Seçimler yaklaşırken HDP kapatma davası hangi aşamada?
10 Nisan 2023
Türkiye 14 Mayıs seçimlerine giderken HDP hakkında açılan kapatma davasındaki takvim işliyor.
Anayasa Mahkemesi (AYM) kapatma davasında HDP'nin "sözlü savunmasını" dinlemek üzere 11 Nisan Salı günü toplanacak.
11 Nisan'da HDP'nin sözlü savunma yapması öngörülüyordu. Ancak HDP 6 Nisan'da yaptığı açıklamada, seçim yoğunluğunu gerekçe göstererek sözlü savunma yapmayacağını bildirdi.
Açıklamada, bunun gerekçesi olarak "siyasi çalışmaların yarattığı yoğunluk" gösterildi. "Serbest ve adil seçimlere müdahale anlamına gelen AYM'nin bu tutumuna karşı partimiz 11 Nisan'da sözlü savunma vermeyecektir" denildi.
Peki şimdi AYM ne yapabilir?
11 Nisan'da toplanacak olan Anayasa Mahkemesi normal bir ceza yargılaması gibi HDP'nin savunma yapmama kararını "susma hakkını" kullanma olarak değerlendirebilecek. Bu durumda dosya, esas hakkındaki raporunu hazırlaması için AYM raportörüne gönderilecek. Mahkeme, bunu yapmayarak HDP'ye savunma yapması için son kez ihtarda bulunup süre de verebilir.
Eğer dosya raportöre giderse, yaklaşık bir aylık sürede bu raporun hazırlanması bekleniyor. Bu işlemin ardından hazırlanacak rapor üyelere dağıtılacak. AYM Başkanı Zühtü Arslan'ın belirleyeceği bir günde de kapatma davası esastan görüşülecek. Bu görüşme tarihinin seçim öncesinde veya sonrasında olup olmayacağına ise heyet karar verecek.
Kapatma kararı için 15 üyenin 10'unun oyu gerekiyor. Ancak bugüne kadar AYM'de HDP aleyhinde alınan kararlarda 10 kişinin bulunmaması, kapatma kararının kolay çıkmayacağı yorumlarına neden oldu.
Siyasi yasak istenen isimler yeniden aday
Bu arada HDP de 14 Mayıs seçimlerine ilişkin milletvekili aday listelerini Yüksek Seçim Kurulu'na teslim etti. Yeşil Sol Parti adı altında seçimlere girecek HDP'nin adayları arasında, kapatma davası kapsamında hakkında siyasi yasak istenen en az 17 isim de yer aldı: Pervin Buldan, Mithat Sancar, Sezai Temelli, Mehmet Rüştü Tiryaki, Saliha Aydeniz, Ömer Öcalan, Habip Eksik, Berdan Öztürk, Dilşat Canbaz Kaya, Muazzez Orhan ışık, Necdet İpekyüz, Ömer Faruk Gergerlioğlu, Murat Sarısaç, Saruhan Oluç, Meral Danış Beştaş, Gülüstan Koçyiğit Kılıç, Sırrı Süreyya Önder.
Kapatma kararında bağımsız vekil olabilirler
Bir dönem Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nda Siyasi Partiler Masası'nda savcı olarak görev yapan emekli yargıç Ömer Faruk Eminağaoğlu, kapatma kararı çıkması durumunda siyasi yasak kararı verilen bu isimlerin partileriyle ilişiğinin kesileceğini kaydetti. Bu vekillerin bağımsız milletvekili olacağını belirten Eminağaoğlu, "Ayrıca haklarında yürütülen terör soruşturmaları yönünden de dokunulmazlıkları olmayacak ve soruşturmaları veya davaları devam edecek" değerlendirmesini yaptı.
Peki, HDP kapatma davasında süreç nasıl başladı, parti neyle suçlanıyor, hangi isimlere siyaset yasağı isteniyor?
DW Türkçe, HDP kapatma davasına mercek tuttu.
