TÜİK Başkanından "madde sepeti" açıklaması
9 Temmuz 2024
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Başkanı Erhan Çetinkaya, enflasyonun hesaplanmasında baz alınan madde fiyatlarının son iki yıldır açıklanmamasına yönelik eleştirilere yanıt verdi. TÜİK tarafından Türkiye genelinde aylık 608 bin 594 fiyat derlenerek hesaplanan endeks sonuçlarının her ayın üçüncü iş günü kamuoyu ile paylaştıklarını belirten Çetinkaya, "Madde sepeti olduğu yerde duruyor, madde sepetini gizlemek kimsenin yetkisinde değildir. Yayınlanmayan tablolar madde fiyatlarıdır. Geçmişte açıklanan madde fiyatlarının bir gösterge niteliği yoktu. Madde fiyatlarının açıklanması için ekstra bir gün daha çalışma yapmak gerekiyor. Bu sebeple artık gösterge niteliği taşımayan bu fiyatları yayınlamıyoruz" ifadelerini kullandı.
Ankara'da medya kuruluşlarının temsilcileriyle bir araya geldiği toplantıda enflasyona ilişkin gazetecilerin sorularını yanıtlayan Çetinkaya, Türkiye'deki şirketlerin enflasyonist ortamı kullanarak normalde yapması gerekenden çok daha fahiş karlar elde ettiklerini, şirket karlarının enflasyon üzerinde artırıcı bir etkiye sahip olduğunu belirtti.
Haziran ayı enflasyon oranının beklentilerin altında gerçekleşmesinin gerekçelerini "kamu zamlarının temmuz ayına ertelenmesi, kurdaki istikrar ve yaz aylarının düşüşe katkısı" olarak sıralayan Çetinkaya, "Elektrik zammını 1 Temmuz’da veya 1 Haziran’da yapmanın farkı var. Yarım puan veya daha fazla etkiliyor. Bu tercih bu yönde kullanıldı" diye konuştu.
30-40 yıllık enflasyon verilerine bakıldığında haziran ayının her zaman en düşük ay olduğunun altını çizen Çetinkaya, geçtiğimiz iki yıl boyunca seçim atmosferinden veya aşırı kur hareketlerinden kaynaklı bir birikmişlik olduğunu vurguladı.
Maddelerin açıklanmaması tepki çekmişti
Bir süredir TÜİK'in 2022 mayıs ayı verileri ile enflasyon sepeti içerisindeki maddelerin açıklanmasına son vermesi gündeme taşınmış ve tepkilere yol açmıştı.
Çetinkaya enflasyon hesabını yapmak için nasıl bir çalışma yaptıklarını şu sözlerle anlattı:
"Enflasyon hesabının yapılabilmesi için tüketim sepetinin belirlenmesi gerekiyor. Biz bunu her ay 2 bin haneye giderek yapıyoruz. Sene sonunda 25 bin haneye gitmiş oluyoruz. Bu hanelerin içinde zenginler var, fakirler var, ortalama durumda olanlar var. Toplumun genelini yansıtan bir örnekleme yapıyoruz. Bu hanelerin harcama kalıplarına göre sepetin içinde neyin yer alıp, neyin yer almayacağı belirleniyor. Bu mal ve hizmetlerin belirli ağırlıkları var. Sonuçta bu mal ve hizmetlerin fiyat değişimleri ağırlıklarıyla çarpılarak ortalama bir rakam hesaplanıyor. Bizim her ay aylık ve yıllık olarak açıklıyor olduğumuz şey tek bir rakam. Ve geçen ay 1.64 çıktı. Bunun içinde benzinin fiyat değişimi de var, domatesin de var, elbisenin de var, diş muayenesinin de var, saç tıraşının da var. Enflasyon, 600 bin fiyatın tek bir endeks değişimine, tek bir yüzdesel değişime toplulaştırıldığı veya indirgendiği bir hesaptır."
"TÜİK enflasyonda bir şey çevirmiyor"
Dünyanın hiçbir yerinde madde fiyatlarının açıklanmadığını söyleyen Çetinkaya ayın üçünde verileri paylaşarak dünyanın en hızlı enflasyonunu açıkladıklarını belirtti ve "TÜİK enflasyonda bir şey çevirmiyor. Bir şey yakalama niyetinde olanlar yakalayamazlar" ifadelerini kullandı.
Bir şey anlatmayan fiyatları hesaplamaktan vazgeçtiklerini bunun yerine endeks açıklamaya karar verdiklerini belirten Çetinkaya, "Bütün dünyada yapılan aradaki düzeylerle ilgili fiyat açıklamak değil, endeks açıklamaktır” ifadelerini kullandı.
DİSK suç duyurusunda bulunmuştu
T24 yazarı Çiğdem Toker'in 12 Haziran günü yayımlanan yazısıyla yeniden gündeme gelen eleştiriler TÜİK ile ilgili güvenilirlik tartışmalarını alevlendirmişti. Gazeteciler ve ekonomi uzmanları madde fiyat listesinin enflasyon hesabında önemli bir dayanak olduğunu savunuyor. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Haziran başında yargı kararına rağmen madde fiyat listesini açıklamayan TÜİK başkanlığı hakkında suç duyurusunda bulunduğunu açıklamıştı. TÜİK ise DİSK'in başvurusunun savcılık tarafından reddedildiğini söylemişti.
ANKA / EÇ, HT