Bivši premijer prijeti ambasadorima

Prijetnje koje upućuje rukovodstvo makedonske vladajuće stranke i njen predsjednik, bivši premijer Nikola Gruevski, izazivaju zabrinutost i nevjericu u toj zemlji. Manje od nedjelju dana nakon što je nacionalistička VMRO-DPMNE za dlaku osvojila većinu poslaničkih mjesta u Sobranju, osvanula je lista, svojevrsni manifest, u kome se navodi da ta stranka namjerava da zaustavi strano miješanje, obustavi pregovore pod posredništvom Evropske unije, odnosno SAD-a, i povede borbu protiv nevladinih organizacija koje se finansiraju iz inostranstva.

Bijesan zbog toga što je opozicija podnijela zvanične prigovore o nepravilnostima tokom glasanja, Gruevski je u subotu 17. decembra pred svojim pristalicama najavio da strano posredovanje više neće da toleriše. „Neki ambasadori se previše miješaju u našu unutrašnju politiku. To mora da prestane". Lider VMRO oštro je napao neimenovane strane diplomate da „pokušavaju da utiču" na Državnu izbornu komisiju (DIK). „Imamo informacije da su strani predstavnici uključeni u rad DIK kako bi uticali na jednog od članova Komisije u cilju postizbornog inženjeringa i falsifikovanja volje građana", rekao je Gruevski.

Lider VMRO u januaru je podnio ostavku na mjesto premijera poslije skoro deset godina na vlasti, a nakon što je opozicija objelodanila aferu sa prisluškivanjem i ukazala na široko rasprostranjenu korupciju. Tehnička vlada koja je potom formirana uz posredovanje Evropske unije, imala je za cilj da organizuje vanredne izbore. Gruevski, međutim, sada takođe najavljuje da njegova stranka više neće učestvovati na sastancima kojima prisustvuju ambasadori odnosno strani predstavnici.

Posredovanja Evropske unije i SAD do sada su bila od ključnog značaja za Makedoniju, prije svega u vrijeme sticanja nezavisnosti 1991. godine, a naročito 2001, kada je zemlja bila na ivici krvavog građanskog rata između većinskih Makedonaca i albanske manjine koja čini oko četvrtinu stanovništva zemlje. Brisel i Vašington pomogli su i tokom 2015. da makedonske stranke postignu sporazum koji je trebalo da riješi duboku političku krizu.

Gruevski se 16. decembra sastao sa ambasadorima SAD i EU u Makedoniji, nakon čega je njegova stranka objavila skoro kompletne transkripte tih razgovora, što je u diplomatiji veoma neuobičajena praksa. To je trebalo da demonstrira makedonskoj javnosti koliko je stav Gruevskog tokom tih razgovora bio „tvrd".

VMRO bez koalicionog partnera

Preliminarni rezultati izbora održanih 11. decembra pokazuju da je VMRO Nikole Gruevskog osvojila 51-no od 120 mjesta u parlamentu, dva više od opozicionih socijaldemokrata. Da bi formirao vladu, Gruevskom je potreban koalicioni partner iz albanskog političkog bloka, ali do sada nijedna od četiri stranke koje predstavljaju albansku manjinu nije iskazala spremnost da mu se pridruži.

Suočen sa mogućnošću da izgubi vlast i pod velikim međunarodnim pritiskom da dozvoli demokratske promjene, Gruevski nastupa beskompromisno, tvrdeći da neće dozvoliti da njegov rival, socijaldemokrata Zoran Zaev, formira vladu. Gruevski je rekao i da njegova stranka „neće dozvoliti da profunkcionišu institucije koje nemaju legitimitet građana".

Nano Ružin, bivši makedonski ambasador pri NATO, ocjenjuje za DW da Gruevski očajnički pokušava da vodu navede na svoju vodenicu. „On po svaku cijenu želi da uđe u vladajuću koaliciju. Ako to ne bude uspio, pokušaće da zemlju pretvori u autokratiju, sa nesagledivim posljedicama i po Makedoniju i po njenu demokratiju."

Noć dugih noževa

Od početka političke krize u Makedoniji, pro-vladini mediji redovno su optuživali Evropsku uniju i Sjedinjene Američke Države, kao i nevladine organizacije koje navodno finansira američki milijarder Džordž Soroš, za zavjeru protiv vlade. Govor Nikole Gruevskog sada je taj nivo podigao na jedan stepen više: „Borićemo se za 'desorošizaciju' Makedonije i jačanje nezavisnog civilnog društva koji neće biti ni pod čijom kontrolom."

Pozivi na proteste ispred američke ambasade u Skoplju koji su se raširili po društvenim mrežama na internetu, kasnije su dopunjeni i prijetnjama protiv pristalica opozicije, kao i objavljivanjem njihovih kućnih adresa uz poruku: „Spremite se, dolazimo". Govoreći tokom miting VMRO 15. decembra, jedna funkcionerka te stranke rekla je pristalicama da se pripreme za „Noć noževa", vjerovatno misleći na događaj u nacističkoj Njemačkoj iz 1934. poznat kao „Noć dugih noževa".

Prema informacijama kojima raspolaže DW iz anonimnih izvora, vladajuća makedonska stranka planirala je još prije izbora da zabrani djelovanje nevladinih organizacija koje se finansiraju iz inostranstva. Novi Zakon, smatra se, trebalo bi da bude sličan onom koji je 2012. u Rusiji donijela administracija Vladimira Putina.

Sa druge strane, neki od predstavnika makedonskog nevladinog sektora su, čini se, ravnodušni prema prijetnjama. „To je bio poslednji govor Gruevskog", kaže Andrea Stojkovski, predsjednik trusta mozgova Makedonski centar za evropsko obrazovanje. „On je objavio rat svima – i tim govorom praktično otvorio vrata za svoj odlazak sa političke scene."