τις δύο κοινότητες μπορούσαν να το κάνουν. Ήμασταν σε επαφή με εκπαιδευτικές αρχές και στις δύο πλευρές». Ακόμη και οι εκπαιδευτικοί ή οι γονείς που ήταν διστακτικοί, όταν είδαν το πρόγραμμα στην πράξη άλλαξαν γνώμη. «Τα παιδιά επέστρεφαν στο σπίτι και μιλούσαν γι αυτό», μας είπαν οι εκπαιδευτικοί Χάλε Σιλιφκελί και Κυριάκος Παχουλίδης που συμμετέχουν επίσης στο πρόγραμμα. 

Η εκπαιδευτική δομή του προγράμματος ήταν εξαρχής πράγματι πρωτοποριακή και βασιζόταν σε τρία στάδια. Αρχικά τα παιδιά συμμετείχαν σε αντιρατσιστικές δράσεις στο σχολείο και στη μητρική τους γλώσσα. Στη δεύτερη φάση έρχονταν εν ώρα μαθημάτων στο Σπίτι της Συνεργασίας, και συμμετείχαν σε βιωματικές ή αθλητικές δραστηριότητες με παιδιά από την άλλη κοινότητα για να χτιστεί κατανόηση και σεβασμός. Τρίτο στάδιο ήταν ο κοινός εκπαιδευτικός περίπατος εκατέρωθεν της Πράσινης Γραμμής και στις δύο πλευρές της Λευκωσίας χωρίς επίδειξη διαβατηρίων ή άλλων εγγράφων. Συνολικά στο πρόγραμμα συμμετείχαν 6500 μαθητές μέχρι 18 ετών. 500 πρόφτασαν να ολοκληρώσουν και το τρίτο στάδιο.

«Δεν κάνουμε πολιτική, στο επίκεντρο τα παιδιά»

Τον Οκτώβριο του 2022 όμως μια ξαφνική απόφαση της τουρκοκυπριακής πλευράς άλλαξε τα δεδομένα και ανέστειλε τη λειτουργία του Imagine στα σχολεία της τουρκοκυπριακής πλευράς. «Ως ΜΚΟ δεν έχουμε ενημερωθεί επισήμως γιατί. Προφανώς οι λόγοι είναι πολιτικοί» αναφέρει ο Λουκαΐδης, τονίζοντας ότι η εκπαίδευση είναι κατεξοχήν πολιτικό θέμα, ειδικά η εκπαίδευση για την ειρήνη.

«Ως ΜΚΟ είμαστε έτοιμοι να δουλέψουμε και με τις δύο πλευρές για να δώσουμε εκπαιδευτικές ευκαιρίες στα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς» υπογραμμίζει, τονίζοντας τη σημασία του προγράμματος για μαθητές και εκπαιδευτικούς και από τις δύο πλευρές. Όπως σημειώνουν σε κάθε ευκαιρία άλλωστε οι υπεύθυνοι του προγράμματος δεν κάνουν πολιτική, είναι εκπαιδευτικοί και στόχος τους είναι ένας: τα παιδιά. 

Θέτοντας ουσιαστικές βάσεις για την ειρήνη

Όπως σημειώνει ο Λουκαΐδης και οι συνπρόεδροι του οργανισμού, το πρόγραμμα Imagine έκτοτε συνεχίζει να είναι σε λειτουργία ακάθεκτο, απλώς με άλλη μορφή: εθελοντικά και εκτός σχολικού ωραρίου στο Σπίτι της Συνεργασίας, προσφέροντας εικαστικές, καλλιτεχνικές και αθλητικές δραστηριότητες σε παιδιά και από τις δύο κοινότητες. «Στόχος είναι η προώθηση της ειρήνης, της ισότητας των φύλων, της καταπολέμησης των στερεοτύπων. Δεν μιλάμε για το Κυπριακό. Προωθούμε τις πολλές προοπτικές και τη σημασία να κοιτάς τα θέματα από διαφορετικές πλευρές σαν εκπαιδευτικοί και σαν οργανισμός» αναφέρει η Τουρκοκύπρια δασκάλα και συνπρόεδρος του οργανισμού Χάλε Σιλιφκελί.

Και για τον Κυριάκο Παχουλίδη, συνπρόεδρο του οργανισμού, εκπαιδευτικό και κοινωνικό ψυχολόγο, πρόκειται για ένα σύνθετο και δύσκολο εγχείρημα, ταυτόχρονα όμως εξαιρετικά σημαντικό. Όπως λέει «φυσικά στην Κύπρο υπάρχουν δύο διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα. Το εκπαιδευτικό υλικό που προσφέρουμε μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οποιαδήποτε τάξη στο νησί. Σεβόμαστε το ότι πρόκειται για ένα ευαίσθητο θέμα και στις δύο κοινότητες. Συζητάμε αποφεύγοντας όρους που θα προκαλέσουν, προσπαθούμε να βρούμε κοινό λόγο, περισσότερο περιγραφική γλώσσα, αποφεύγουμε να δίνουμε ταμπέλες, απευθυνόμαστε και στις δύο κοινότητες σύμφωνα με το Σύνταγμα της Κύπρου». Για τους σκοπούς του προγράμματος υπάρχει πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό, ενώ οι εκπαιδευτικοί που συμμετέχουν έχουν επίσης επιμορφωθεί σε βάθος πάνω σε θέματα «εκπαίδευσης για την ειρήνη».

Επόμενος σταθμός το Βερολίνο

Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα Imagine χρηματοδείται εξαρχής και αποκλειστικά από το Γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών. «Η χρηματοδότηση από τη Γερμανία είναι σημαντική όχι μόνο σε συμβολικό επίπεδο επειδή οι Γερμανοί έχουν ζήσει τη διαίρεση, αλλά επειδή η Γερμανία είναι μια χώρα που έχει αποδείξει περίτρανα τη στρατηγική αξιοποίησης των εξωτερικών της σχέσεων στον ευρωπαϊκό εταίρο και τη ΝΑ Μεσόγειο. Είναι άρα ένας έμπιστος εταίρος που μπορούν να εμπιστευθούν τα δύο μέρη όσον αφορά τα θέματα στην Κύπρο. Έχει στηρίξει τις δραστηριότητές μας τόσο σε πολιτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Μας τιμά, όπως και η επίσκεψη Σταϊνμάιερ, και μας δίνει ελπίδα» αναφέρει ο Λοΐζος Λουκαΐδης. 

Κατά την πρόσφατη επίσημη επίσκεψη του Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ στην Κύπρο πριν από μια εβδομάδα, την πρώτη επίσκεψη Γερμανού προέδρου στο νησί, η παρουσία του στο Σπίτι της Συνεργασίας στην Πράσινη Γραμμή αποτέλεσε μια από τις πιο δυνατές στιγμές του ταξιδιού. Όπως και η συνάντησή του με παιδιά-μέλη δικοινοτικής χορωδίας στο Σπίτι της Συνεργασίας καθώς και οι συζητήσεις με εκπαιδευτικούς και μαθητές/ριες. 

Όπως μας είπε μάλιστα και η Χάλε Σιλιφκελί το καλοκαίρι θα έρθει στο Βερολίνο μια ομάδα μαθητών για να συναντήσουν συνομιλήκους τους και να ανακαλύψουν μαζί την ιστορία της γερμανικής πρωτεύουσας. Ήδη η προετοιμασία άρχισε από πέρυσι, όταν είχαν έρθει Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι καθηγητές για να γνωρίσουν συναδέλφους τους που επίσης ασχολούνται με την εκπαίδευση για την ειρήνη και την καταπολέμηση των στερεοτύπων και του ρατσισμού. Και τα δύο είναι άλλωστε θέματα εξαιρετικής σημασίας για την εκπαίδευση.