Spekülâtörler açlığı körüklüyor

Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy, küresel spekülâsyonla mücadeleyi adeta kendine görev edindi. G20 grubuna başkanlık eden Fransa'nın Cumhurbaşkanı Sarkozy, ocak ayında yaptığı konuşmada dünyanın en güçlü 20 ekonomisine gıda ürünlerindeki fahiş fiyat artışları ile mücadele etme çağrısı yapmıştı.

İster tahıl ya da et, ister şeker ya da süt olsun, tüm önemli gıda ürünlerinin dünya pazarlarındaki fiyatı 2011 yılında, bundan on yıl öncesine oranla iki kat arttı. Fiyat artışına, kalkınmanın eşiğindeki ülkelerdeki tüketim ya da dünya genelindeki mahsul kaybının gerekçe gösterilmesi bu durumu açıklamaya yetmiyor.

Washington'daki Uluslararası Tarım ve Gıda Politikaları Araştırma Enstitüsü’nün (IFPRI) uzmanları, son tarımsal hammadde fiyatlarındaki artışın yaklaşık üçte birinden, borsada tahıl ya da pirinç gibi yükselen değerlere odaklanan spekülâtörleri sorumlu tutuyor.

1 milyar kişi açlık çekiyor

Gıda fiyatlarındaki artış da G20 ülkelerinin gündemindeki en önemli konuyu oluşturuyor. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü FAO'nun verilerine göre, gıda fiyatlarındaki artış dünyada açlık çekenlerin sayısının bir milyara çıkmasına neden oldu. Federal Tarım Bakanlığı Kırsal Gelişim Sorumlusu Stephen Rudolph, açlığın spekülasyonla doğru orantılı olduğunun kolay kanıtlanamayacağını söylüyor.

Rudolph, “Aşırı spekülasyonun vadeli emtia borsalarında güvensizliğe yol açtığından hareket ediyoruz. Vadeli işlem piyasalarının aslında fiyat garantisi fonksiyonu taşıması bakımından, bu durumu olumlu karşılamak mümkün değil" diyor.

Hammadde vadeli işlem piyasaları, üretici ile alıcı için fiyat artışlarına karşı sigorta görevi görür. Ürün teslim edilmeden, üretici ile alıcı miktar ve fiyatı vadeli işlem sözleşmesiyle kararlaştırır. Bu sözleşme de dünya piyasalarındaki fiyat oynamalarına karşı üreticiye garanti sağlar.

Fiyat sıçramalarını kontrol altında tutma çabası

Ne var ki son iki yıldır vadeli işlem piyasasındaki durum değişmeye başladı. Üstünlük sanki spekülâtörlere geçti. Hammadde fiyatlarının artacağına oynayan, daha fazla para kazanıyor.

İşte bu nedenle G20 ülkeleri, fiyat sıçramalarını kontrol altına almak istiyor. Fransa başkanlığındaki G20 grubu, bir uluslararası tarım piyasası bilgi sistemi kurulmasını kararlaştırdı. Bu sistemle vadeli işlem piyasalarının yeniden raylarına oturtulması hedefleniyor. Çünkü bu işlemlerin yaklaşık yüzde 90'ı şimdiye kadar resmi borsalar dışında yapılıyordu. Avrupa Birliği Komisyonu da, hammadde vadeli işlem sözleşmesi ile yapılan ticaretin sadece resmi borsalarda yapılmasına izin verilmesini öneriyor. Ayrıca, tüccara rapor sunma zorunluluğu getirmek ve denetim makamlarına da daha fazla müdahale yetkisi vermek suretiyle spekülasyonun bastırılması öngörülüyor.

Sarkozy'nin çabası yetersiz kaldı

Spekülâsyonla mücadelede daha sert tedbirler talep ediliyor. Örneğin, hammadde ticaretiyle ilgisi olmayan finans kuruluşlarının vadeli işlem yapmasının tamamen yasaklanması isteniyor. Bu yasak, G20 ülkeleri tarafından ciddi olarak değerlendirilmedi. Spekülatif alım satımlara, malî işlem vergisi konması da sağlanamadı. Öneriyi savunanlar, spekülasyon maliyetini arttıracağı için, malî işlem vergisinin denenmiş ve etkili bir araç olduğunu savunuyorlar. Öneriye karşı olanlar ise verginin işe yaramayacağı, sadece tüketiciye daha fazla masraf doğuracağı görüşünde.

Spekülasyonla mücadele önlemleri kısmen ertelenirken, bir yıldır Fransa'nın başkanlık ettiği G20, açlığı azaltma hedefini tutturamadı. Sarkozy'nin ateşli çağrısı da durumu değiştirmeye yetmedi. Kasım ayında Cannnes'de yapılan G20 Tarım Bakanları toplantısında, Euro borç krizine odaklanılması, açlığa çare arayışını geri plana düşürdü.

© Deutsche Welle Türkçe

Richard Fuchs / Çeviri: Gezal Acer

Editör: Ahmet Günaltay