Türkiye’de “alternatif medya” yükselişte

Türkiye’de medya çalışanları, bir 3 Mayıs Basın Özgürlüğü Günü’nü daha buruk kutluyor. Türkiye ana akım medyasında giderek artan biçimde yerleşen tek seslilik, mevcut medya ortamının çeşitli gerekçelerle dışında kalan habercileri alternatif medya organları oluşturmaya itiyor. DW Türkçe’ye konuşan ve sayıları her geçen gün artan alternatif medya çalışanları, “Dünyadaki eğilime paralel olarak, Türkiye’de de gazeteciler daha tarafsız ve bağımsız haber araçları yaratmaya çalışıyor. İktidarın süregiden baskıları, yeni bir medya ortamı doğuruyor ” görüşünde.

Otuzdan fazla gazetecinin tutuklu bulunduğu Türkiye, Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü tarafından hazırlanan 2016 Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde ise 180 ülke arasında 151. sırada yer alıyor. Türkiye'de iktidarı eleştiren haber yazan veya yayın yapan onlarca gazeteci ve basın kuruluşu mahkeme koridorlarını aşındırmaya devam ederken, ‘muhalif’ oldukları gerekçesiyle işten çıkarılan gazetecilerin sayısı ise her geçen gün artıyor. Türkiye basınının pek çok önemli kalemi son yıllarda internet ve sosyal medya mecralarında görüşlerini dile getiriyor. Bu dönemde sayıları giderek artan internet haber siteleri ya da bağımsız habercilik yapmak adına oluşturulan sosyal medya hesapları bunun en net örneklerini oluşturuyor.

Yurttaş gazeteciliği yükseliyor

Bu oluşumların ilk akla gelenlerinden biri P24 Bağımsız Gazetecilik Platformu. Kurucu başkanlığını gazeteci-yazar Hasan Cemal’in yaptığı platform, ‘editoryal bağımsızlık’ı desteklemek ve geliştirmek amacıyla faaliyet gösteriyor. P24’ün kurucu üyeleri arasında T24.com.tr haber sitesinin Genel Yayın Yönetmeni Doğan Akın, gazeteci Yasemin Çongar, Murat Sabuncu ve Yavuz Baydar gibi isimler var. P24, AB fonlarından aldığı destekler ve bağımsız mali yapısı ile genç profesyonellerin eğitilmesi üzerine programlar ve Türkiye’nin önemli sosyo-politik konularına ilişkin haber dosyaları hazırlıyor.

Yine özellikle Gezi eylemleri ile adını duyuran “140Journos” platformu, ana akım medyanın habercilik anlayışına karşı üniversiteli gençlerin “yurttaş haberciliği” savıyla toplumsal olayların içinden, gerçek zamanlı ve yorumsuz içerikler sunduğu bir hesap. Bugüne kadar KCK ve Oda TV başta olmak üzere iktidara yakın medyanın habercilik açısından çok kötü sınav verdiği siyasal içerikli davaları yakından takip ettiklerini ve duruşmalarda yaşananları gerçek zamanlı olarak takipçilerine aktardıklarını anlatan Önder, "Ana akıma karşıyız ve buna karşı bir öneri olarak sosyal medyanın etkili kullanımını öneriyoruz ve uyguluyoruz” diyor.

Son dönemde PKK ile devlet arasındaki hendek çatışmalarını yerinde izlemek üzere Diyarbakır ve çevresine giden gazetecilerin oluşturduğu “Haber Nöbeti” hareketi de Türkiye’deki alternatif medya oluşturma çabalarının önemli bir parçası. Haber Nöbeti’ne dahil olan farklı kurumlardan yaklaşık 70 gazeteci, 8 hafta boyunca bölgede çalışan meslektaşlarına destek ve çatışma sürecinde yaşanan ancak ana akım medyada kendine yer bulamayan konuları haberleştirdi ve internetteki habernobetim.wordpress.com sitesinde yayınladı.

Deneyimli gazeteciler artık internette

Türkiye’de yeni ve ana medya araçlarının akıma alternatif medya araçları oluşturulmasını bir diğer örneği de gazetecilik kariyerinde Refah Partisi ve AKP’yi yakından takip eden Ruşen Çakır’ın kurduğu Medyascope sitesi. Geçen yıl Habertürk Gazetesi’ndeki yazılarına son verilen Çakır, gündem üzerine analizlerini ve yaptığı röportajları bu sitede yayınlıyor. 7 Haziran seçimleri öncesinde düzenlenen mitingleri takip ettiğini ve miting alanlarından Periscope üzerinden yayınlar ve röportajlar yaparak bu alana giriş yaptığını, ardından bunu bir bağımsız gazetecilik platformuna dönüştürmeye karar verdiğini söylüyor. Gazeteci olarak özgür hareket etmek istediğini ve takipçilerine gazeteciliğin evrensel ilkelerine uyarak haber değeri taşıyabilecek her konuyu işleyecek bir platform sunmaya çalıştıklarını anlatan Çakır, “Burada biz insanlara iş vermiyoruz, işbirliği öneriyoruz. Herkes kendi Periscope yayınını ya da video kaydını kendisi yapıp Youtube ya da Vimeo sayfasına koyuyor. Biz onları sayfamıza taşıyoruz” diyor.

