Türkiye'nin operasyon ihtimalinin tetiklediği ittifaklar

Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyindeki öz yönetim bölgesine operasyon yapılabileceğini açıklamasının ardından Suriye sahasında askeri ve siyasi hareketlilik arttı.

Bir taraftan Türkiye’nin desteklediği Suriyeli silahlı gruplar üzerinden harekata hazırlandığı iddiaları gündeme gelirken diğer taraftan Rusya destekli Suriye ordusunun olası operasyon bölgesine askeri tahkimatının görüntüleri yayınlanıyor.

DW Türkçe’ye konuşan Şam merkezli El Vatan gazetesinden Silva Razouk’a göre Şam, "Türkiye’nin operasyon niyetinin temel sebebinin Türkiye iç politikası olduğunu düşünüyor."

"Erdoğan’ın Türklerin çoğunda karşılık bulacak bir düşmana karşı askeri operasyon yapmaya ihtiyacı var" diyen Razouk ikinci sebebin sıkışan Suriye politikasında yeni bir pazarlık alanı açmak olduğunu savunuyor.

Razouk, "Türkiye Rusya’yı 'bana burayı ver, sana orayı vereyim'e ikna etmeye çalışıyor. 'Bana Tel Temir’i ver, sana İdlib’i vereceğim.' Ancak Amerika faktörü de göz önüne alındığında Türkiye’ye Suriye sahasında yeni bir yayılma sağlayacak yeşil ışığın henüz yakılmadığı açık" dedi.

"Şartlar değişti"

Suriye'de hâlâ aktif olan iki büyük aktör Rusya ve Amerika’nın Türkiye’nin askeri operasyonuna nasıl tepki vereceği henüz belirsiz.

Ancak sahadaki bazı gelişmeler ve hem Rusya hem de ABD’den gelen bazı açıklamalar iki ülkenin de operasyona karşı olduğu şeklinde değerlendirmelere yol açtı.

Suriyeli gazeteci Silva Razouk’a göre, "Türkiye daha önce yaptığı bütün askeri operasyonları Rusya ve Amerika ile yaptığı anlaşmalar sayesinde gerçekleştirdi ancak Suriye sahasında şartlar büyük ölçüde değişti."

Şam kaynakları bir süredir Joe Biden döneminde ABD’nin Suriye politikasının daha esnek olacağı ve Rusya ile çeşitli alanlarda ve seviyelerde ittifak sağlayacağını savunuyor.

Öz yönetim bölgesindeki Kamışlı kentinde bulunan havaalanı ayaklanmanın başından itibaren Şam’ın kontrolündeydi. Ancak Kürtlerin, Araplar ve Süryanilerle birlikte kurdukları öz yönetim ve silahlı gücü olan Suriye Demokratik Güçleri'yle (SDG) birlikte hareket eden ABD öncülüğündeki koalisyon kuvvetlerinin bölgede hâkim olması sebebiyle Rusya buralarda nadiren varlık gösteriyordu.

Türkiye’nin operasyona hazırlandığına dair açıklamalarının hemen ardından Rusya’nın Kamışlı havaalanına askeri uçak göndermesi "ABD-Rusya ittifakı" olarak yorumlanıyor.

Razouk, Suriye ordusunun SDG'nin kontrolündeki bölgelere askeri konvoylar ve teçhizat gönderdiğini hatırlatarak, "Suriye ordusunun Rusya ile birlikte (Tel Temir kasabası çevresinde) yaptığı askeri tatbikat da 'Türkiye’nin yeni bölgeler işgal etmesine engel olmak için çatışmaya girmeye hazırım' şeklinde güçlü mesajlardan" dedi.

"Suriye ordusu ile birlikte hareket edebiliriz"

Şam ile öz yönetim arasında diplomasi kanalları hep açık tutulsa da birçok gerginlik var. İki tarafın yerel güçleri öz yönetimin okullardaki müfredatı değiştirmesi, petrol ve tahıl ürünlerini Şam’a göndermek istememesi, ABD ile yakın ilişkiler, Şam’ın müzakere süreçlerinde esnememesi ve öz yönetimi tanımaması gibi sebeplerle zaman zaman çatışabiliyor.

Joe Biden dönemindeki ABD’nin Suriye ve öz yönetime yönelik politikasının belirsiz olması gibi sebeplerle Şam ile öz yönetim arasındaki diyalog süreci yeniden canlanmaya başlamıştı.

