Skripal olayı hakkında neler biliniyor?

Çift taraflı çalışan eski Rus casusu Sergey  Skripal'i kimin zehirlediği halâ anlaşılamadı. İngiltere Dışişleri Bakanı Boris Johnson Mart ayında Deutsche Welle'ye verdiği mülakatta Skripal ile kızını Rusların zehirlediğini söylemişti. İngiltere Savunma Bakanlığı Araştırma Merkezi ise Salı günü cinayet teşebbüsünde sinir zehri Noviçok'un kullanıldığını ancak bu maddenin menşeinin tespit edilemediğini duyurdu.

Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü'nün (OPCW) icra komitesi Moskova'nın başvurusu üzerine Lahey'de toplandı. Komitenin üyeleri arasında İngiltere ve Rusya da bulunuyor. Suçlamaları sert biçimde reddeden Rusya kapalı kapılar ardındaki toplantıdan sonra zehirleme olayının kapanmasını umuyor. Zehirli suikast girişimi ve sonrasındaki gelişmeleri sizler için özetledik:

4 Mart'ta ne oldu?

Sergey Skripal ve kızı Yulia Salisbury'deki bir lokantada öğle yemeği yediler. Öğleden sonra parktaki bir bankta hareketsiz yatar halde bulunan Skripallar hastaneye kaldırıldı. Olay yerine gelen polislerden biri de tedavi altına alındı. Görgü tanıklarının ifadesine göre Yulia Skripal ağzından köpük geldikten sonra gözlerini yuvalarından çıkacakmış gibi açarak şuurunu kaybetti.

Polis zehirli maddeyle suikast girişiminde bulunulduğunu açıkladı. Zehirli madde Yulia ve babasına daha evlerindeyken bulaştığı tahmin ediliyor. 66 yaşındaki Sergey Skripal'ın durumu kritik. Kızının ise kendine geldiği, yemek yiyip konuşabildiği açıklandı.

Nasıl bir zehir kullanıldı?

Zehirden alınan numuneler Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik veya Nükleer Savunma Merkezi (DCBRNC) laboratuvarlarında incelendi. Saldırıda askeri amaçlar için geliştirilen Noviçok adlı sinir zehrinin kullanıldığı kesinlik kazandı. OPCW uzmanlarınca yapılan tahlillerin sonuçları ise henüz açıklanmadı.

Noviçok haşere ilaçlarındakine benzer maddeler içeriyor. 100'den fazla çeşidi olan Noviçok'un 5 ve 7 numaralıları dünyanın en zehirli gazlarından biri olan VX'ten sekiz kat daha tesirli olduğu biliniyor.

Noviçoklar 1970 ve 80'lli yıllarda Sovyetler Birliği'nde geliştirilmişti. Uzmanlar kitle imha silahı sarinden de tehlikeli olan Noviçok'un teşhis ve kanıtlanmasının son derece zor olduğunu söylüyor. Aslında sıvı olan Noviçok toz haline de getirilebiliyor.

Olay şimdiye kadar ne gibi diplomatik sonuçlar doğurdu?

İngiltere suikast teşebbüsünden Rusya'yı sorumlu tutuyor. Dışişleri Bakanı Johnson Mart ayında Deutsche Welle'ye zehirli maddenin Rusya'dan geldiğinden hiç şüpheleri olmadığını söylemişti.

Britanya hükümeti 23 Rus diplomatı sınır dışı etti. Rusya suçlamaları reddetti. Devlet Başkanı Vladimir Putin olayın aydınlatılmasına önem verdiklerini ve araştırmaya katılmak istediklerini söyledi. Kremlin 23 İngiliz diplomatı istenmeyen kişi ilan etti ve İngiltere Büyükelçisi'ni "ülkesinin kışkırtıcı ve mesnetsiz davranışlarını görüşmek üzere" dışişleri bakanlığına çağırdı.

Birçok batılı ülke gibi ABD ve Almanya da Rus diplomatlarını sınır dışı etti. Moskova da söz konusu devletlerin diplomatlarını ülkelerine gönderdi.

İngiltere hükümetinin hangi kanıtlara dayanarak bu kadar kesin konuştuğu açıklık kazanmadı. Noviçok zehirleri Rusya'da geliştirilmişti ama Skripallari zehirleyen maddenin nereden geldiği kanıtlanamadı. Rusya Skripal'i öldürtmek için herhangi bir neden bulunmadığını ve ev sahipliği yapacakları Dünya Futbol Şampiyonası öncesinde diplomatik ilişkilerin iyileştirilmesine önem verdiklerini duyurdu.

Yüksek düzey bir askeri memur olan Sergey Skripal Avrupa'da faaliyet gösteren Rus ajanların adlarını İngiltere dış istihbaratına vermiş, Rusya'da 13 yıl hapse mahkûm edildikten sonra ajan mübadelesiyle gönderildiği İngiltere'ye yerleşmişti.

Daha fazlasını okumak için: Rusya 23 ülkeden 59 diplomatı sınır dışı edecek

Moskova neleri öğrenmek istiyor?

İngitere yönetiminin davranışlarından memnun olmadığını duyuran Moskova yanıtlanması için İngiltere Dışişleri Bakanlığı'na 14 sorudan oluşan bir nota gönderdi. Sorulardan biri, "Britanya topraklarında saldırıya maruz kalan iki Rus vatandaşına konsolosluk vasıtasıyla ulaşılmasına neden izin verilmediği" idi.

Rusya yönetimi aynı zamanda Skripallare hangi panzehrin verildiğini de öğrenmek istiyor. Sorulardan bazıları Fransa'yı da ilgilendiriyor. Rusya olayın aydınlatılmasına Fransa'nın da katılmasına neden izin verildiği ve İngiltere'de Noviçok zehrinin numunesinin geliştirilip geliştirilmediği hakkında da bilgi verilmesini istiyor.

Rusya OPCW icra komitesi toplantısından önce örgüte de birtakım sorular gönderdi. Rus temsilci Skripal olayında İngiltere'nin OPCW'den ne gibi bir yardım talep ettiğine ve örgütün bu bilgileri paylaşıp paylaşmayacağına büyük önem verdiklerini söyledi. Rusya aynı zamanda Fransa'nın Skripal olayıyla ilgili incelemelerinin sonuçlarını da öğrenmek istiyor. Britanya ve OPCW'nin Rusya'nın sorularını yanıtlayıp yanıtlamadıkları henüz öğrenilemedi.

Carla Bleiker

© Deutsche Welle Türkçe