UNESCO 60 yaşında

UNESCO, 16 Kasım 1945’te kurulduğunda İkinci Dünya Savaşı’nın şoku sürüyor, insanlar savaşın enkazı arasında hayatta kalma mücadelesi veriyordu. Böyle bir ortamda kültür alanında yatırımı bir lüks olarak görenler de oldu. Ancak UNESCO’nun kurucuları farklı düşünüyordu. Onlar, ‚Kültüre yatırım yapmama lüksüne sahip miyiz?’ diye düşündü ve gelecekte yaşanabilecek olası savaşlara karşı mücadelenin sadece insanların beyinlerinde verilebileceği sonucuna vardı ve UNESCO’nun kuruluş sözleşmesinin giriş bölümünde “Savaşlar nasıl insanların beyinlerinde başlıyorsa barış savunmasının oluşturulacağı yer de insanların beynidir“ ifadesine yer verildi.

UNESCO, 16 Kasım 1945’te kuruluşundan bu yana kültürel değerlerin çeşitliliğini çalışmalarının odak noktasına oturttu. Daha 1948 yılında dünya çapında ilkokul eğitiminin zorunlu hale getirilmesi çağrısında bulunan kuruluş, okuma yazma kampanyalarının başlıca destekçilerinden biri oldu. UNESCO, 2003 yılında “Herkes İçin Eğitim“ sloganıyla başlattığı kampanyayla, on yıl içinde dünya çapında okur yazarlık oranını artırmayı hedefliyor.

Eğitim için sekiz hedef

UNESCO’ya üye ülkelerin 2000 yılındaki Dakar Konferansı’nda aldıkları kararla da eğitim alanında sekiz hedef belirlendi. 2015 yılına kadar gerçekleştirilmesi istenen bu hedeflerin arasında tüm çocuklar için ücretsiz, iyi bir ilkokul eğitimi, okuma - yazma bilmeyenlerin sayısının yarı yarıya azaltılması, eğitim sisteminde kadın - erkek arasında eşitliğin sağlanması da bulunuyor.

UNESCO’nun dünya eğitim raporu direktörü Nicholas Burnett, okuma-yazma bilmeme sorununa karşı yavaş hareket edilmemesi gerektiğini, bunun bekletilebilecek bir sorun olmadığını vurguluyor ve “Böyle bir yaklaşım sorunlar doğurur. Çünkü bu dünya çapında okuma yazma bilmeyen 771 milyon insanı görmezden gelmektir. Bu, dünyadaki yetişkin nüfusun beşte biri eder. Dünya yetişkin nüfusunun beşte birini görmezden gelmek kabul edilemez bir yaklaşımdır“ diyor. Burnett, yaşanan ilerlemelere de dikkat çekiyor ve örneğin Çin’de son birkaç yılda 100 milyon kişiye okuma yazma öğretildiğini belirtiyor.

Kültürel varlıkların korunması

UNESCO’nun dünya çapında en çok bilinen çalışmalarından biri ise dünya kültür miras varlıkları listesi. Osmanlı Padişahı Kanuni Sultan Süleyman döneminde inşa edilen, eski Yugoslavya Cumhuriyeti’nde yaşanan iç savaşta 1993 yılında bombalanarak yıkılan tarihi Mostar Köprüsü de dünya kültür miras varlıkları arasında. Savaşın ardından yeniden inşa edilen ve 2004 yılında görkemli bir törenle açılan köprü sadece Mostar'ın iki yakasını değil, Avrupa'yı da yeniden birleştiren sembolik bir anlam taşıyor. UNESCO Genel Sekreteri Koichiro Matsuura, köprünün açılışında yaptığı konuşmada kuruluşun varlık amacıyla Mostar köprüsü arasında şöyle bağlantı kurmuştu:

“İnsanlar ve topluluklar arasında köprü inşa etme işi hiçbir zaman tamamlanmayacaktır. Yıkılmış bir köprüyü fiziksel olarak restore edebiliriz ama gerçek görevimiz bununla bitmeyecektir. Gerçek görev kalıcı barışı sağlamaktır. Gelin Mostar’ın ‚Eski Köprü’sünü dünyanın her yerinde bu zorlu ebedi görevin sembolü haline getirelim.“