Rusya: Vicdani retçilere feministlerden yardım

Liliya Veşevatova, Rusya'daki Savaş Karşıtı Feminist Direniş'in (FAS) koordinatörü ve artık Ermenistan'ın başkenti Erivan'da yaşıyor.

Kremlin'in kısmi seferberlik ilan ettiği 21 Eylül'ün kendisi için bir dönüm noktası olduğunu anlatan Veşevatova, o günden beri günlerdir uykusuz kaldığını söylüyor. FAS koordinatörü Veşevatova, pek çok arkadaşı ve tanıdığının askere alınmak istenmeyen yakınlarının ülkeden kaçması için kendisinden yardım istediğini aktarıyor.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, kısa bir süre önce Ukrayna'da işgal ettikleri toprakların güvenliğini sağlamak için ilan ettikleri "kısmi seferberlik" kapsamında 220 bini aşkın yedek askeri göreve çağırmıştı.

Ancak Kremlin'in kısmi seferberlik ilanı, çok sayıda erkeğin ülkelerini terk etmesine de yol açtı. Bağımsız Rus gazetesi Novaya Gazeta Europe, Rusya'yı cepheye gitmemek için terk edenlerin sayısının 260 bini aştığına dikkat çekiyor.

Bu erkeklere destek olmak da FAS hareketi üyelerinin omuzlarına yeni sorumluluklar yükledi.

Feministlerden kritik destek

Hareketin koordinatörü Veşevatova, sağladıkları desteği "Onlara tavsiyelerde bulunuyoruz, biletlerini alıyoruz, otobüsler organize ediyoruz ve konaklayabilecekleri yerleri ayarlıyoruz" diyerek aktardı.

Erkeklerin çoğunluğunun 21- 26 Eylül tarihleri arasında ülke dışına çıktıklarını, bu kişilere yüzlerce FAS aktivistinin yardım ettiğini anlatan Veşevatova, kendisinin de 60 kişiye yardımcı olduğunu söylüyor.

Lelya Nordik de onlarca erkeğin Rusya'dan kaçmasını sağlayan feministlerden. Ona başvuranları, insan hakları hakkında bilgilendirdiğini, ülke dışına çıkmaları için başka aktivistlerle irtibata geçmelerini sağladığını belirten Nordik, uçak biletlerini alma, başkalarıyla birlikte seyahat etmelerini organize etme gibi lojistik konularda da destek verdiğini anlatıyor.

Ülkeyi terk etmek isteyenlerin büyük bir bölümünü Rusya'dan çıkardıkları bilgisini paylaşan Nordik, daha kaçmak isteyenler olduğunu, bunların seyahatini sağlamaya dönük çalışmaları sürdürdüklerini belirtiyor.

Öncelik risk altındakilere verildi

Ülkeden çıkartılma önceliğini transseksüeller ve protestolar sırasında gözaltına alınanlara verdiklerini söyleyen FAS koordinatörü Liliya Veşevatova, "Çünkü güvenlik güçlerinin onları evlerinden alma tehlikesi vardı" diye konuştu.

Veşevatova, bu grupta yer alanları sınırlarda karşıladıklarını, güvende olabilmeleri için aslında aktivistlerin yaşadığı apartmanlara yerleştirdiklerini de anlattı.

Feminist hareketin koordinatörüne göre kadınlar, hızlıca bir araya gelebildikleri ve etkili bir destek sağlayabildikleri için artık Rus sivil toplumunun ana omurgasını oluşturuyor.

Savaş ile birlikte güçlenen hareket

Estonya'daki Tartu Üniversitesi'nden Natalia Koviliayeva, Rusya'daki feminist hareketin ortaya çıkardığı en güçlü kurumun FAS olduğuna işaret ediyor.

Siyaset bilimci Koviliayeva, Rusya'da 2022 yılının başında 30 farklı bölgede 57 feminist grubun bulunduğunu, bunların büyük bir bölümünün de Rusya'nın Ukrayna işgalinin başlamasından bir gün sonra, 25 Şubat'ta FAS'a katıldıklarını anlatıyor.

