Trabzon: Erdoğan'ın gücünü İmamoğlu kırabilecek mi?
2 Mayıs 2023
Cumhur İttifakı'nın kalelerinden biri olan Trabzon, milliyetçi seçmenin ağırlıkta olduğu bir Karadeniz kenti. Ekonomik krizin etkilerinin hissedildiği ilde Körfez ülkelerinden gelen turistler ekonomiyi şimdilik ayakta tutuyor. Şehirde gençler çok güçlü olarak dillendirmese de işsizlikten şikayetçi. Milletvekili adaylarının pek konuşulmadığı Trabzon'da halkın gündemindeki iki isim Cumhur İttifakı'nın adayı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile aslen Trabzonlu olan İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu.
Son seçimlerde AKP'nin 4, CHP ve İYİ Parti'nin birer milletvekili çıkardığı ilde AKP'nin bu seferki hedefi 5, CHP - İYİ Parti'nin ise 3 vekil çıkarabilmek. DW Türkçe, seçimlere kısa bir süre kala 600 bin seçmenin bulunduğu Trabzon'da sokağın, seçmenin nabzını tuttu, gazeteciler ve sivil toplum temsilcileri ile konuştu.
Cumhur İttifakı'nın yüzde 70'e yakın oy gücünün olduğu şehirde Erdoğan hâlâ en güçlü siyasi figür. İmamoğlu'nun memletekindeki etkisinin ise "sınırlı" olduğu görülüyor. Sokak, "Erdoğan'dan sonra İmamoğlu" diyor. Şehirde 14 Mayıs için oy dağılımında 2018 genel, 2019 yerel seçimlerine kıyasla bir sürpriz veya şaşırtıcı sonuç beklentisi yok. Gazeteci Elif Çavuş'a göre 70'li yıllarda solun güçlü olduğu şehir, yoğun göç ile birlikte artık sağın kalesi durumunda. Milliyetçi hassasiyetlerin yüksek olduğu şehirde oy tercihlerinde yerli ve milli projeler önemli rol oynuyor.
Trabzon'da muhalefetin rakibi devlet
Trabzon'a girildiği andan itibaren AKP'nin baskın seçim kampanyasıhemen göze çarpıyor. Şehirdeki reklam panolarının tamamına yakınında, köprü ve üst geçitlerin tamamında AKP'nin bayrak ve aday tanıtımları yer alıyor. AKP'nin Trabzon milletvekili adayı Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu'nun kentteki etkisi de bakanlık imkanlarıyla hatırı sayılır derecede geniş.
Şehrin meydanında Bakanlığa ait bir TIR bulunuyor, yapılan proje ve yatırımlar görsel olarak anlatılıyor. TOKİ'nin inşaatlarında AKP logosunun yanı sıra Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Karaismailoğlu pankartları dikkat çekiyor. Aynı şekilde neredeyse devlet kurumlarının binalarında da dev Erdoğan resimlerinin asıldığı görülüyor.
Şehrin meydanında da Türkiye'nin ilk yerli otomobil TOGG sergileniyor. "61 TS 1967" plakasıyla Trabzonspor'un kuruluş tarihine vurgu yapan araç vatandaşların ilgisini çekiyor. Araç, hem Bakan Karaismailoğlu'nun makam aracı hem de seçim propagandası olarak kullanılıyor.
Vatandaşların TOGG'a ilgisi yoğun. TOGG'un önünde konuştuğumuz Şükrü Akçiçek isimli vatandaş, "Bu arabaya paramız yetmez, alamayacağız da ama olsun yerli marka olması güzel" diyor. Öğretmen Ayşegül Güner de "Hükümetin savunma sanayisinde ne yaptığı ortada. Araba, gemi, mutlu ediyor, bunlar yoktu, yaptı işte" diyor.
Sokağın gündemi ekonomi
Sokakta iktidar yanlısı ya da muhalefete yakın olsun herkesin ortak gündemi ise ekonomi. Alım gücünün düşmesi dile getirilen başlıca sorun. Ancak bu durum, AKP'den ciddi büyük bir kopuş yaratmışa benzemiyor.
Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Erkut Çelebi, iktidarın da muhalefetin de vaatlerini yakından takip ettiklerini ifade ederek "İnandıklarımız var, inanmadıklarımız var. Vaatlerin yerine gelmesini bekliyoruz" diyor. Trabzon'a Samsun, Ordu ve Rize'den daha az yatırım yapıldığını söyleyen Erkut Çelebi, sözlerini "Çok fazla yatırım yok. Karadeniz bölgesinde en az yatırım alan yerlerden biriyiz. Bürokrasi ve diasporası güçlü ama parayı kazanan burada yaşamıyor. İstihdam yaratmaya çalışıyoruz" diye sürdürüyor.
Trabzon'da yerel bir internet sitesinin sahibi olan, aynı zamanda Sözcü Gazetesi'nin temsilciğini de yapan Gazeteci Elif Çavuş da "Trabzon köyden kente göç almış bir şehir. Bürokraside ağırlığı olan bir şehir. Ama yeterli yatırımı alamadığını görüyoruz" tespitini yapıyor.
Alım gücünden şikayet eden vatandaşların bazıları da bunun "zincir marketlerin oyunu" olarak yorumluyor ve oy tercihine yansıtmayacağını söylüyor.
"Körfez ülkeleri ayakta tutuyor"
Trabzon ekonomisini Körfez ülkelerinin ayakta tuttuğunu söyleyen Oda Başkanı Erkut Çelebi, "Körfez turistlerinin bıraktığı paradan dolayı Trabzon'un biraz rahat" olduğunu söylüyor. Bu noktada Gazeteci Elif Çavuş, "Sadece bu turiste bel bağlanmış durumda. Onlar gelmezse ne olacak ciddi bir soru işareti. Turizmi çeşitlendirmek için çalışma yapılması gerek" uyarısında bulunuyor.
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) 2022 verilerine göre Trabzon'da Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) başta olmak üzere toplam 600 bin turist geldi. Hedef 2023'te bu rakamı 1 milyona çıkarmak. Ancak Körfez ülkelerinden gelen turistler, aynı zamanda Trabzon'un doğal güzellikleri nedeniyle bu ilde ev de alıyor. Bu ilgi ise tüm Türkiye'de olduğu gibi şehirde ev fiyatlarını ve kiraları yükseltmiş durumda.
Arap turisten gelmesinden memnun olan Trabzonlu seçmen, turistlere ev satılmasına ise tepkili. Hurdacı Kadir Yılmaz, "Araplar çok fazla ev alıyor. Fiyatlar da o nedenle artıyor" derken AKP seçmeni çiftçi emeklisi Vural Öksüz de "Araplara ev satılması yanlış. Alım gücümüzü engelliyor" diyor.
Kentteki gençlerin en büyük derdi ise işsizlik. Gençler "Kim gelirse gelsin işi gücü bırakıp istihdam yaratsın" diyor. Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Çelebi de istihdamı artırmak için çalıştıklarını söylüyor.
Oy tercihi neye göre?
Şehrin Erdoğan ile en popüler ismi Ekrem İmamoğlu. İBB Başkanı, şehirde iktidar yanlısı ya da muhalif olsun çoğunluğun "onur duyduğu" ve "takdir ettiği" bir isim. Gazeteci Elif Çavuş, "Ekrem İmamoğlu'nun kentte etkisi tartışmasız" yorumu yapıyor. AKP seçmeni Şükrü Akçiçek de "İmamoğlu bizim gururumuz, gelecekte parlayacak o. Ama şimdi daha erken" diyor. Trabzonlu bir seçmen de "Keşke Kılıçdaroğlu ile beraber olmasa" görüşünü dile getiriyor.
Şehirde oy tercihlerinde milliyetçilik en temel faktör. Erdoğan'ın tercih edilmesinin ana sebepleri "Karadenizli olması" ve "yerli ve milli projeleri" hayata geçirmesi. Ekonomiyi de Erdoğan'ın düzelteceğine dair kentte bir inanış hakim.
Kılıçdaroğlu isminin CHP tabanı dışında pek bir ağırlığı yok. CHP dışındaki seçmenin Kılıçdaroğlu'nu tercih etmelerindeki sebepler ise "ekonomideki kötü gidişat", "kutuplaşma" ve iktidarın 21 yıllık yorgunluğu. Kılıçdaroğlu'na oy vermeyeceklerini söyleyenlerin en fazla dillendirdiği konu ise HDP'nin verdiği destek.
