Savaşa gitmeyen Ruslar: Ya cezaevine ya ölüme gidecektim

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Ukrayna'ya askeri operasyon emri vermesinin üzerinden yaklaşık bir sene geçti. Artık Türkiye'de yaşayan Veniamin, Putin'in 24 Şubat 2022 tarihli saldırı kararını dün gibi hatırlıyor:

"Büyük bir şoktu çünkü. En kötüsü olmuştu. Felç geçiriyor gibi hissetmiştim."

28 yaşındaki genç adam, bölgede tansiyonun yükselmesine karşın savaş çıkabileceğini hiç düşünmemiş. Anlık mesajlaşma gruplarında paylaşılan füze görüntüleriyle uyandığı o sabahtan sonra ise hiçbir şey eskisi gibi olmamış. Ancak üniversite arkadaşı Alexander gibi hayatını tamamen değiştiren başka bir tarih daha var: Rusya'da kısmi seferberliğin ilan edildiği 21 Eylül 2022.

İstanbul Levent'te bir kafede bir araya geldiğimiz Veniamin ve Alexander, Rusya'nın önde gelen üniversitelerinden Moskova'daki Higher School of Economics'te (HSE University) siyaset bilimi okumuş iki genç. Ekim ayından bu yana Türkiye'de yaşayan gençler, Forbes dergisinin Kremlin'deki kaynaklarına dayandırarak iddia ettiğine göre seferberlik ilanından sonra ülkeyi terk eden 700 bin civarındaki Rus vatandaşından sadece ikisi. Veniamin e-spor şirketindeki, Alexander ise büyük bir enerji firmasındaki işini bırakıp Rusya'dan ayrılmış.

İki arkadaş, işgal kararından yalnızca iki hafta önce turist olarak İstanbul'u ziyarete gelmişler. Bir lokantada Ukraynalı bir grupla karşılaştıklarını, gruptakilerin savaştan kaçmak için Ukrayna'yı terk ettiklerini söylediklerinde gülümsediklerini bugün üzülerek hatırlıyorlar. Halen savaş kararının şaşkınlığını atlatabilmiş değiller:

"Geçen Şubat öncesi Ukrayna'daki arkadaşlarımız gelişmeler hakkında ne düşündüğümüzü sorduğunda, 'Savaş çıkmaz' diyorduk."

Veniamin: Yaşamak istedim

Veniamin, savaşın başlamasının ardından finansal sebeplerle Rusya'da kaldığını, gideceği ülkede iyi şartlarda yaşayabilmek için para biriktirmeye başladığını söylüyor. Eylül ayında ilan edilen seferberliğin ardından ise işin değiştiğini söylüyor:

"Ya cezaevine gidecektim ya da ölüme. Yaşamak istedim."

Genç adam, seferberliğin ilan edildiği gün Belarus'a bilet almış. Ayakkabı, diş fırçası gibi en temel eşyalarını yanına aldığı koca bir sırt çantasıyla Moskova'yı terk etmiş ve Belarus'un başkenti Minsk'te bir ay süreyle bir arkadaşının evinde yaşamış. Bir ayın sonunda ise yakın arkadaşı Alexandar'ı arayıp, "Nereye gidelim" diye sormuş.

Göç İdaresi Başkanlığı verilerine göre, Aralık 2022 itibari ile yaklaşık 37 bini İstanbul'da olmak üzere Türkiye'de ikamet eden 149 bin 859 Rusya vatandaşı var. Bu veriler, Türkiye'de yaşayan Rusların üçte birinin İstanbul'da yaşadığını gösteriyor. Veniamin ve Alexander'ın seçimleri de İstanbul'dan yana olmuş. Ancak Alexander, Rusya'yı terk etme kararını kolay almadığını anlatıyor.

Alexander: Moskova'dan ayrılma kararı çok zordu

18 yaşına geldiğinde ailesinin yaşadığı şehirden üniversite okumak için ayrılarak Moskova'ya taşınan Alexander, işgal kararı verilen günü, "Zombi gibiydim. Herkes şoktaydı. Kimse ne yapacağını bilmiyordu. Yeniden depresyona girdiğimi fark ettim" sözleriyle aktarıyor. Geçmişte depresyon tedavisi gören Alexander, bir kez daha aynı süreci yaşamaktan korkmuş. 

Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinden sonra bir ay boyunca dost meclisleri de dahil olmak üzere savaş dışında hiçbir konunun konuşulmadığını, yazın gelmesiyle ise savaşın sohbet konusu olmaktan çıktığını anlatıyor: 

"Savaş çok uzak bir şey gibi oldu, bize direkt etkisi yoktu."

Ancak seferberlik kararı ile savaşın gerçekliği bir kez daha Rus halkının üzerine çökmüş. Veniamin'in aksine onu düşündürten ekonomik durum değil, ülkesinden ayrıldıktan sonra ne yapacağı olmuş. 

"Moskova'dan ayrılma kararı benim için duygusal olarak çok zordu. Kazakistan sınırına yakın bir şehre seferberlik ilanından beş gün sonrasına bilet aldım ve o süre boyunca düşündüm. Hayatımdaki en zor karardı."

Alexander, son dakikaya kadar gitme kararı üzerine düşündüğünü dile getiriyor. Öyle ki, uçağının olduğu gün iş çıkışı havuza gireceği düşüncesiyle yanına mayo almış. Uçağın kalkmasına birkaç saat kala kararını kesinleştirerek havalimanına gitmiş ve trenle Kazakistan'a geçmiş. Burada eski okul arkadaşının evinde bir ay geçirdikten sonra Veniamin ile İstanbul'da yaşamaya karar vermişler.

Veniamin Osmanbey'de, Alexander Levent'te oturuyor. Ezberledikleri Türkçe cümleler var. Veniamin'e göre, örneğin, "Kolay gelsin" demek, esnafla ilişkileri kolaylaştırıyor.

"Buraya geldiğimizde her şey bize çok zor, yabancı ve kaotik geldi" diyen gençlere, TotamTotut Danışmanlık Şirketi destek vermiş. 

"İstanbul'da Rus nüfusun çoğunluğu Kadıköy'de yaşıyor"

İşgal sonrası Türkiye'ye gelen Rus savaş karşıtlarının çoğunluğunu 30 yaş altı, bekar ve maddi birikimi olanlar oluşturuyor. TotamTotut Danışmanlık Şirketi kurucusu D.'nin verdiği bilgiye göre, İstanbul'da Rusların en kalabalık olduğu ilçe, Kadıköy. Rusça konser afişleri ile duvar yazılarına Kadıköy sokaklarında sıklıkla rastlamak mümkün. D., kiraların nispeten daha ucuz olması nedeniyle Pendik ve Kartal ilçelerine de rağbet olduğunu ifade ediyor.

Rus göçmenlerle Telegram gruplarında bir araya gelen danışmanlık şirketi, Eylül'deki seferberlikten beri Türkiye'ye sığınanlara ev bulma, ikamet izni alma ve entegrasyon konularında hizmet sunuyor.  Türkçe bilmeyenler için tamirat, temizlik gibi gündelik işlerde destek alabilecekleri dijital bir ağ bile kurmuşlar. D., şimdiye dek çoğu erkek 300 civarında Rusya vatandaşına yardımcı olduklarını söylüyor.

D.'nin iddiasına göre, Aralık ayının son haftasından bu yana Ruslara ait ikamet başvurularına verilen ret cevaplarında artış var. Alexander ikamet başvurusuna ret yanıtı alan Rus vatandaşlarından, Veniamin ise halen sonucu bekliyor.

İki ay eğitim alan akrabası Ukrayna'ya savaşa gitti

İki gencin aileleri halen Rusya'da. Veniamin, annesinin haber okumayı bıraktığını, savaşa dair haberleri kendisinden öğrendiğini söylüyor.

"Annem Moskova'dan ayrıldığım için çok ama çok üzgün. Nasıl olduğunu sorduğumda, 'Biraz ağladım' diyor. 'Biraz ağladım' aslında ‘Gözyaşlarına boğuluyorum' demek, biliyorum…"

Putin'in Rusya'da kısmi seferberlik ilan etmesinin ardından 300 bin yedek asker göreve çağrılmıştı. Seferberlik sonrası Rusya'yı terk etmeyip Ukrayna'ya savaşa giden erkeklerden biri, Alexander'ın akrabası. 45 yaşındaki aile ferdinin iki ay eğitim aldıktan sonra yılbaşında Ukrayna'ya gönderildiğini aktarıyor.

"Akrabam, evli ve çocukları var. Rusya'da oturmuş bir düzeni var. Durum böyle olunca terk etmek kolay değil. Diğer yandan, 'Savaşa gitmek istemiyorum ama git derlerse giderim çünkü korkak değilim' diye düşünenlerden biriydi."

ABD Genelkurmay Başkanı Orgeneral Mark Milley, geçen Kasım ayında yaptığı açıklamada Ukrayna işgalinden bu yana yaklaşık 100 bin Rus askerin "öldüğü ya da yaralandığını" tahmin ettiklerini açıklamıştı. 

İki Rus arkadaş, kendilerini bir sene kadar idare edecek birikime sahip. Sonrası ise meçhul. Rus gençler ülkelerine dönmek istese de bu, savaş bitmeden mümkün gözükmüyor. Veniamin, Rusya'da toplumunun savaşla beraber iyiden iyiye militarize olduğunu ve mevcut iklime dönmek istemediğini dile getiriyor.

"Bir gün sonra için bile plan kuramıyorsun" diyen Alexander, en çok mimarisine hayran olduğu Moskova'yı özlüyor. Öyle ki çoğu kahvaltısına Moskova sokaklarından canlı yayın yapan Youtuber'ların eşlik ettiğini söylüyor. Dönmek isteyip istemediğini sorduğumda gözleri uzaklara dalıyor.

"İnşallah…"

* Veniamin ve Alexander'ın güvenlik sebebiyle isimleri değiştirilmiştir.