Sentetik atıklarla mücadele girişimi

Ekonomi gazetesi Handelsblatt'ın sentetik sanayicileri toplantısını konu alan haberinde sanayi şirketlerinin ‘sentetiğe güvenin sarsıldığı' endişesiyle plastik atıklara çare bulmak için 1,5 milyar doları gözden çıkardığı yazıyordu. Plastik atıklarla mücadele ittifakına katılan devler arasında Dow Chemical, BASF, Henkel, Sabic ve Sumitomo gibi isimler de bulunuyor.

Durumu değiştirme önerisi

‘Alliance to End Plastic Waste' adını alan şirketler ittifakının önde gelen isimlerinden Dow Chemical'ın yönetim kurulu başkanı Jim Fitterling işe sondan başlamayı önererek, bütün dünyada sentetik atık yönetimine uygun makul çözümler bulunmasından yana çıkıyor ve aksi takdirde plastik atıkların çevreye yayılmasının önlenemeyeceğini söylüyor. Fitterling sanayiciler arasındaki ortak girişimin bu arayışı hızlandırma amacını taşıdığını belirtiyor.

Dünyanın en büyük sentetik hammaddesi imalatçısı Dow Chemical'ın CEO'su "atılan her sentetik maddenin kaybedilmiş değer olduğuna tüketicinin inandırılması gerektiği" görüşünde. Fitterling Handelsblatt'a verdiği demeçte "Tıpkı alüminyumda olduğu gibi nasıl tüketiciyi 40 yıl boyunca konserve kutularını toplayıp değerlendirmeye alıştırdıysak, sentetikte de bunu başarabiliriz” dedi.

Jim Fitterling bir yıl önce Amerikan CNBC televizyonundaki bir programda "plastik çöp sorunu olduğunu" ve "sanayi şirketlerinin hiç şimdiki kadar soruna el atma gerekliliği hissetmediğini" söylemişti.

Fittirleng'in sözlerine şaşmamak gerekir, çünkü rüzgârın yönü değişti. Plastik artık, günlük hayatta çok yararlı olan ucuz ve kullanışlı bir ürün sayılmıyor. Denizlerin çöplüğe dönüşmesi, hayvanların sakat kalması ve insan sağlığının tehdit altına girmesi hep plastik atıklar yüzünden. Avrupa Birliği Komisyonu'nun çevre sağlığından sorumlu Maltalı üyesi Karmenu Vella şöyle demişti: "Bir yıl balığı poşetle, sonraki yıl ise poşeti balığın içinde eve getiriyorsak, harekete geçme zamanı gelmiş demektir.”

Kuzey Denizi ve Pasifik Okyanusu'nun plastik örtüsü

Her gün karnından plastik çıkan balina leşlerinin, sentetik iplere dolanıp ölen kuşların ve plastik atıkların kıta büyüklüğüne ulaştığı denizlerin görüntüleriyle karşılaşıyoruz. Plastik halılarının Avrupa kıtası boyutlarındaki en büyüğü Kuzey Atlantik'te yüzüyor. Almanya'nın Kuzey Denizi sahillerinde de her yüz metrede yüzde 90'ı plastik olmak üzere 389 parça çöpe rastlanıyor.

Avrupa Birliği'nin yeni çöp talimatnamesinin tüketici ve çevreciler tarafından olumlu karşılanması bu nedenle sürpriz olmadı. 2021 yılında yürürlüğe girecek olan talimatnameyle bir defa kullanıldıktan sonra atılan sentetik ürünler yasaklanmış olacak.

Bu önlem plastik çöpün azalmasına yaramazsa "genişletilmiş üretici sorumluluğu" devreye girecek ve atıkların tasfiye maliyeti üretici şirketler tarafından üstlenilecek.

Bu işlem çok ama çok pahalıya gelecek. Çünkü şimdiye kadar, ABD, Avrupa ve Asya'da üretilen plastiğin aslan payı değerlendirmeden geçmiyor. 1950 – 2015 yılları arasında üretilen 8 milyar ton plastiğin sadece 800 milyon tonu yakıldı. 2,6 milyar tonu halen kullanılıyor, yaklaşık 5 milyar tonluk bölümü ise çöpe atıldı.

Nehirlerden denizlere

Öncelikle ambalaj ve nakliyatta kullanılan düşük kaliteli plastiğin büyük bölümü Asya ülkelerinde üretiliyor. Çin'in küresel üretimdeki payı yüzde 30. Plastiğin dörtte biri de diğer Asya ülkelerinde üretiliyor. Avrupa'nın yüzde 18,5'luk payı mobilya ve otomotiv sanayisinde kullanılan yüksek kaliteli sentetik maddelerden oluşuyor. Kalitesiz sentetik atıkların aksine, kaliteli ürünler denizleri boylamıyor.

Denizleri kaplayan muazzam sentetik atığın yüzde 80'i büyük akarsular tarafından karadan denize taşınmış. Çin'deki Yangstsekiang nehri yılda 17 milyon ton plastik atık taşıyor. Onu sırasıyla İndus, Hungho, Hai He ve Nil nehirleri izliyor.

Sorumlusu kim?

Ancak çok daha az poşet ve folyo imal eden Batılı şirketlerin sadece bilançolarını olumsuz etkileyebilecek bir imaj problemiyle karşılaştıkları da doğru değil. Dow Chemical, Lyondellbasell, ExxonMobil ve Shell'in Avrupa ve Amerika'daki tesislerinde de standart sentetik maddeler üretiliyor. Dow Chemical'ın satış hasılatı 2018 yılının ikinci çeyreğinde yüzde 12 oranında artarak 6 milyar 100 milyon dolara ulaşmıştı.

Dow Chemical'ın yönetim kurulu başkanı Jim Fitterling'in de plastik sorunundaki angajmanında pek kararlı olmadığı görülüyor. Fitterling Handelsblatt'a verdiği demeçte "Önce şu bilinmeli ki, plastik atıkları okyanusa üretici şirketler atmıyor. Plastik atıkla ne yapılacağından, tüketici ve hükümetler sorumludur” dedi. Alman kimyacılık devi BASF'ın yönetim kurulu başkanı Martin Brudermüller de geçenlerde Tagesspiegel gazetesinde yayımlanan mülakatında "Problemin çözümü geniş ölçüde toplumsal sorumlulukla ve çöp ayrıştırma ve geri dönüştürme eğitimiyle ilgilidir” demişti.

Andreas Rostek-Buetti

© Deutsche Welle Türkçe