Sanatı sokağa taşıyan gizemli adam: Banksy

Eserleri müzayedelerde fahiş fiyatlara satılıyor; işlerinin fotoğraflarının basılı olduğu tişörtler, kartlar, posterler İngiltere’nin dört yanında kapış kapış gidiyor; ünü her geçen gün daha da artıyor. O, bildiğimiz anlamda bir sanatçı değil. Sanatını sokakta duvarlar üzerine icra ediyor. Takma adı Banksy. Ünlü olmaktan kaçtıkça ün üstüne üstüne geliyor.

'Gerilla sanatçı'

"Gerilla sanatçı" diye anılan İngiliz sokak sanatçısı Banksy’nin özel yaşamıyla ilgili bilgiler hâlâ sır. Özel yaşamı hakkında bilinenler 1970’lerin ilk yarısında Bristol’de doğması, bir süre kasaplık eğitimi alması ancak grafiti tutkusu nedeniyle kendini sokak sanatına adamasından ibaret.

Banksy’nin adı 1990’larda önce Bristol sonra da taşındığı Londra’da görülmeye başladı. Geleneksel grafitiden farklı olarak şablon yöntemiyle yaptığı ve çoğu savaş karşıtlığından insan haklarının savunulmasına kadar "mesaj kaygısı taşıyan" stencil işleri zamanla ilgi çekti. Kara mizah dolu bu stenciller dışında sanatı eylemle birleştiren işleriyle de ününü zamanla katlamaya başladı.

2000’lerin ortalarından itibaren art arda yaptığı çarpıcı işler onu dünyaca ünlü bir fenomen haline getirdi. Batı Şeria’da İsrail ve Filistinliler’in arasına örülen duvara "gedik açarak" "Tatil Enstantaneleri" başlığı altında özgürlük çizimleri yaptı. Paris Hilton’un yeni albümünün yayınladığı günlerde kendi hazırladığı, Hilton'la dalga geçen remiks şarkılarının ve albüm kapağının yer aldığı 500 CD’yi İngiltere’deki farklı müzik marketlerine bıraktı. ABD'nin Guantanoma'daki hapishanesini eleştrimek için hazırladığı bir Guantanamo tutsağı mankenini California’daki Disneyland içine bırakarak eğlence merkezinde kırmızı alarma neden oldu.

Kafesinden çıkmak isteyen fil

Brooklyn Müzesi, British Museum, Tate Britain, Metropolitan Museum of Art gibi dünyanın önde gelen sanat kurumlarına kendini sakladığı kıyafetlerle girip duvarlara klasik eserleri kendince yorumladığı eserler yapıştırdı ve hiçbirinde yakalanmadı. Hatta birçoğunda bıraktığı eserler günler sonra farkedildi. Londra Hayvanat Bahçesi'ndeki fil kafesine "Dışarı çıkmak istiyorum. Burası çok soğuk, sıkıcı, üstelik de bakıcı pis kokuyor" yazısını çiziktirdi. 2010 yılında ise yapımcılarının özel talebi üzerine ünlü çizgi dizi Simpsonlar’a özel jenerik hazırladı ve izleyiciyi Uzakdoğu’ya götüren jenerikte emek sömürüsünü hicvetti. Dizinin jeneriği için Banksy'yi seçen yapımcı, yayından sonra "Hâlâ işten atılmadığım için mutluyum” açıklamasını yapacaktı.

Filmi Oscar'a aday oldu

Bütün bunlar olurken Banksy dünya çapında bir üne kavuştu. Eserleri müzayedelerde yüzbinlerce pounda alıcı bulmaya başladı. Kimi yerlerde belediyeler tarafından vandalizm olarak görülen işlerinin üzeri boyandı, kimi yerlerdeyse tam tersine değer verildiği için üzeri plastik camla kaplandı. Şaşırtıcı olansa kimi yerlerde işlerinin üzerinde olduğı duvarların satılmak üzere yağmalanması oldu. O artık süper model Kate Moss için astronomik rakamlara ısmarlama iş yapabilen, ABD’deki sergisinin açılışına Brad Bitt ve Angelina Jolie’nin bile katıldığı bir isim olmuştu. 2011’de çektiği ve kendi hikayesini de katmak suretiyle dünyadaki sokak sanatı hareketini anlattığı, "Exit Through the Gift Shop" adlı filmi belgesel dalında Oscar’a aday olduğundaysa artık dünyadaki sanat camiasında onu tanımayan kalmayacaktı.

Hakkındaki eleştiriler arttı

Banksy'nin her adımı dünyanın dört bir yanındaki hayranları tarafından dikkatle takip ediliyor ve yeni eserleri merakla bekleniyor. Ama diğer taraftan bazı sokak sanatçıları onun tüm değerli işlerine rağmen bir ihanet içinde olduğunu öne sürüyor. Sokak sanatınının galerilere de girmesi ve büyük bir pazarın parçası haline gelmesinde Banksy’nin çok büyük bir payı olduğunu düşünüyorlar ve onun ruhunu sattığını iddia ediyorlar.

Banksy’nin ise şu sıralar ne tür hazırlıklar yaptığı ve bu eleştiriler hakkındaki derinlemesine yorumları bilinmiyor. Zira o kimliğini açıklamamakta da gazetecilere pek röportaj vermemekte de kararlı.

© Deutsche Welle Türkçe

Haber: Mahmut Hamsici / Londra

Editör: Ercan Coşkun