Bahçeli konuştu, başsavcılık harekete geçti
HDP hakkında açılan kapatma davasında süreç, MHP lideri Devlet Bahçeli'nin yaptığı çağrılarla başladı. 11 Aralık 2020 ve 11 Ocak 2021'de iki çağrıda bulunan Bahçeli, 16 Şubat 2021'de de "Bahçeli, "HDP'yle hesaplaşmadan 'PKK'yı bitirdik, yok ettik, mahvettik.' diyemeyiz. Bu itibarla HDP'nin kapatılması elzemdir, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı inanıyorum ki gereğini yapacaktır" şeklinde ifadelerini sürdürdü. 2 Mart 2021'de de konuşan Bahçeli, HDP'nin "kapatılmasının acil bir gereklilik olduğunu" söylerken "Başka bir isimle tekrardan faaliyette bulunmasına izin verilmemelidir" dedi.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, 2 Mart 2021'de HDP hakkında inceleme başlatarak, Ankara Başsavcılığı'ndan HDP'li üst düzey yöneticilerin de arasında bulunduğu 108 sanıklı Kobani İddianamesi ile HDP'liler hakkında düzenlenen fezlekelerin birer örneğini istedi.
Başsavcı 4'üncü sıradan seçilmişti
Bu işlemleri yapan Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 4 Haziran 2020 tarihinde bu görev atanmıştı. Şahin, Yargıtay Genel Kurulu'nda yapılan seçimlerde en fazla oy alan 5 kişi arasında 4'üncü sırada yer almıştı.
İlk iddianame iade edildi
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, soruşturmayı kısa sürede tamamlayarak 17 Mart 2021'de HDP'nin kapatılması talebiyle iddianame hazırlayarak Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu. İddianamede, HDP'nin temelli kapatılmasının yanı sıra Hazine yardımına el konulması istendi. Ayrıca partinin Eş Genel Başkanları Pervin Buldan ve Mithat Sancar ile tutuklu eski yöneticileri Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ'ın arasında bulunduğu 687 HDP'li hakkında siyasi yasak istendi.
Ancak Anayasa Mahkemesi, 31 Mart 2021'de iddianamenin Yargıtay Başsavcılığı'na iade edilmesine karar verdi. AYM'nin iade gerekçesinde, "Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne" aykırı olduğu ileri sürülen, ancak soruşturma ve kovuşturma konusu olması dışında bir gerekçeye yer verilmeyen eylemler ile partinin bu eylemlerin odağı haline gelmesi arasındaki ilişkinin kurulmadığı belirtildi.
451 kişiye siyasi yasak istendi
Yargıtay Başsavcısı Şahin, eksikleri tamamlayarak 7 Haziran 2021'de iddianameyi bir kez daha AYM'ye gönderdi. 843 sayfalık iddianamede, 451 HDP'li hakkında 5 yıl süreyle siyasi yasak istendi.
İddianamede, partinin "Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne aykırı eylemlerin odağı haline geldiği" savunuldu.
İmralı görüşmeleri de delil
Yargıtay Başsavcısı'nın kapatma davasına delil olarak gösterdiği olaylar arasında "Kobani" ile "Hendek" olayları, Diyarbakır Anneleri'nin eylemleri yer aldı. 2013 yılında çözüm süreci kapsamında İmralı Adası'na giden Pervin Buldan, Selahattin Demirtaş, Sırrı Süreyya Önder ve İdris Baluken'in Abdullah Öcalan ile yaptığı konuşma içerikleri de iddianamede suçlama konusu yapıldı. İddianamede, şöyle denildi:
"Davalı Partinin silahlı terör örgütü PKK/KCK/PYD ile süreklilik ve çeşitlilik arzeden eylemleri itibariyle organik bir bağ içinde bulunduğunun anlaşıldığı, silahlı terör örgütü ile aynı saikle gerçekleştirdiği eylemler itibariyle yakın ve açık tehlike halinin var olduğu, bu bağlamda kapatma yaptırımının demokratik toplum gereklerine uygun olduğu, orantılılık koşuluna haiz bulunduğu değerlendirilmiştir."
