Rusya: Prigojin krizinde kim kimdir?

Yevgeni Prigojin

Tırmanışa gecen krizin anahtar ismi. Rus paralı asker grubu Wagner'in kurucusu ve lideri Yevgeni Prigojin bugüne kadar Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e en yakın isimlerden biri olarak kabul ediliyordu. Liderlik ettiği paralı askerler sadece Ukrayna'da, özellikle de savaşın en sert cephelerinden Bahmut kenti ve çevresinde değil, geçen yıllarda Suriye'de ve Afrika'da da savaştı.

Ancak Prigojin ile Kremlin yönetimi arasındaki yakın ilişki son aylarda ciddi zarar görmüşe benziyor. Aslında Putin'in sırdaşı olarak görülen ve dokunulmaz kabul edilen Wagner'in patronu, son dönemde Rusya'nın Ukrayna'ya karşı yürüttüğü savaştaki yenilgiler nedeniyle Rus askeri yönetimini defalarca eleştirmişti. Ayrıca uzun zamandır yeni bir askeri yönetimden yana olduğunu dile getirmişti.

Geçen Cuma gününden bu yana ise gerilim hızla tırmanışa geçti. Prigojin, askeri yönetimi, özellikle de baş düşmanı Savunma Bakanı Şoygu'yu, Şubat 2022'de Rus halkına savaşın gerçek nedenleri hakkında yalan söylemekle suçluyor. Prigojin, Rus düzenli ordu birliklerinin Wagner grubuna saldırdığını iddia ediyor.

Prigojin'in Rus ordusunun yönetici kadrosuna silahlı başkaldırı ilan etmesinin ardından, Putin, "hainlerin cezalandırılacağını" duyurmuştu. Putin, cumartesi günü devlet televizyonunda yayımlanan konuşmasında Wagner savaşçılarına "yasa dışı eylemlerine derhal son verme" çağırısı yapmış ve silahlı başkaldırıya katılan herkesin cezalandırılacağını söylemişti. Böylece Putin ile Prigojin arasındaki bağın nihai olarak koptuğu kaydediliyor.

Rusya'nın iç istihbarat teşkilatı Federal Güvenlik Servisi (FSB) önce soruşturma başlattı ancak kısa bir süre sonra Prigojin'in Moskova'ya yürüyüşünü durdurmasının ardından tüm soruşturmalar sonlandırıldı. Moskova hükümeti de Prigojin ile bir anlaşma yapıldığını doğruladı. Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov, anlaşmanın Prigojin'in Belarus'a gitmesini de öngördüğünü bildirdi. Peskov, Prigojin ve savaşçılarına yöneltilen suçlamaların düşürüleceğini de kaydetti. Ancak bunun paralı asker grubu Wagner için tam olarak ne anlama geldiği belirsiz.

Sergey Şoygu

2012 yılından bu yana Rusya Savunma Bakanı olan Sergey Şoygu, 2014'te Kırım'ın ilhakı ve 24 Şubat 2022'den bu yana Ukrayna'ya karşı süren savaşın da baş sorumlularından. Şoygu'ya bu bağlamda çok sayıda savaş suçu suçlaması da yöneltiliyor. Kâğıt üzerinde Putin'in en önemli adamı ancak Kremlin'in bir zamanlarki gözdesinin hâlâ Rus otokratın güvenine nail olduğu pek söylenemez. Kırım'ın ilhakı ve Rusya'nın Suriye'de oynadığı rol, hanesine başarı olarak yazılırken, 2022'de Ukrayna'ya saldırılmasının ardından itibarı azaldı. Bu konuda resmi bir açıklama yapılmış olmasa da Rusya'nın Ukrayna'da ilerlemesi konusunda Putin'in savaş öncesinde farklı beklentiler içinde olduğu da bilinen bir gerçek.

Şoygu'nun, Yevgeni Prigojin ile ilişkileri oldukça gergin. Wagner paralı asker grubunun lideri Prigojin, defalarca Savunma Bakanlığını kendilerine mühimmat sağlamamakla suçlamıştı. Prigojin ayrıca Şoygu'nun Ukrayna Savaşı'nda kahramanlık madalyası gibi ödüller ve kişisel hedefler peşinde koştuğuna ve Devlet Başkanı Putin'i gerçek durum hakkında kandırdığına inanıyor. Prigojin'in Savunma Bakanı Şoygu'ya yönelik suçlamaları, son olarak onu Ukrayna'nın işgalinin gerçek nedeni konusunda Rus halkına yalan söylemekle itham etmesiyle doruğa ulaştı.

Valeri Gerasimov

Rusya Genelkurmay Başkanı, Ukrayna'daki Rus silahlı kuvvetlerinin komutasını Ocak 2023'te Sergei Surovikin'den devraldı. Kendisi aynı zamanda Suriye'deki askeri operasyonun organizasyonundan da sorumlu. Şoygu'nun Savunma Bakanı olmasının ardından 2012 yılında göreve gelen Gerasimov, Şoygu'nun sırdaşı sayılabilir. Tataristan doğumlu Gerasimov aynı zamanda Genelkurmay Başkanı olarak Şoygu'nun da ilk vekili.

Wagner'in şefi Prigojin'in öfkesi sadece Şoygu'ya değil, Gerasimov'a da yönelik. Prigojin her ikisini de beceriksizlikle suçluyor ve Ukrayna'nın işgali sırasında yaşanan kayıplardan birinci derecede sorumlu tutuyor. Cumartesi günü, ülkenin güneybatısında, Ukrayna sınırında yer alan Voronej'deki askeri tesisleri ele geçirdiğini iddia eden Prigojin, daha sonra, Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Genelkurmay Başkanı Valeri Gerasimov'un kendisine gelmemesi halinde Moskova'ya yürüyeceği tehdidinde bulundu.

Sergey Surovikin

Rusya Genelkurmay Başkan Yardımcısı Surovikin aslında şimdiye kadar Prigojin'in müttefiki olarak görülüyordu. Yerine Valeri Gerasimov getirilmeden önce Ekim 2022'den Ocak 2023'e kadar Ukrayna'daki Rus silahlı kuvvetlerinin komutanlığını yaptı. Ancak krizin tırmanmasından bu yana, görünüşe göre Wagner'in liderine sırtını döndü. Rusya Genelkurmay Başkan Yardımcısı Surovikin bir video mesajıyla, Prigojin'e iktidar mücadelesine son vermesi çağrısında bulundu.

General Surovikin, cuma akşamı paylaşılan video mesajında, "Düşman sadece ülkemizin iç siyasetindeki gerilimin doruğa çıkmasını bekliyor" ifadesini kullanarak, "Tüm halk tarafından seçilen Rusya Federasyonu Başkanının iradesine ve emrine boyun eğilmesi" çağrısında bulundu.