“Haber sitelerine olan ilgi artıyor”

Öte yandan, T24, Haberdar ve Diken gibi son dönemde giderek artan bir ilgiyle izlenen haber siteleri de Türkiye’deki alternatif medya oluşumunun en önemli ayaklarından biri. Bünyesinde pek çok deneyimli gazeteci ve akademisyeni bulunduran bu haber siteleri, hem köşe yazıları hem de güncel haberleri aktarma biçimi ile dikkat çekiyor.

Hürriyet Gazetesi’nin kurucusu Sedat Simavi’nin torunu Harun Simavi’nin sahibi olduğu ve Ocak 2014’ten beri yayın yapan Diken.com.tr'nin Genel Yayın Yönetmeni Erdal Güven, Türkiye’de internet medyasının ve sosyal medya mecralarındaki canlanmanın dünyadaki eğilimlere paralel olarak ortaya çıktığını belirtiyor. Kısıtlı bütçeler ve dar kadrolarla yaptıkları yayıncılığın küresel gazetecilik ilkelerine bağlı bağımsız haberciliğin hayat bulduğu mecralar olduğunu ifade eden Güven, “Türkiye’nin mevcut siyasi koşulları ve medyadaki finansal sahiplik tablosuna baktığımız zaman, dijital ortamda yapılan gazeteciliğin çok daha başarılı hale geldiğini görüyoruz. Bizim gibi haber sitelerine olan ilgi artıyor” diyor.

Gazetecilikte yandaş-muhalif ayrımına karşı çıktıklarını, doğru ve bağımsız haberciliği yayın politikalarının başına koyduklarını kaydeden Erdal Güven, “Kısıtlı bütçelerle hayata geçirdiğimiz bu platformlar, son dönemde reklamverenlerin de ilgisini daha çok çekmeye başladı. Tabi mevcut siyasi koşullarda reklam vermek için kuyruk olmuyor ama giderek geliştiğini görüyoruz. Önümüzdeki dönemde mali yapımızı güçlendirdikçe alternatif medya anlamında yeni projeleri hayata geçirmek istiyoruz” diye konuşuyor.

“Mali açıdan hayatta kalmak zor”

Arkasında kurumsal yapıların bulunmadığı, ana akımdan dışlanan gazetecilerin biraraya gelerek kurduğu bu alternatif medya araçlarının mali açıdan devamlılığını sağlamak en büyük sorun. Haberdar.com.tr'nin kurucusu ve Genel Yayın Yönetmeni Said Sefa, 2,5 yıl önce iktidar yanlısı medyaya karşı bağımsız habercilik yapmak için yola çıktıklarını belirtiyor. AKP iktidarının medyaya yönelik baskılarının ve geleneksel medyada giderek daha da daralan ifade özgürlüğünün yeni habercilik alanlarını zorunlu kıldığını belirten Sefa, “Ancak kurduğumuz bağımsız gazetecilik alanlarını mali açıdan ayakta tutmak çok önemli bir sorun. Bizim şu an 11 kişilik bir ekibimiz var. Bazı aylar masraflarımızı ve ücretleri karşılamak için arabamı, evimi satmak zorunda kaldığım oldu. Daha önce medya dışı sektörlerdeki işlerimden elde ettiğim birikimleri kullanarak ayakta kalıyoruz” şeklinde konuşuyor. Ancak hem hukuki hem de maddi sorunlara rağmen Türkiye’de alternatif medya araçlarının çeşitlenip zenginleşeceğini vurgulayan Said Sefa, “Geleneksel medyanın iktidar ile kurduğu kirli ilişkiler, habercilik açısından bizim gibi mecraların önemini artırıyor. Teknolojik gelişim de bu alanın giderek yaygınlaşmasında çok etkili oluyor. Bundan sonra iktidarın gazeteciler üzerindeki baskıları son bulsa da, dijital medya gazeteciliği gelişmeye devam edecek” değerlendirmesinde bulunuyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Aram Ekin Duran