Yunanların kayıp yılları

Yunanistan 2012 yılında Avrupa'nın ‘hasta adamı' olduğunda Nikos 35 yaşındaydı. O yıllarda işleri yolunda giden orta halli bir işletmeciydi. Aile şirketini babası kurmuştu ve Nikos'un üç yıldır satışları artmaktaydı.

Atina yakınlarındaki şirkette biyokütleyle çalışan ısıtma tesisleri imal ediyordu. Fiyatı sürekli artan mazottan kurtulmak isteyen işletmeler ve tüketici Nikos'un ürünlerine rağbet ediyordu. Nikos, “Üstün teknolojimiz vardı, otomasyona ve Akdeniz bölgesinde çıkan organik hammadde üzerinde uzmanlaşmıştık. Yunanistan'da rakibimiz yoktu” diyor.

Nikos kardeşleriyle birlikte ürün yelpazesini genişletmeyi ve Almanya ayarında, sıkıştırılmış odun talaşı (saçma) sobası yapmayı tasarlıyordu. Üç yılda hayalleri söndü.

Düşük talep, yüksek vergi

İstikrarsızlık yüzünden aileler ve şirketler masraflarını azaltmaya başladı. Devletin ‘yeşil' enerjiye verdiği destek kalktı. 2013 yılında şirketin satışları hızla düşmeye başladı. Artan işletme vergisi Nikos'un işini daha da zorlaştırdı.

O şirketi iflastan kurtarmak için ihracata yöneldi. 2014 yılında ürünlerine ihracat sertifikası alabilmek için sübvansiyon başvurusunda bulundu. İhracat ruhsatı ona 100 bin euroya mal olacaktı. Ancak mali kriz nedeniyle hiçbir banka şirkete kredi vermeye yanaşmadı.

Nikos, “Metali işleyip makine yaptık ve yılda 1,5 milyon Euro'luk satış hasılatına ulaştık. Devletin vergilendirdiği katma değeri yaratmış olduk. Ancak olumsuz gidişat yüzünden iş yapamaz olduk”, diyor.

Nikos şirketten ayrılmak zorunda kalmış ve uzun aramadan sonra kendine başka bir iş bulmuş. Düşüşün zor olduğunu ama hiç olmazsa şimdi kızının karnını doyurabildiğini söylüyor.

Sağlıklı işletmeler kan kaybediyor

Yunan hükümeti çetin pazarlıkla ortaklarından üç ayrı yardım kredisi alırken binlerce Yunan işletmesi iflas etti. 2016 yılında da Yunan ekonomisi küçülmeye devam edecek. İşsizlik oranının yüzde 25'i aştığı ülkede şimdiye kadar ayakta kalabilmiş olan işletmelere yolun sonu görünmeye başladı. Sermayesini tüketen işletmeler tesislerini tasfiye ediyor, şirkete yardımcı olan emekli aile efradı da zamanla tükeniyor.

Turistlere hatıralık satan Phillip Feidoyiannis “Parasız kaldığımızda babaannem yardımcı olurdu. Ama o da artık tasarruflarını tüketti” diyor. Feidoyiannis Akrapolis eteklerindeki dükkanını kapatmak zorunda kalmamak için arsasını satmış.

Milyonlarca Yunan gibi onun da devlete borcu var. Serbest meslek sahiplerinin vergi yükü artıyor. Üçüncü yardım kredisinde şart koşulduğu için devlet mali yılın işletme vergisinin yüzde 75'ini peşin istiyor. Esnaf ve işletmeci devlete daha kazanmadığı parayı ödemek zorunda kalıyor. 2017 yılında peşin vergilendirme oranı yüzde 100'e çıkacak.

Atina'da fotoğrafçılık okulu işleten Yiannis Rizomarkos “Şapkadan tavşan çıkarmamız isteniyor”, diyor. Krizin ilk yıllarında işleri fena gitmemiş. 2015 yılında ekonomik güvensizliğin daha da artması yüzünden kurslara devam edenlerin sayısı azalmış.

Rizomarkos vergi ve primleri ödemekle elemanlarına maaş vermek arasında seçim yapmak zorunda kaldığını ve emeklilik primlerini yatırmayıp şirkette tuttuğunu anlatıyor.

Nesilleri kaybetme endişesi

Devlet kurumlarının durumu da farklı değil. Bütçelerde kesinti yapıldığından, personel azaltılıyor ve eleman alınmıyor.

Eylül ayında eğitim yılı başladığında birçok okulda düzenli ders yapılamadı. Atina yakınlarındaki bir okul öğleden önce tatil ediliyor. Adalardaki okullar öğretmen olmadığından iki ay kapalı kaldı.

İyi zamanları şöyle böyle hatırlayan genç nesillerin krizden aldıkları yaranın hayat boyu kapanmayacağını söyleyen öğretmenler sendikası üyesi Maria Perdikouri ,”Gençler çıkmazda olduklarını anlayıp şevklerini yitiriyorlar. ‘Bu kadar diplomalı işsiz varken neden okuyayım?' diye soruyorlar”, diyor.

Yunan ekonomisi toparlanırsa eğitim açığı kendini mutlaka hissettirecek. Bir sonraki yardım kredisi gelmeden ekonominin düzeleceği tahmin edilmiyor. Avrupalı ortaklardan ek yardım gelmeden bankaların kredi musluğunu açmasını ve işletmelerin yatırımlarını arttırmasını kimse beklemiyor.

Nikos ve ailesi için zaten zaman geçmiş olacak. Şimdilik babası tek başına işletmeyi kurtarmaya çalışıyor. Nikos, “Makineler çalışmazsa zarar görür ve zamanla bozulur, durum değişmezse bıfırdan başlamak zorunda kalırız”, diyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Pavlos Zafiropoulos