Sekiz soruda Kuzey Kıbrıs’taki erken seçim

Kuzey Kıbrıslılar Pazar günü Cumhuriyet Meclisi’nin 50 üyesini seçmek için sandık başına gitti. Olağan olarak Temmuz 2018’de yapılması planlanan genel seçimlerin 2017’de mecliste alınan kararla 7 Ocak 2018 tarihinde yapılmasına karar verilmişti. Sorularla Kuzey Kıbrıs'taki erken seçimler hakkında bilmeniz gerekenleri derledik.

Neden erken seçim kararı alındı?

Kuzey Kıbrıs'ta Temmuz 2013’te yapılan seçimlerden bu yana koalisyonlar ve ülkede istikrar devam ettirilemedi ve o günden bu yana üç hükümet kuruldu. 2016'daki son hükümeti kuran Ulusal Birlik Partisi (UBP), ana muhalefet Cumhuriyetçi Türk Partisi'nin (CTP) önerisini kabul ederek erken genel seçimlere gidilmesini destekledi ve karar meclisten geçti. Kararın ardından konuşan UBP Genel Başkanı ve Başbakan Hüseyin Özgürgün, ülkede güçlü bir hükümete ihtiyaç olduğunu ve erken seçimi bir güven oylaması olarak gördüğünü ifade etti.

Hangi partiler seçime katıldı?

Erken seçimlere sekiz siyasi partiden 379 aday ve dokuz bağımsız aday katıldı. Kuzey Kıbrıs'ın ilk cumhurbaşkanı Rauf Denktaş'ın kuruculuğunu yaptığı merkez sağ Ulusal Birlik Partisi (UBP), hâli hazırdaki Başbakan Özgürgün başkanlığında seçimlere katıldı. UBP seçmenlerine enerji, elektrik, sağlık, eğitim ve ulaştırma alanlarında "büyük projeler” yapmayı vadetti. UBP'nin şu andaki hükümette koalisyon ortağı olan ve genel başkanlığını Serdar Denktaş’ın yaptığı merkez sağ Demokrat Parti (DP), "özgürlük, adalet, demokrasi, eşitlik, insan hakları” kavramlarının kendi iktidarlarında gerçekleştireceğini ifade etti. Merkez sol görüşü benimseyen Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP), seçimlere iç sorunları çözme ve ekonomik ile sosyal kalkınmayı sağlama vadiyle girdi. Merkez solda yer alan bir başka parti olan Toplumcu Demokrasi Partisi (TDP), daha şeffaf ve hesap verilebilir bir sistem kurma hedefini ortaya koyarken TDP'den istifa eden politikacıların 2016'da kurduğu Toplumcu Kurtuluş Partisi Yeni Güçler (TKP-YG) ise seçim manifestosunda adalet, eşitlik, sosyal adalet, insan hakları ile tam demokrasinin hakim olduğu bir düzen kurma hedefinde olduklarını belirtti. 2016 yılında kurulan Halkın Partisi (HP), var olan siyasi statükoya karşı çıkıyor ve seçmenlerine sosyal adaleti gözeten yeni bir yönetim sistemi vadetti. Türk milliyetçiliği ve sağ politikalar güden Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP) ile iktidar olması halinde seçim sistemini değiştirmeyi vadeden Yeniden Doğuş Partisi (YDP) de seçimlere katılan partiler arasında. 

Cinsiyet kotası ne anlama geliyor?

Her ne kadar Kuzey Kıbrıs Cumhuriyet Meclisi Başkanı Sibel Siber bir kadın olsa da Cumhuriyet Meclisi'nde şu anda kadın milletvekili sayısı dört. Yani meclisin sadece yüzde 8’i kadın. Toplumun yaklaşık yarısını oluşturan kadınların da mecliste temsil edilebilmesi için 2015 yılında yapılan değişiklik ile partilere seçimlerde her cinsiyetten en az yüzde 30 aday belirleme zorunluluğu getirildi. Her ne kadar siyasi partiler kadınlar için konulan cinsiyet kotasını doldurmuş olsa da partilerdeki kadın milletvekili adaylarının sayısı bu oranı pek aşmadı.

