Ukrayna'nın yeniden inşası kaça mal olacak?

Rusya'nın 24 Şubat'ta Ukrayna'yı işgaliyle başlayan savaşla birlikte Ukrayna'daki yıkım da sürüyor. Dünya Bankası, AB Komisyonu ve Ukrayna hükümetinin ortak raporuna göre ülkenin yeniden imarı ve ekonominin rayına oturtulabilmesi için en az 349 milyar dolarlık kaynak gerekiyor.

Raporda, işgalin aileleri ayırdığı, kültürel mirası tahrip ettiği, ekonomi ve yoksullukta son yıllarda görülen olumlu eğilimleri yok ettiği belirtilerek işgalin etkilerinin Ukrayna'da nesiller boyu hissedileceği değerlendirmesinde bulunuluyor. Konutlar, ulaşım altyapısı, ticaret ve endüstri gibi alanlardaki doğrudan hasarın maliyeti 97 milyar dolar, ekonomi, ticaret ve üretimde verilen aranın maliyeti 252 milyar dolar olarak tahmin ediliyor. Bu rakamların sadece 1 Haziran'a kadarki dönemi içerdiğine de dikkat çekiliyor.

Rapordaki rakamlar Ukrayna hükümetinin ekonomiye dair son verileriyle de örtüşüyor. Resmi verilere göre Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) bu yılın ikinci çeyreğinde, bir önceki yıla göre yüzde 37 azalmış durumda.

İlk etapta 105 milyar dolara ihtiyaç var

Raporda ülkenin yeniden imarının aşamalı olarak yıllar alacağı, ancak okul ve hastanelerin yeniden inşası, yol bağlantılarının onarılması ve kış aylarında ortaya çıkabilecek enerji darboğazına karşı hazırlık için ilk etapta yaklaşık 105 milyar dolara ihtiyaç olduğu kaydediliyor.

DW'ye konuşan Dünya Bankası'nın Avrupa ve Orta Asya'dan sorumlu Başkan Yardımcısı Anna Bjerde, Ukrayna'nın büyük bir yıkım yaşadığını belirterek ülkede işleyişin sağlanabilmesi için gerekli masrafların karşılanmasında uluslararası toplumun desteğinin sürmesinin büyük önem taşıdığını vurguluyor.

"Yeniden imara hemen başlanmalı"

Çatışmalar devam etmesine rağmen yeniden imar sürecinin şimdiden başlaması gerektiğini belirten Bjerde, "Savaş sırasında kamu hizmetlerinin yıpranmasına izin verilirse ardından toparlanma ve yeniden imar süreci çok daha pahalıya mal olacaktır. Ülkenin savaş sırasında desteklenmesi, yaşam koşullarının daha da kötüye gitmesini, yoksulluğun daha da artmasını engelleyecektir" diye konuşuyor.

Ukrayna'da savaşın ekonomik etkilerini en çok hisseden, her zamanki gibi sıradan vatandaşlar. Ljudmila Makiwska, 70 yaşında bir emekli. Kiev'den 100 kilometre uzaklıktaki bir köyde yaşıyor. DW mikrofonuna dört aydır çalışamadığını, bu nedenle elektrik, yakıt ve su faturalarını ödeyemediğini anlatıyor, "İyi ki kendi bahçem var. Patates, sebze ekiyorum. Yeniden çalışabilmek için iki ay önce başvurdum. Önümüz kış. Fatura borcunuz varsa doğal gazı, suyu keserler. Sonra ne olacak?" diyor.

Jurij Krişko ise 35 yaşında. Ülkenin kuzeyindeki Jıtomır bölgesinde küçük bir şehirde yaşıyor ve kişisel hijyen ürünleri üreten bir fabrikada çalışıyor. İş bulmanın zor olduğunu, her kuruş için mücadele verdiğini anlatıyor ve devam ediyor: "Ücretler zamanında ödenmiyor. Zaten elimize geçen çok düşük bir miktar. Üstüne bir de nafaka ödüyorum. Temel ihtiyaçlar için geriye yeterli para kalmıyor. Böyle nasıl yaşayacağım, bilmiyorum. En azından bir işim var. Pek çok arkadaşım işten çıkarıldı."

22 yaşındaki üniversite öğrencisi Vlad Kyriach ise çalışmıyor. Savaşın yaşamını altüst ettiğini söylüyor ve ekliyor: "Fiyatlar tırmanıyor. Yakıt, gıda, hizmetler… İşimi kaybettim. Yeni bir iş arıyorum ama bir iş varsa iş arayan üç kişi var. Avukat olmak için hukuk okuyorum. Alanımda iş ilanları var ama verilen maaş fiyatlardaki aşırı artışı karşılamıyor."

Yoksulluk on kat artacak

Dünya Bankası, AB Komisyonu ve Ukrayna hükümetinin ortak raporu, Ukrayna'da yoksulluğun on kat artacağı, 2022 sonuna kadar her beş Ukraynalıdan birinin yoksulluk içinde yaşayacağı öngörüsünde bulunuyor. Bunun başlıca nedeni ise milyonlarca insanın evlerinin tahrip olması nedeniyle başka yerlere göç etmek zorunda kalması ve artan gıda fiyatları.

Dünya Bankası yetkilisi Bjerde, artan bütçe açığını kapatmak için uluslararası toplum tarafından mali kaynakların sağlanmaması durumunda yoksulluğun daha da hızlı bir şekilde artacağına işaret ediyor.

İktisatçı Ilona Sologub, Ukrayna'nın 2016-2021 dönemindeki toplam ekonomik büyümesinin 2014'te Rusya'nın Kırım'ı işgaliyle doğan zararı karşılamak için kullanıldığını belirtiyor. Savaşın tüm ülkede istihdama darbe vurduğunu belirten Sologub, savaş öncesinde çalışanların yüzde 40'ının işini kaybettiğini, halen çalışan kesimin yarısının ise ücretlerinin düştüğünü belirtiyor.

Sologub, Ukrayna hükümetinin ekonomide yerine getirmesi gereken en önemli ödevin makroekonomik istikrarı korumak ve temel kamu hizmetlerini finanse edebilmek için vergiler getirmek olduğu görüşünde.

Tahıl ihracatıyla gelen umut ışığı

Ukrayna Merkez Bankası bu hafta yaptığı açıklamada, çatışmaların zayıflaması durumunda ekonominin 2023 yılında yeniden büyüyebileceği tahminini dile getirdi. GSYİH'de ikinci çeyrekte kaydedilen yüzde 37'lik düşüşe rağmen başta tarım olmak üzere Ağustos'ta elde edilen bazı veriler umut ışığı oldu.

Türkiye ve BM arabuluculuğunda Ukrayna ve Rusya arasında varılan tahıl anlaşmasının da bu olumlu gelişmede payı olduğu belirtiliyor. Tahıl ihracatı, Ukrayna'nın en önemli gelir kaynakları arasında bulunuyor. Ancak Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in yine bu hafta, tahıl anlaşmasının süresinin uzatılmayabileceği sinyali vermesi, Ukrayna ve ekonomisi için durumun ne kadar kırılgan olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor.