Yahudi tiyatrosu Yahudi kültürünü tanıtıyor

Berlin’in farklı kültürlerin bir arada yaşadığı semtlerinden Neukölln’de bir binanın arka avlusunda yer alan Yahudi tiyatrosu BIMAH İbranice’de ”sahnenin ortası” anlamına geliyor. Tiyatronun genel müdürü ve genel sanat yönetmeni Dan Lahav, sahnelenen oyunların dilini Almanca olduğunu vurguluyor. Lahav, "böylelikle Almanlar, yani belirli Almanlar yeniden ”biz bir şey anlamadık” diyemiyorlar" diye konuşuyor.

Nazi subaylarının balo salonu

Tiyatro salonu tavanındaki kabartma süsler, avizelerle çok görkemli görünüyor. Bugün Yahudi tiyatrosunun olduğu bu yer, 1930’larda dans okulu ve Nazi subaylarının gittiği bir balo salonu olarak kullanılıyordu. Lahav, bu durumu "kötü olan burada zamanında Nazi subaylarının bulunması, her yerde gamalı haçlar asılı olması. İyi olan ise her şeyin çok iyi korunmuş olması, sanki benim burada bir Yahudi tiyatrosu açacağımı biliyorlardı" sözleriyle dile getiriyor.

Yahudilerin mizah anlayışı

Dan Lahav 2001 yılında hayalini gerçekleştirerek, yok edilişinden tam 60 yıl sonra Berlin’de bir Yahudi tiyatrosu kurdu. Berlin Eyaleti’den mali destek almayan tiyatroda, klasik ve çağdaş Yahudi eserleri ile Yahudi mizahını sergileyen kabareler sahneleniyor. Dan Lahav, "tehdit edilen, zulmedilen insanlar, hayatta kalabilmek için binlerce yıl içinde bir sistem geliştirmişler. Bu sistem büyük olasılıkla; mizah, espri anlayışını kaybetmemek, kendine gülebilmek. Ben kesinlikle şuna inanıyorum; eğer insanlar kötü bir durumda kaldıklarında bile bu durumu hafife alabiliyorlarsa, o zaman yaşanan zorluklar da kolaylaşıyor" sözleriyle Yahudiler'in mizahi yanlarının güçlü olduğunu belirtiyor.

Almanlar esprileri anlamıyorlar

Dan Lahav Yahudi mizahının Almanlar tarafından her zaman anlaşılamadığını dile getiriyor. Lahav, "Yahudi esprilerinin tutması hala zor. Çünkü bazı kavramlar anlaşılmıyor. Mesela (İbranice) ”brit mila” anlamına gelen sünnet ile ilgili bir espri yapıldığında. Eğer esprinde ”brit mila” sözünü kullanırsan, insanlar sana bakıyor; pardon ama bu ne demek diye. Ve esprilerin çoğu geleneklerle ilgili. Gelenekleri bilmeyen biri elbette bunlara gülemiyor" diyor.

Dan Lahav, ilginin yoğun olmasına rağmen, Almanya’da Yahudilik hakkında çok fazla bir şey bilinmemesini hayretle karşıladığını belirtiyor.

Yahudiler'e tiyatro yasağı

1938 yılında 9 Kasımı 10 Kasıma bağlayan gece Almanya’nın her yerinde Yahudiler’i hedef alan saldırılar düzenlenmiş, işyerleri, sinagoglar yıkılmış, bir çok Yahudi öldürülmüş, yaralanmış, toplama kamplarına gönderilmişti. Bu tarih, Almanya’da Yahudiler’e yönelik soykırımın başlangıcı sayılıyor. Bu tarihten sonra Yahudiler, ekonomik, sosyal ve kültürel hayattan da uzaklaştırılmıştı. Yahudiler’in tiyatroya, sinemaya, konsere gitmesi de yasaklanmıştı.