'Putin, Rus İslamı geliştirmeli'

Rusya’nın Volgograd kentinde pazar ve pazartesi günü düzenlenen iki intihar saldırısının şoku sürüyor. Toplam 34 kişinin öldüğü saldırıların Şubat ayında Soçi’de düzenlenecek Kış Olimpiyat Oyunları öncesine denk gelmesi dikkat çekti. Devlet Başkanı Vladimir Putin çarşamba günü Volgograd’a sürpriz bir ziyaret gerçekleştirerek terörizme karşı topyekûn savaş ilan etti. Son saldırılar ışığında Rusya’daki durumla ilgili olarak Brüksel’den düşünce kuruluşu AB-Rusya Merkezi üyesi siyaset bilimci Eberhard Schneider sorularımızı yanıtladı.

Sayın Schneider, Kış Olimpiyatları öncesinde bu tür saldırı girişimleri bekleniyordu. Peki, bu saldırılar niçin önlenemedi? Bu Rus istihbaratının bir fiyaskosu mu?

“Genel olarak baktığımızda intihar eylemcilerinin terör saldırılarını önleyemezsiniz. İç istihbarat servisi bu hareketin içine sızmayı, bir bağlantı adamını sızdırmayı başaramadı. Dolayısıyla içten gelen bilgilere sahip değiller ve bunun eksikliği yaşanıyor.”

Sizce saldırılar için niye Volgograd seçildi?

“Volgograd çok önemli bir trafik kesişim noktası. Ayrıca Kafkas cumhuriyetlerine çok uzak değil. Diğer yanda eski adı Stalingrad olan kent Rusya’da büyük prestije sahip. Ve burada bu tür terör eylemleri düzenlenebiliyorsa, bu tabii Rus halkı üzerinde etkili oluyor. Umarov, Putin’in güvenliği garantileyemediğini, Rus güvenlik birimlerinin beceriksiz olduğunu göstermeye çalışıyor.”

Olayla bağlantılı olarak Kafkasya Emirliği adlı örgütün lideri Doku Umarov’un ismi sıkça geçiyor. Saldırının arkasında sizce kimler olabilir?

“Ben de kendini Kafkas Emiri ilan eden Doku Umarov’un saldırılarla bağlantılı olduğunu düşünüyorum. Altı ay kadar önce Kış Olimpiyat Oyunları’nı sabote etmek için terör saldırıları düzenleneceğini açıklamıştı. Olimpiyatın düzenleneceği Soçi ve çevresinde150 yıl önce yaklaşık bir milyon Çerkez yaşıyordu. Bu Müslüman Kafkas halkı yıllar boyunca Rus çarına karşı direnmiş, 400 bin Çerkez savaşlarda ölmüş, 400 bini evinden sürülmüştü. Umarov o dönemin öcünün alınacağını ilân etmişti. Şunu da eklemek gerek: Umarov bir Çeçen. 2007 yılına kadar öncelikli hedefi Çeçenistan’ın Rusya’dan ayrılmasıydı. 2007’den itibaren rotasını değiştirdi. Artık tek düşüncesi Çeçenistan değil, İslam’ın, özellikle de Vahabiliğin yayılması. Bu Kuran’ın köktendinci bir yorumu. Vahabizmin temel ögesi cihattır.”

Kafkaslarda Umarov’unki gibi radikal örgütlerin oluşumunda etkili faktörler neler? Bölgedeki yaygın yoksulluk bunda ne derece rol oynuyor sizce?

“Terör eylemlerinin bir nedeni de Kafkas cumhuriyetlerindeki ekonomik ve sosyal gerilimler. Çeçenistan artık daha sakinleşti. Ama huzursuzluklar, Dağıstan gibi diğer komşu bölgelere taşındı. Burada yüzde 70 oranında işsizlik var. Gençlerin yüzde 40’ı asgarî şartların da altında yaşıyor. Teröristleri besleyen sosyal zemini orta vadede kurutmak için ekonomik durumun iyileştirilmesi gerekiyor.”

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin sizce ne tür bir yol izlemeli?

“Putin’in yerinde olsam, bir Rus İslamını geliştirmeye çalışırım. Yani Rusya’ya odaklı ılımlı bir İslam. Vahabiliğin Rusya’da daha da yayılmasını önlemek için elinden gelen her şeyi yapmalı. Şu an Vahabilik giderek daha güçlü bir şekilde camilere giriyor, imamlar arasında yayılıyor. Özellikle de Kazakistan’da. Sovyetler Birliği döneminde devlet dine karşı savaştı. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Müslümanlar ellerinde imam olmadığını fark etti. Ve bu açığı kapatmak için yurtdışındaki Müslüman ülkelere yöneldiler. Vahabiliğin kaynağı olan Suudi Arabistan da tabii imam göndererek yardım etmeye can atıyordu.”

Putin Volgograd saldırılarının ardından teröristler tamamen imha edilene kadar savaşacaklarını açıkladı. Rusya Devlet Başkanı sert söylemiyle tanınıyor, bundan sonraki süreçte neler yaşanabilir?

“Güçlü ifadeler kullanmak onun tarzı. Ama sözler tek başına yeterli değil. Sosyal-ekonomik durumu iyileştirmesi gerekiyor. Gençler iş bulamayınca nereye gidiyor? Teröristlere gidiyorlar. Çünkü her ay paralarını alacakları garantisi var.”

ABD saldırıların ardından Rusya’ya yardım taahhüdünde bulundu. Aralarında ne tür bir işbirliği olabilir?

“Amerikalılar özellikle bilgi sağlayarak yardımcı olabilirler. Aralarında işbirliği olması çok önemli. Ruslar da Boston saldırısı konusunda Amerikalılara yardım etmiş, ama Amerikan makamları Moskova’dan gelen bilgileri doğru bir şekilde değerlendirmemişti.”

© Deutsche Welle Türkçe

Stephanie Höppner / Beklan Kulaksızoğlu

Editör: Başak Özay