70 χρόνια από τις σφαγές σε Δίστομο και Οραντούρ

10 Ιουνίου 1944: σαν σήμερα 70 χρόνια πριν οι ναζιστικές δυνάμεις κατοχής εκτελούν κατά τη διάρκεια εκκαθαριστικών επιχειρήσεων 218 αμάχους στο Δίστομο του νομού Βοιωτίας. Μεταξύ των νεκρών βρίσκονταν 119 γυναίκες, αλλά και 53 παιδιά κάτω των 16 χρόνων. Το ερχόμενο Σάββατο θα γίνει στο Βερολίνο ειδική εκδήλωση στη μνήμη των θυμάτων με τη συμμετοχή και του Μανώλη Γλέζου.

70 χρόνια συπληρώνονται όμως και από τη σφαγή του Οραντούρ-συρ-Γκλαν. Τέσσερις ημέρες μετά την απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία, το στρατιωτικό σύνταγμα των SS με την ονομασία «Ο Φύρερ» (Der Führer) κάνει έφοδο στο μικρό ορεινό χωριό Οραντούρ-συρ-Γκλαν στη βορειοδυτική Γαλλία, 20 χλμ. από τη Λιμόζ. Οι Γερμανοί εκτέλεσαν εν ψυχρώ 642 αμάχους - ανάμεσά τους 254 γυναίκες και 207 παιδιά- σε ένα έγκλημα που έμελλε να καταγραφεί στην Ιστορία ως η μεγαλύτερη σφαγή στη δυτική Ευρώπη.

Η πρωτοφανής ναζιστική βαρβαρότητα αφάνισε το γαλλικό χωριό. Μόλις έξι άνθρωποι κατόρθωσαν να επιβιώσουν. Μεταξύ των γερμανών στρατιωτών που συμμετείχαν στην αποτρόπαια σφαγή βρισκόταν και ο 89χρονος σήμερα Βέρνερ Κ., ο οποίος αντιμετωπίζει σήμερα τις κατηγορίες της δολοφονίας 25 ανθρώπων και της συνέργειας σε ανθρωποκτονία σε 617 ακόμη περιπτώσεις. «Απαγγείλαμε κατηγορίες κατόπιν αξιολόγησης μαρτυριών και αρχειακού υλικού», δήλωσε στη DW ο ανώτατος εισαγγελέας της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας Αντρέας Μπρέντελ. Σύμφωνα με ανακοίνωση δικαστηρίου της Κολωνίας, ο κατηγορούμενος μαζί με έναν ακόμη χειριστή πολυβόλου πυροβόλησε θανάσιμα τους άνδρες που είχαν συγκεντρωθεί σε μία οιναποθήκη. Στη συνέχεια φέρεται να συνέβαλε στη δολοφονία των γυναικών και των παιδιών που είχαν οδηγηθεί στην εκκλησία του χωριού.

«Η ανθρωποκτονία δεν παραγράφεται»

Ο Ράινερ Πόλεν, συνήγορος υπεράσπισης του Βέρνερ Κ., αντικρούει τους ισχυρισμούς της εισαγγελίας, λέγοντας ότι ο εντολέας του είχε αναλάβει καθήκοντα φρούρησης χωρίς ωστόσο να ανοίξει πυρ. Όπως τονίζει, το όνομα του πελάτη του αναφέρεται μόλις μία φορά στο σύνολο του υλικού της δικογραφίας, η οποία έχει έκταση 40.000 σελίδων. Υπέρ του 89χρονου κατηγορούμενου συνηγορεί, σύμφωνα με τον Ράινερ Πόλεν, και η κατάθεση του Αλσατού και μέλους των SS Άουγκουστ Λόνερ σε δικαστήριο του Μπορντό το 1953, στην οποία υποστήριξε ότι ο κατηγορούμενος δεν βρισκόταν ανάμεσα στους εκτελεστές. Ο εισαγγελέας Αντρέας Μπρέντελ παραδέχεται μεν ότι το όνομα του κατηγορούμενου «πράγματι δεν αναφέρεται από κανέναν αυτόπτη μάρτυρα», ωστόσο έπειτα από αξιολόγηση στοιχείων η εισαγγελία θεωρεί ότι κανένα μέλος των SS δεν ήταν σε θέση να αποφύγει την εκτέλεση των διαταγών. Η ομάδα στην οποία ανήκε ο Βέρνερ Κ. είχε λάβει σαφή εντολή να ανοίξει πυρ και να βάλει φωτιά.

