Rus paralı asker grubu Wagner ve firar edenler

Wagner Grubu olarak bilinen Rus paralı asker grubunun eski bir komutanının örgütü terk ettikten sonra Norveç'ten sığınma talep etmesiyle, tartışma yaratan Wagner Grubu yine gündeme geldi.

26 yaşındaki Andrey Medvedev, Pasvikdalen vadisi yakınlarında Norveç sınırını geçtikten sonra sınır muhafızları tarafından tutuklandı. Norveç Göçmen Müdürlüğü Medvedev'in ülkeye sığındığını doğruladı ancak "güvenlik ve gizlilik" gerekçesiyle daha fazla yorum yapmayı reddetti.

PMC Wagner olarak da bilinen Wagner Grubu, Ukrayna'daki savaşta, özellikle de Donbas bölgesindeki rolüyle dikkatleri üzerine çekti. Moskova, savaşın başında paralı askerleri cephedeki güçlerini takviye etmek için kullanırken, Bahmut ve Soledar şehirlerinin çevresindeki operasyonlarda olduğu gibi Doğu Ukrayna'daki kritik noktalarda Wagner'e daha fazla onlara güvenmeye başladı. Şirket, sahibi ve komutanlarının çoğu ABD, İngiltere ve AB tarafından yaptırıma tabi tutuldu.

Peki Wagner paralı askerlerini farklı kılan nedir?

Eski askerler hükümlülerle birlikte gruplandırıldı

Birkaç bin paralı askerden oluşan Wagner özel askeri şirketi Ukrayna'daki savaş patlak vermeden çok önce de faaliyet gösteriyordu. Wagner Grubu'na dahil personelin çoğunun yüksek eğitimli eski askerler olduğu düşünülüyordu. Ancak Rusya'nın savaştaki kayıpları artmaya başladıkça, şirketin sahibi Kremlin bağlantılı oligark Yevgeny Prigozhin, Rus mahkumları ve sivillerin yanı sıra yabancıları da işe alarak grubu genişletmeye başladı.

Eylül 2022'de internette dolaşan bir videoda Prigozhin bir Rus hapishanesinin avlusunda mahkumlardan oluşan bir kalabalığa hitap ettiği ve altı ay boyunca Ukrayna'da hizmet etmeleri halinde cezalarının hafifletileceği vaadinde bulunduğu görülüyordu. İngiliz askeri uzmanlarının tahminlerine göre Wagner'in Ukrayna'da 50 bin kadar savaşçısının olduğu belirtiliyor.

Savaşta artan varlığına rağmen, Wagner Grubu'nun etkinliği ise net değil. Bazı raporlar ve araştırmalar grubun önemli ilerlemeler kaydetmeden çok sayıda kayıp verdiğini gösteriyor.

Tam olarak yasal değil

Güvenlik ve savunma sorumluluğunun yalnızca devlete ait olduğunu belirten Rus anayasasına göre özel askeri şirketlerin kurulması yasa dışı sayılıyor. Rus Ceza Kanunu vatandaşların paralı asker olarak hizmet vermesini yasaklarken, devlet tarafından işletilen şirketlerin özel silahlı güvenlik güçlerine sahip olmasına izin veriliyor. Rus yasalarındaki bu tür yasal boşluklar Wagner Grubu'nun yarı yasal bir alanda faaliyet göstermesine olanak sağlıyor.

Rusya Ukrayna'yı işgal etmeden önce Wagner Grubu ağırlıklı olarak Afrika'da çalışıyor ve Rus madencilik şirketlerine destek ve güvenlik sağlıyordu. Açılan çeşitli soruşturmalarda Rusya, Wagner Grubu'nu Afrika'daki doğal kaynaklar üzerinde kontrol sağlamanın yanı sıra Libya, Sudan, Mali ve Madagaskar gibi ülkelerde siyaset ve çatışmaları etkilemek için bir araç olarak kullanmakla suçlanıyor.

Ancak özel askeri şirketlere sahip tek ülke Rusya değil. Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Güney Afrika, Irak ve Kolombiya da dahil olmak üzere pek çok ülkenin kendi sınırları içinde ve dışında faaliyet gösteren özel askeri şirketleri bulunuyor. Bu şirketlere ilişkin uluslararası yasalarda gereken düzenlemelerin yapılmaması nedeniyle, özel askeri şirketlerin çoğu düşük profille faaliyet gösteriyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC) ve Birleşmiş Milletler, paralı askerlerin, özel askeri ve özel güvenlik şirketlerinin mevcut silahlı çatışmalarda büyük ölçekte yer almasının tehlikelerine dikkat çekiyor.

Benzersiz bir özel askeri şirket

Ancak Wagner Grubu, Rus hükümetiyle olan yakın bağları ve geniş yetki alanı nedeniyle dikkat çekiyor. Normal özel askeri şirketler, diğer kuruluşlar için güvenlik hizmetleri sağlamaya odaklanırken, Wagner Grubu madencilik, ticaret ve çatışmalarda ve iç savaşlarda kapsamlı askeri operasyonlar da dahil olmak üzere çok çeşitli faaliyetlerde yer alıyor. Libya'da uluslararası düzeyde tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti'ne karşı savaşan Halife Hafter liderliğindeki Libya Ulusal Ordusu'nu desteklemesi Wagner Grubu'nun faaliyetlerine bir örnek oluşturuyor.

Wagner Grubu'nun paralı askerlerinin aşırı sağ ideolojileri benimsemesi de grubun dikkatleri üzerine çekmesine neden oldu. Grubun komutanı olduğu iddia edilen Dmitri Utkin, ABD, İngiltere ve Avrupa Birliği'nin yaptırım uyguladığı, aşırı milliyetçi ve beyazların üstün olduğunu iddia eden bir motosiklet kulübü olan "Gece Kurtları" ile yakın bağlar kurmakla suçlanıyor.

Birçoğu Rus ordusu ve güvenlik servislerinde görev yapmış olan Wagner mensuplarının Rus aşırı sağ söylemlerini desteklediklerini, bayrak ve sembollerini kullandıklarını ve mitinglerine katıldıklarını gösteren kanıtlar sosyal medyada bolca yer alıyor.

Medvedev "savaş suçlarına tanık oldu"

Norveç'e sığınma talebinde bulunan Medvedev, Wagner Grubu'ndan ayrılan tek üye değil. Eylül ayında, gruba paralı asker olarak katılan eski bir cinayet hükümlüsü olan Yevgeni Nuzhin de Ukrayna'ya teslim oldu. Nuzhin, ülkede verdiği röportajlarda Rus yönetimini eleştirdi ve cephedeki Rus savaşçıların içinde bulunduğu kötü koşulları anlattı. Savaş esiri olarak takas edildikten sonra Telegram'da Nuzhin'in balyozla öldürüldüğünü gösteren dehşet verici bir video yayınlandı.

Medvedev'in avukatı Brynjulf Risnes BBC'ye yaptığı açıklamada müvekkilinin Ukrayna'daki savaş suçlarına tanık olduktan sonra Wagner Grubu'ndan ayrılmaya karar verdiğini söyledi. Risnes, Medvedev'in savaş suçlarını soruşturan gruplarla paylaşmak üzere kanıt topladığını da sözlerine ekledi.