Koviliayeva, mesajlaşma uygulaması Telegram'da 40 bin takipçisi olan hareketin günümüzde toplam 100 Rus kenti ve yurtdışında aktif olduğuna işaret ediyor.

FAS üyeleri savaş karşıtı protestolar düzenliyor, sokaklarda siyah kıyafetler giyiniyor, sosyal ağlar üzerinden savaş karşıtı mesajlar yayıyor, banknotlar üzerine "Savaşa Hayır" yazıyor ve Türkçesi "Kadınların Gerçeği" anlamına gelen Şenskaya Pravda adlı gazeteyi çıkarıyorlar.

Twitter hesabında gazetenin tanıtımı şu ifadelerle yapılıyor:

"Utanmanıza gerek olmadan, annelerinize ve büyükannelerinize gösterebileceğiniz, bağımsız, savaş karşıtı bir gazete."

FAS aktivistleri, ayrıca Rusya'daki evlerin avlularına Ukrayna'nın doğusunda öldürülen insanlar için yüzlerce anıt taş yerleştirdikleri, "Mariupol 5000" gibi eylemler de gerçekleştiriyor.

"Feministler siyasi güç haline geldi"

Yatay örgütlenme biçimi nedeniyle aktivistler her kentte kendi yapılarını kurabiliyor.

Siyaset bilimci Koviliayeva, bu örgütlenme biçimi sayesinde FAS'ın değişen koşullara daha hızlı adapte olabildiğine, yeni taktik ve stratejiler geliştirebildiğine, çok başlı olması nedeniyle de baskı altına alınması zor olduğuna işaret ediyor, "Çok başlı olduğu için birini yok etmeye çalıştığınızda, birinin yerini 10 kişi birden alıyor" diyor.

Koviliayeva, FAS'ın kullandığı dil ve söylemlerin kolayca anlaşılır olduğuna, savaş ve sonuçlarını, halkın büyük bir bölümünün anlayabileceği şekilde formüle ettiğine de dikkat çekiyor. 

Geçmişte feminizmin Rus toplumunda çok da iyi anlaşılmadığını, kabul de görmediğini aktaran siyaset bilimciye göre ataerkilliğe, otoriterliğe ve militarizme karşı olan FAS artık Rusya'da siyasi bir güç haline geldi.

Koviliayeva, "Putin rejimi, muhalif güçleri yerle bir ederken, muhalif siyasetçiler dahil kimse feministleri ciddiye almıyordu. Onlar ise bu süreçte ağlarını güçlendirdi" dedi.

Bilgilendirmeye ağırlık veriyorlar

Ancak FAS'ın koordinatörü Liliya Veşevatova, Şubat ayındaki gözaltına alınan ve yeniden hapse atılma riski bulunan pek çok aktivistin Rusya dışına çıktığını aktarıyor.

Kendisinin de iki kez gözaltına alındığını, bu nedenle Mart ayında Erivan'a taşındığını anlatan aktivist, sürgünde olmanın kendilerine aynı zamanda çalışmalarını güvenli bir şekilde sürdürebilme imkanı tanıdığını kaydetti.

FAS aktivisti, askere çağrılanlara tebligatları kabul etmeme, askerlik şubelerinden uzak durma tavsiyesinde bulunduklarını söylerken, kimi zaman üzücü durumlarla da karşı karşıya kaldıklarını şu ifadelerle aktarıyor:

"Cinsiyetçi düşünce kalıpları kökleşmiş durumda. Bazı anneler, cepheye gitmek istemeyen oğullarına 'korkak', 'kaçak' diyor."

Geçmişte kimi erkeklerin kendilerine feminist oldukları için hakaret ettiklerini ancak artık bunun bir öneminin kalmadığını söyleyen FAS koordinatörü, sözlerini şöyle tamamladı:

"İnsanlar zorda olduğunda, ölümden kaçtıklarında, onlara geçmiş davranışlarını hatırlatmak çok da doğru değil. Ayrıca ülkeden çıkardığımız her erkeğin arkasında kadınlar, anneler, eşler, kız kardeşler ve çocuklar var."