Kapatma davası 21 Haziran 2021'de başladı
Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu, 21 Haziran 2021'de iddianameyi kabul etti ve resmen kapatma davası açılmış oldu. HDP'nin hazine yardımlarının bulunduğu banka hesabına bloke konulması yönündeki tedbir talebinin bu aşamada reddine hükmedildi. İddianame, 9 Temmuz'da HDP'ye 70 ek klasör ve flaş bellekler içinde resmi olarak gönderildi.
HDP, davaya ilişkin 173 sayfalık ön savunmasını 5 Kasım 2021'de AYM'ye sundu. 29 Kasım 2021'de Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin, davaya ilişkin esas hakkındaki mütalaasını Anayasa Mahkemesi'ne verdi. Partinin kapatılmasında ısrarcı olan başsavcılık, davalı partinin ön savunmasında belirtilen itiraz ve taleplerin reddini istedi.
20 Ocak 2022'ye gelindiğinde mahkeme, başsavcılığın mütalaasını göndererek, buna karşı savunma yapmasını istedi. Ayrıca, İrfan Fidan'a yönelik reddi-hakim talebi de kabul edilmedi. HDP, 19 Nisan 2022'de davaya ilişkin yazılı savunmasını AYM'ye verdi. Savunmada, başsavcının iddialarına tek tek yanıtlar verilirken, davanın "HDP'yi demokratik siyasetin dışına itme operasyonu" olduğu iddia edildi.
Semra Güzel'in davası da dosyaya girdi
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, 12 Nisan 2022'de ise "ek deliller" içeren bir dosyayı AYM'ye verdi. Bu ek deliller arasında "terör örgütü üyeliği" iddiasıyla eski HDP Adıyaman Milletvekili Behçet Yıldırım'ın davası ve öldürülen bir PKK üyesiyle fotoğrafları ortaya çıkan, bu nedenle dokunulmazlığı kaldırılan HDP Diyarbakır Milletvekili Semra Güzel'in dosyası yer aldı.
Hazine hesaplarına bloke konuldu
Seçimlerin yapılacağı 2023 yılına girilmesiyle birlikte ise davada hareketlilik yaşandı. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin, AYM'ye başvurarak "terör örgütü ile organik bağının devam ettiği, Hazine kaynaklarının terör örgütüne aktarıldığı" gerekçesiyle HDP'nin Hazine yardımı bulunan hesaplarına bloke konulmasını istedi. AYM, 5 Ocak 2023'te toplanarak 7'ye karşılık 8 oyla HDP'nin buna ilişkin savunması alınıncaya kadar hesaplarına bloke konulmasına karar verdi.
Başsavcı Bekir Şahin, 10 Ocak'ta ise bu kez AYM üyelerinin önünde HDP kapatma davasına ilişkin sözlü beyanda bulundu. 45 dakikalık sözlü beyanda bulunan Şahin, çıkışta gazetecilere "Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne aykırı eylemlerin odağı haline geldiğini delillerle ortaya koyduğumuzu bildirdik" dedi.
Bloke kararı kaldırıldı, dava seçim sonrasına bırakılmadı
Anayasa Mahkemesi, HDP'nin kapatma davasının görüşülmesinin seçim sonrasına bırakılması talebini ise 26 Ocak'ta reddetti. Anayasa Mahkemesi, 9 Mart'ta ise sürpriz bir karar alarak HDP'nin Hazine hesaplarına konulan blokenin kaldırılmasına karar verdi. Karar, 7'ye karşılık 8 oyla alındı. Kararda, daha önce bloke kararının altında imzası bulunan üye Rıdvan Güleç'in görüşünü değiştirmesi etkili oldu. Ayrıca HDP'nin 14 Mart'ta yapacağı sözlü savunma ise Kahramanmaraş depremleri gerekçe gösterilerek 11 Nisan'a ertelendi. HDP'nin sözlü savunma yapmayacağını bildirmesinin ardından AYM'nin vereceği karar bekleniyor.