Sohbet ettiğimiz emekli Habib Balcı, "Demirtaş'ı çıkarıp Erdoğan'ı içeri atacaklar. HDP ile yürüyen Kılıçdaroğlu'na güvenmiyorum" diyor. Öğretmen Ayşegül Güner de "HDP desteğini alan benden destek alamaz. HDP masada değil tamam ama sofrada" şeklinde konuşuyor. Tercihinin Kılıçdaroğlu olacağını söyleyen Cevher Aydınlı isimli vatandaş da "CHP'ye terörist demek doğru değil. Cumhuriyeti kuran partiye bu suçlama yanlış. HDP sana geldi mi milli oluyor da karşıya geçince mi terörist oldu? 22 yıllık yorgun bir iktidar var ve bu değişmeli" ifadelerini kullanıyor. Aydınlı oy verirken dikkat ettiği konunun "kutuplaştırmayacak siyasi kişilik" olduğunu söylüyor.
Kentte 2018 seçimlerinde Erdoğan cumhurbaşkanı adayı olarak yüzde 69, Cumhur İttifakı da genel seçimlerde aynı şekilde yüzde 69 oranında oy almıştı. 14 Mayıs seçimlerinde de benzer bir tablo olması bekleniyor. Trabzon'da oy verme tercihleri adaylardan çok liderlere göre şekilleniyor. AKP'de kendi seçmeninin de birçoğu mevcut milletvekili adaylarını tam olarak tanımasa da oy tercihini değiştirmiyor. CHP'nin adayları ise şehirde sevilen isimler. CHP'nin ilk sıra adayı avukat Sibel Suiçmez şehirde bilinen isimlerden. İkinci sıra adayı mevcut milletvekili Ahmet Kaya ise AKP'li ya da CHP'li herkesin sevdiği bir isim. İYİ Parti'nin ilk sıra adayı ise iş adamı Yavuz Aydın. MHP'nin adayı ise il başkanı Bekir Sıtkı Tarım.
AKP için kolay seçim olmayacak
AKP'nin yüzde 55, Cumhur İttifakı'nın ise yüzde 69 olan oyunun bu seçimde büyük bir gerileme yaşayacağını ancak Erdoğan'ın partisine göre oyunu daha fazla koruyacağını söyleyen Gazeteci Elif Çavuş'a göre AKP'nin bu seçimde vekil sayısı 4'ten 3'e düşecek. CHP ise 1'den 2'ye çıkartacak. Diğer 1 vekilin ise İYİ Parti'ye gitme ihtimali var. İsmini vermek istemeyen ve 650 kişiye istihdam sağlayan bir Trabzonlu bir iş adamı da "Erdoğan'ın oyu çok düşmez ama AKP vekil sayısı 3'e düşeceğine kesin gözüyle bakıyorum" tahmininde bulundu.
AKP'liler ise 4 vekilin garanti olduğunu 5'inci vekili zorlayacaklarını savunuyor. MHP'nin 2018 oyunu koruması durumunda 1 vekil çıkarması olası. Şehirde Yeşil Sol Parti'nin ise vekil çıkarma ihtimali bulunmuyor.
Trabzon'da milletvekili listelerinde ise değişim var. AKP'nin 2018 seçimlerinde milletvekili seçilen Muhammet Balta, Salih Cora, Adnan Günnar, Bahar Ayvazoğlu ile İYİ Parti'den seçilen Hüseyin Örs yeniden aday gösterilmedi. CHP'nin vekilliği kazanan ismi Ahmet Kaya ise "riskli" olarak yorumlanan 2. sıradan aday gösterildi. Yerel seçimlerde de 18 ilçenin 13'ünü AKP kazandı. Beşikdüzü'nü CHP, Çarşıbaşı ve Şalpazarı'nı MHP, Yomra'yı İYİ Parti kazanırken Hayrat ilçesini ise bağımsız aday kazandı. MHP'nin kazandığı 2 ilçede de AKP aday çıkarmadı.