Kuzey Kıbrıs'ta kaç seçmen var?

Nüfusu 2016'da 335 bin 455 olduğu açıklanan Kuzey Kıbrıs'ta seçmen sayısı 190 bin 551. Seçimlerde altı seçim bölgesinden milletvekili seçilecek. Seçmenlerin dağılımına göre Lefkoşa’dan meclise girecek milletvekili sayısı 16 iken, bu rakam Gazimağusa’da 13, Girne’de 10, İskele’de 5, Güzelyurt’ta 4, ve Lefke’de 2 olarak belirlendi.

Yeni seçim sistemi nasıl işleyecek? 

2017’de seçim sisteminde yapılan değişiklik ile ilk defa seçmenlerin ikamet bölgelerine bakılmaksızın her bölgeden aday için oy kullanabilmeleri olanağı getirildi. Oylar, “mühür”, “mühür ve tercih” veya “karma” olmak üzere üç şekilde verildi.

Seçmenler sadece seçtikleri siyasi partiye oy verebilirken, istedikleri takdirde seçtikleri partinin milletvekili adayları arasında seçim yapabildiler veya farklı siyasi partilerden adaylar ile bağımsız adaylara oy verebildiler. 

Sonuçlar ne zaman açıklanacak?

İlk defa uygulanacak yeni oy verme sistemi nedeniyle oyların sayımının geçmiş seçimlere göre daha uzun sürmesi bekleniyor. Kuzey Kıbrıs Yüksek Seçim Kurulu Başkanı Narin Ferdi Şefik, gayri resmi seçim sonuçlarının pazartesi sabahından önce açıklanacağını, tüm sonuçların açıklanmasının ise salı gününü bulacağını söyledi.

Seçim sonuçlarından nasıl bir tablo bekleyebiliriz?

Ülkede seçim barajı yüzde beş. Bu da seçimlerde Kıbrıs genelinde oyların en az yüzde beşini alan siyasi partilerin meclise girebileceği anlamına geliyor. 2013'teki seçimlerde bu barajı aşıp meclise girebilen dört partiden CTP 20, UBP 18, DP 4, TDP de 3 milletvekili ile temsil edilirken, mecliste 5 bağımsız milletvekili de bulunuyor. Gezici Araştırma şirketinin aralık ayı sonunda yaptığı ankete göre seçim sonucunda altı partinin meclise girmesi bekleniyor. En yüksek oyu şu anda iktidarın büyük ortağı UBP'nin alacağı varsayılırken, bir önceki seçimlerde birinci parti olan CTP'nin ikinci parti olması bekleniyor. Meclise ayrıca HP, DP, TDP ve YDP'nin de girmesi öngörülüyor. Özellikle yeni seçim sisteminde seçmenlerin bir partiye oy vermenin yanı sıra doğrudan milletvekillerine de oy verilebilecek olması seçim sonuçlarının ve partilerin milletvekili sayılarının şimdiden kestirilmesini zorlaştırıyor.

Seçim sonuçları Kıbrıs barış görüşmelerine katkı sağlar mı?

Kıbrıs sorununa yönelik müzakereleri yürütmekten sorumlu kişi cumhurbaşkanı olduğu için bu süreçte hükümetin doğrudan bir etkisi olmamakla birlikte çözüm istemeyen bir hükümetin süreci zora koşma ihtimali bulunuyor. İleride Rum ile Türk tarafı arasında bir anlaşma sağlanırsa, o zaman anlaşmanın hayat geçirilmesi için yapılması gereken işler hükümete düştüğünden adanın her iki yakasında da barış sürecini destekleyen bir hükümetin bulunması büyük önem arz ediyor. Adada olası bir çözümü etkileyen başka bir faktör de ilk turu 28 Ocak'ta Kıbrıs Rum kesiminde yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimleri. Ocak ayında adanın her iki kısmında yapılacak seçimler, barış görüşmelerinin bundan sonraki seyrini belli edecek.

Deniz Çiyan Ünal

©Deutsche Welle Türkçe