Srpska lista na Kosovu: Od mezimčeta do siročeta?
6. oktobar 2019
"Deset od deset," krilatica je koja je bila okosnica kampanje Srpske liste kojom su htjeli glasačima da stave do znanja da je bitno da osvoje svih 10 poslaničkih mjesta rezervisanih za srpsku zajednicu i time budu jedina parlamentarna partija kosovskih Srba. Srpska listado sada nikada nije imala svih 10 mjesta, pa čemu urgentnost sada? Ovog puta, Srpska lista je izgubila oreol miljenika i u međunarodnoj zajednici, a posebno među većinskim partijama.
Kosovski ustav propisuje da najmanje jedan ministar u vladi od 12 ministarstava mora biti iz srpske zajednice. Zbog rasporeda poslaničkih mjesta rezervisanih za manjine, samo jedan poslanički mandat npr. SLS-a, može biti dovoljan da, taj poslanik, zajedno sa 10 poslanika nesrpskih manjinskih zajednica sa 11 prema devet preglasa Srpsku listu i odobri ministra van ove stranke, ostavivši Srpsku listu bez mjesta u vladi.
Izborna pravila
Upravo to je proklamovani cilj većinskih partija, u prvom redu, lidera Samoopredjeljenja, Albina Kurtija, koji je više puta najavio da će naći načina da formira vladu bez ministara Srpske liste. Ne samo da je Srpska lista, tačnije ograđivanje od saradnje sa ovom partijom korišteno kao argument u kampanji većinskih partija, već je uoči ovih izbora po prvi put nakon 2013. kada je taj presedan postavljen kako bi što više srpskih birača izašlo na prve lokalne kosovske izbore na Sjeveru Kosova i time dalo legitimitet i tim izborima i Srpskoj listi koja je tada debitovala, ove godine decidno zabranjeno glasanje sa srpskim ličnim kartama.
Pored toga, o neprimjerenim pritiscima na glasače međunarodni posmatrači govore sve glasnije, a po prvi put kosovske institucije su preduzele i konkretne mjere i najprije uhapsile, a potom i odredile jednomjesečni pritvor dvjema osobama za koje se sumnja da su primoravale druge osobe da glasaju za Srpsku listu. Uz sve to, Srpska lista je do sada kažnjena sa preko 30.000 evra zbog nepoštovanja izbornih pravila.
Prema logici i opravdanjima za postupke iz 2019. svaka od ovih mjera trebalo je da važi i 2013. (i 2014. i 2017. i ranije ove godine kada su organizovani izbori za gradonačelnike sjevernih opština). Međutim, tada je Kosovo zarad integracije Sjevera platilo dinar da uđe u kolo sa Srpskom listom, a sada bi platili dva da iz njega izađu. Barem tako izgleda.
„To je samo privid, možda baš zato što treba međunarodna zajednica da se opere za ono što su ukrali zajedno sa njima kada su ih doveli na vlast te 2014. godine za parlamentarne izbore i možda oni, zajedno sa Albancima, hoće da se operu od svega onoga što ne valja u tom režimu koji je u Beogradu," objašnjava za DW Nenad Radosavljević, predsjednik Narodne pravde i sam nekada poslanik koalicije Povratak (2001) u Skupštini Kosova.
Manipulacije
S druge strane, Srpska lista, ali i zvaničnici vlade Srbije, uvjereni su da se na Kosovu priprema manipulacija nevažećim listićima i glasovima Albanaca čiji je cilj da smanje politički uticaj Srpske liste. Prema riječima predsjednika Vučića, ova predizborna kampanja bila je najbrutalnija koju su predstavnici Prištine, međunarodne zajednice, ali i poneki iz Beograda, do sada vodili protiv Srpske liste.
Da svi ti činioci neće uspjeti u svojim navodnim namjerama, ubijeđeni su iz Srpske liste poručujući glasačima da je „sloga poraz vragu". Sa tom ocjenom saglasan je i Radosavljević. On Srpsku listu vidi kao jedinu srpsku parlamentarnu partiju, mada iz drugih razloga.
„Ovaj pritisak iz Beograda je toliki da će morati da se desi da svi oni koji budu učestvovali u parlamentarnom životu u sljedećem mandatu budu iz Srpske liste. Teško je očekivati poslije ovakvog pritiska, poslije zloupotrebe državnih funkcija jer svako ko ima neke veze sa javnim službama koje finansira Republika Srbija ili Kosovo preko lokalnih samouprava, svako taj je obavezan da isključivo glasa za Srpsku listu," tvrdi Radosavljević. „Srpska lista ima podršku Beograda i tu je sve završeno."
A ekskluzivna podrška Beograda obojila je ovu kao i sve prethodne kampanje u posljednjih šest godina. Sve što nije palo pod „bajrak monolitne Srpske liste", poput dvoje saboraca GI Sloboda, demokratija, pravda Olivera Ivanovića, su prodavci srpskih interesa, albanski Srbi, osobe kojima kosovska vlada treba da ostane nedosanjani san.
Dominacija Srpske liste u parlamentu, pa i u vladi, ipak je i dalje interes mnogih, smatra Radosavljević, upravo zato što normalizaciju odnosa Beograda i Prištine treba privesti kraju. Srpska lista stvorena je sa tom svrhom 2013. i biće tu dok zadatak ne ispuni do kraja.
„Jedino ta Srpska lista može da sprovede do kraja sve ono planirano što je dogovarano između Tačija. To je nekakav sporazum o normalizaciji odnosa. To je cilj i razmišljanje u Briselu, Vašingtonu, ali i nešto sa čime je saglasna i Rusija. Srpska lista treba i strancima i Albancima, sve ostalo je varka i prevara da se stvori privid da se ide u nekom drugom pravcu," kaže Radosavljević za DW.
Na izbore u nedjelju izlaze četiri političke opcije kosovskih Srba, tri partije – Srpska lista, Samostalna liberalna stranka i Partija kosovskih Srba (PKS) – i jedna koalicija – Sloboda. Lideri sve tri političke opcije koje se u očima zvaničnog Beograda kandiduju „protiv Srpske liste", u jednom trenutku su bili dio ove političke opcije.
Lider PKS, Aleksandar Jablanović bio je prvi predsjednik Srpske liste od 2013. do 2017, a kratko je obavljao i funkciju kosovskog ministra za zajednice i povratak ispred Srpske liste. Lider SLS, Slobodan Petrović, i kandidat za kosovskog premijera ispred koalicije Sloboda, Nenad Rašić, bili su poslanici poslaničkog kluba Srpske liste od 2014. do najozbiljnijeg unutrašnjeg raskola u ovoj stranci 2016.