Τόσο η εισαγγελία όσο και ο συνήγορος υπεράσπισης αναμένουν τώρα την απόφαση του Πρωτοδικείου της Κολωνίας σχετικά με τη διεξαγωγή ή μη της δίκης. Ο Ράινερ Πόλεν είχε επιχειρηματολογήσει στα τέλη Μαρτίου ενάντια στη διεξαγωγή δίκης 70 χρόνια μετά τη σφαγή στο Οραντούρ, διευκρινίζοντας ότι «δεν το θεωρώ ιστορικά επιβεβλημένο». Τη θέση αυτή αντικρούει ο εισαγγελέας Μπρέντελ, υπογραμμίζοντας ότι «η ανθρωποκτονία δεν παραγράφεται. Ο Ποινικός Κώδικας δεν προβλέπει όριο ηλικίας για τους παραβάτες». Ο γερμανός εισαγγελέας θεωρεί μάλιστα «αυτονόητη για ηθικούς λόγους» τη διεξαγωγή δίκης εναντίον ανθρώπων που είναι πιθανό να έχουν συμμετάσχει σε εγκλήματα πολέμου.

Γεγονός είναι ότι η Γερμανία δεν έχει οδηγήσει μέχρι σήμερα ενώπιον της δικαιοσύνης κανέναν υπεύθυνο για τη σφαγή στο Οραντούρ. Ένας δράστης είχε καταδικαστεί το 1983 στην πρώην Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας (DDR) σε ισόβια κάθειρξη, για να αφεθεί ελεύθερος το 1997 στην επανενωμένη πια Γερμανία. Οι κατηγορίες εναντίον του Βέρνερ Κ. έχουν ισχυρή συμβολική διάσταση. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι συγγενείς των θυμάτων είχαν απαγορεύσει για μεγάλο διάστημα σε Γερμανούς να επισκέπτονται το Οραντούρ. Τον μαρτυρικό τόπο επισκέφθηκε πέρυσι συνοδευόμενος από το γάλλο ομόλογό του, Φρανσουά Ολάντ, ο γερμανός πρόεδρος Γιοάχιμ Γκάουκ, ζητώντας συγγνώμη από τους συγγενείς των νεκρών.

«Ένα παράδειγμα για τη νεολαία»

Ο Αντρέας Μπρέντελ θεωρεί ότι κάθε καταδίκη ενός ναζί εγκληματία πολέμου βοηθά λίγο στο να «ηρεμήσουν τα πνεύματα». Όπως εξηγεί, το ζήτημα δεν είναι μόνο «η τιμωρία των δραστών, αλλά και η συνειδητοποίηση του πόνου που έχουμε προκαλέσει». Αυτό το διάστημα «βρίσκονται σε εξέλιξη στη Γερμανία 10 ή 11 δίκες εναντίον ναζί εγκληματιών πολέμου». Το γεγονός αυτό έχει σαφή αίτια. Πολλά αρχεία δόθηκαν στη δημοσιότητα με καθυστέρηση. Νέα δεδομένα ήρθαν στο φως μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και το άνοιγμα των αρχείων της Στάζι. Τις έρευνες διευκόλυνε και η υπογραφή της Συνθήκης του Σένγκεν, η οποία διεύρυνε τη διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας.

Η διεξαγωγή δίκης εναντίον του Βέρνερ Κ. παραμένει σε κάθε περίπτωση αβέβαιη. Την απόφαση θα λάβει το δικαστήριο ανηλίκων που υπάγεται στο Πρωτοδικείο της Κολωνίας, καθώς κατά την πράξη ο δράστης ήταν 19 ετών. Ο γερμανός εισαγγελέας Αντρέας Μπρέντελ θεωρεί ότι ακόμη κι αν το δικαστήριο κρίνει τελικά αθώο τον κατηγορούμενο, η εισαγγελία θα έχει πετύχει κάτι: «Για τη σημερινή νεολαία κάτι τέτοιο αποτελεί πάντα προτρεπτικό παράδειγμα για τον αγώνα κατά των νεοναζί».

Christian Ignatzi / Άρης Καλτιριμτζής

Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου