Putin'in karşı hamlesi
29 Mayıs 2014
Kimileri için Sovyetler Birliği’ni kimileri için de Avrupa Birliği’ni hatırlatıyor. Aslında ikisi de tamamen yanlış değil. Belirli ölçülerde her iki uyum modeli de Avrasya Ekonomi Birliği ile paralellikler taşıyor. Rusya, Kazakistan ve Belarus 29 Mayıs’ta Kazakistan’ın başkenti Astana’da 1 Ocak 2015 yılında hayata geçirilmesi planlanan Birliğin temellerini atıyor.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Avrupa Birliği’ne karşı geliştirdiği projeye büyük Slav komşusu Ukrayna’yı da dahil edebilmek için her yolu denedi. Ve Moskova’nın baskısıyla dönemin Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç, 2013 yılının sonunda Brüksel’le müzakereleri tamamlanan AB ile ortaklık anlaşmasını askıya aldı. Bu kararın ardından da ülkede Yanukoviç’i koltuğunu terk etmek zorunda bırakan protestolar patlak verdi. Kiev’deki bu devrim Ukrayna’nın Avrasya Ekonomi Birliği’ne katılmayacağını kesinleştirdi.
'Bir restorasyon projesi değil'
2010 yazında Gümrük Birliği’ni hayata geçiren Rusya, Kazakistan ve Belarus şimdi de Avrasya Ekonomi Birliği ile aralarında daha kapsamlı bir ekonomik ve siyasi işbirliği kurmayı amaçlıyor. Moskova İşletme Yüksekokulu’ndan (HSE) Andrey Susdalzev, Rusya’nın stratejik niyetini "Rusya hızla gelişen bir uyum grubu olmadan büyük bir güç olamaz" şeklinde özetliyor.
Kremlin’e yakınlığı ile bilinen GUS Enstitüsü’nün Direktör Yardımcısı Vladimir Şariçin ise Avrasya Ekonomi Birliği’nin Sovyet imparatorluğunun bir tür restorasyonu olmadığını vurguluyor. Şariçin, pazar ekonomisi yolunda ilerleyen katılımcı ülkelerin büyük ve etkin bir ortak ekonomi alanı yaratmaya çalıştıklarını ifade ediyor.
Gerekçe ekonomik
Şariçin, Deutsche Welle’ye yaptığı değerlendirmede, "Avrasya Ekonomi Birliği’nin kuruluş nedenlerinden biri de Avrupa Birliği ve Rusya arasında bir ekonomi ittifakı yaratılmasının yerinde sayması" diyor. Rus uzman, "Böyle bir ittifak farklı nedenlerle hayata geçirilemedi. Bunun nedenlerinden birinin de ABD’nin böyle bir fikre kıskançlıkla yaklaşması" şeklinde sözlerini sürdürdü.
Avrupa ülkeleri arasındaki AB, Kuzey Amerika ülkeleri arasındaki NAFTA ve Güney Amerika ülkeleri arasındaki MERCOSUR’u örnek gösteren Şariçin, Rusya’nın bu nedenle kendi uyum projesini oluşturmaya karar verdiğini ifade ediyor.
Liberal Gaidar Ekonomi Politikaları Enstitüsü’nden Sergey Priçodko da Avrasya Ekonomi Birliği’nin kuruluş nedeninin ekonomik olduğunu savunuyor. Ayrıca Rus, Kazak ve Belaruslu birçok işletme arasındaki ekonomik bağlantıların Sovyetlerin dağılmasından sonra da bozulmadığına dikkat çeken Priçodko, öte yandan Avrasya Ekonomi Birliği’nin sağlam ve verimli bir birlik olacağına inanmıyor. Bunun nedeninin Ukrayna olmadığını belirten Priçodko, katılımcı ülkeler ve Ermenistan ve Kırgızistan gibi diğer potansiyel üyeler arasındaki ekonomik ve siyasi farklılıkların endişe yarattığını kaydediyor.
Andrey Susdalzev de aynı soruna işaret ediyor. Otoriter rejimler arasında derin bir ilişki kurulmasını hayal etmenin zor olduğunu söyleyen Susdalzev, ancak jeopolitik amaçlarına ulaşabilmesi için Rusya’nın başka seçeneği olmadığını dile getiriyor. Ayrıca Rusya ile sıkı bir işbirliğinin komşu halkların çıkarına olduğunu kaydeden Susdalzev, “Örneğin Belarus bu uyum projesi olmadan bir hafta bile ayakta duramaz“ diyor.
AB ile ilişkiler
Susdalzev ve aynı zamanda GUS Enstitüsü'nden Vladimir Şariçin de bu ülkeler arasındaki Gümrük Birliği ve planlanan Avrasya Ekonomik Birliği'nin Avrupa Birliği ile işbirliğini mümkün kıldığı görüşünde. Her iki Moskovalı uzman Avrupa Birliği'nin dışlanmasının söz konusu olmadığını ifade ediyor.
Ancak Alman ekonomisi açısından doğudaki bu yeni ittifak daha farklı değerlendiriliyor. Alman Ekonomisi Doğu Komisyonu Başkanı Rainer Lindner, “Örneğin Dünya Ticaret Örgütü ile uyum süreci söz konusu olduğunda zorluklar ortaya çıkacaktır” diyor. Tarafların birbirini bloke etmemesi gerektiğini belirten Lindner, Avrasya Ekonomi Birliği ile Avrupa Birliği arasında ekonomi ve ticari politikaların geliştirilebilmesi için bir yöntem bulunması gerektiğini, ancak bunun şimdiye kadar başarılamadığını kaydetti.
©Deutsche Welle Türkçe
Andrey Gurkov