070909 Prag Golem

Günlerden Cuma. Prag'daki küçük Yahudi cemaati için ibadet vakti. Ortodoks Yahudilerin tutucu kollarından biri olan Chabad hareketinin mensupları, Yahudilerin kutsal günü olan Cumartesi yani Şabat ibadetini başlatıyor. Cemaatin en önünde küçük sinagogun hamamı Manis Barash yer alıyor.

Genç bir Amerikalı olan haham Barash 15 yıldır Prag’da yaşıyor. Barash’ın Prag’a yerleşmesinin en önemli nedeni bundan tam 400 yıl önce Prag’da yaşamış olan Haham Judah Löw. Löw'ü kendisine örnek aldığını söyleyen Barash, şöyle konuşuyor: “Ayda bir kez ibadet etmek için mezarının olduğu yere gidiyorum. Yahudilikte bir yerin tamamen kutsal olabileceğine inanılır. Bu nedenle Sinagogların bulunduğu yerlerin kutsal olduğu kabul edilir. Sinagog artık orada olmasa bile, yer kutsaldır. Bence, Prag’daki Yahudi semtinde bu duygu hala hissediliyor.”

Yahudi söylenceleri

Genç haham Barash’ın hayranlıkla adından söz ettiği Praglı Haham Löw Yahudi düşünürlerinin en önemlilerinden biri olarak kabul ediliyor. Yahudiliğin mistik bir geleneği olan Kabbalah’ın ustası olduğu belirtilen Löw’ün adına söylencelerde de sıklıkla rastlanıyor.

Bu söylencelerin çıkış yeri genellikle Prag’ın Yahudi Mahallesi. Mahalle gizemli havasını bugüne kadar muhafaza edebilmiş. Prag’a özgü mimarinin özelliklerini taşıyan eski evler, Arnavut kaldırımı sokaklar,akşam karanlığında hafifçe ışıklandırılan caddeler semti ziyaret eden turistlerin kendilerini adeta yüzyıllar önceki Prag’da hissetmesine neden oluyor. Bu büyülü atmosfer her yıl turistlerin Prag'a akın etmesine neden oluyor. Şehri ziyaret edenlerin çoğu mistik efsanelerin kahramanlarının peşinde. Bu efsaneler ise bir tek isme çıkıyor: Haham Judah Löw.

Judah Löw, 17. yy’ın başında Prag’da yaşarken, Prag hükümdar II. Rudolf tarafından yönetiliyordu. II. Rudolf bilimin ve sanatın gelişmesine büyük destek veriyordu. Onun bu desteği kentteki Yahudilerin de adeta çiçek gibi açmasına neden oldu. Golem efsanesinin ortaya çıkışı da bu döneme rastlıyor. Efsaneye göre, haham Löw Prag’daki Yahudileri saldırılardan korumak için üstün güçlere sahip golem adı verilen bir varlık yarattı ve büyü ile ona can verdi. Löw, işi biten golemi ağzındaki sihirli tableti çıkardıktan sonra sinagog kirişlerinden birinin altına gizledi. Prag’a gelenler haham Löw'ün sakladığı golemi ararken, Prag'daki Yahudi müzesinden Arno Parik rivayetlerin, gerçeklerin önüne geçmemesi gerektiğini belirtiyor. Parik, “bir suni yaratığa can verilmesi çok büyüleyici bir şey. Bu yaratık, insanları hala kendisine hayran bırakıyor. Ancak Golem efsanesinin Museviliğin ve haham Löw’ün önüne geçmesi bizi rahatsız ediyor" diyor.

Parg'ın golemi

Gerçekten de bugün Prag’da dolaşan herkes, Golem efsanesinin şehrin turistik kimliğini etkisi altına aldığını gözlemleyebilir. Turistik hediye tezgâhlarında golem tişörtleri, golem bardakları ve golem resimleri satılıyor. Praglılar Golem'i ticari meta haline getirmiş. Haham Manis Barash, Judah Löw’ün adının golemle birlikte anılmasının haksızlık olduğunu düşünüyor. Barash, “Golem efsanesi, bütün ilgiyi topluyor, haham Löw'e ve onun felsefesine merak bırakmıyor. Bence golemin var olup olmaması fark etmez. Belki haham Löw gerçekten de bir golem yaratabilirdi. Ancak bu onun kişiliğinin büyüklüğünü etkilemezdi. Onun gerçek değeri, yazdıklarında saklıdır" şeklinde konuşuyor.

Kilian Kirchgessner / Çeviri: Başak Özay

Editör: Ahmet Günaltay