Şam kaynakları Türkiye’nin operasyon yapma ihtimali ile birlikte bu sürecin hızlandığını ve son bir hafta içinde taraflar arasında birçok görüşme yapıldığını belirtiyor.

Rusya’nın arabuluculuğunda gerçekleşen görüşmelere paralel olarak öz yönetim bölgesinden yapılan açıklamalarda "Suriye’nin toprak bütünlüğü ve saldırılara birlikte karşı koyma" gibi vurgular öne çıkıyor.

Öz yönetimin Şam temsilcisi olan Muhammed Eybesh, öz yönetim bölgesinin Suriye coğrafyasının bir parçası olduğunu belirterek, "Demokratik öz yönetim bölgesini hedef alan bir saldırı olursa bölgemizi ve halkımızı savunmak için Suriye ordusu ile birlikte durmamız doğal" dedi.

"Rusya operasyona göz yumabilir"

Moskova Devlet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden İkbal Durre’ye göre, Rusya’nın bazı şartlar karşılığında Türkiye’nin askeri operasyonuna göz yumması ihtimali de var.

Moskova’daki değerlendirmeleri de aktaran Durre, "Rusya, Türkiye eğer İdlib’den çekilecekse Türkiye’nin Kürtlerin kontrolündeki bölgelerde etki alanının artmasına (bu aynı zamanda ABD ye ve ABD /Kürt, ABD /Türkiye ilişkilerine de darbe vuracağından) izin verebilir. Bu aynı zamanda Kürtlerin Şam ile yakınlaşma sürecini de hızlandırabilir düşüncesi de hâkim Moskova'da. Rusya Türkiye’nin Suriye'deki varlığını her halükarda geçici görüyor ve zamanı geldiğinde ve şartları oluştuğunda zaten Türkiye’yi Suriye’den çıkarabileceğini düşünüyor" dedi.

Kamışlı havaalanına Rus askeri uçağı gönderilmesi gibi hamleleri Türkiye’ye mesaj olarak değerlendiren Durre’ye göre Rusya, "Eğer bu aşamada Moskova ile koordineli hareket etmez ve Türkiye, desteklediği gruplar ile oldu bittiye getirip bir harekata başlarsa bu farklı sonuçlara yol açar" mesajı veriyor.

Şam ve öz yönetim anlaşırsa

Durre’ye göre, Rusya’nın Suriye sahasında Türkiye’ye yönelik tavrını belirleyecek bir başka faktör Şam ile Kürtler arasındaki süreç.

Durre, taraflar arasında bir anlaşma sağlanması halinde Moskova’nın elinin güçleneceğini belirterek, "Türkiye’ye karşı çok daha sert politika izlemesine neden olur" dedi. Ancak Türkiye ve Rusya arasındaki ilişkinin Suriye ile sınırlı olmadığına da dikkat çeken Durre’ye göre, "Rusya, Türkiye ile ilişkilerinin sağladığı çıkarlardan Kürtler hatta Suriye yüzünden bir çırpıda vazgeçmez."

"Bence ABD ve Rusya arasında bu konuda anlaşma var"

Şam ve öz yönetim arasındaki ilişkiler eski ABD Başkanı Donald Trump döneminde zaman zaman durma noktasına gelmiş, tarafların birbirlerini suçladıkları müzakere girişimleri sonuçsuz kalmıştı.

Öz yönetim, yönetime dair süreçlerin ve gücün büyük ölçüde yerele dağıtıldığı desantralizasyon talebinde bulunuyor. Buna karşılık Şam, merkezin güçlü kaldığı ancak yerel idarelerin güçlendirildiği bir sistemden yana.

Ayrıca öz yönetime bağlı askeri ve polis gücünün bekası gibi sorunların yanı sıra bu müzakerelerin bütün muhalefet tarafından kabul görmemesi de süreçleri tıkayan faktörler arasında.

Şam ve zaman zaman Rusya, süreçlerin tıkanmasından ABD’yi sorumlu tutuyordu. Ancak Türkiye’nin askeri operasyon hazırlığına ilişkin tartışmalara paralel olarak Rusya’nın Şam-öz yönetim arasında arabulucu olarak devreye girmesi ABD ile Rusya arasında yumuşama olarak yorumlanıyor.

Öz yönetimin Şam temsilcisi Muhammed Eybesh, Rusya’nın iki tarafla da iyi ilişkileri olduğuna dikkat çekerek, "Bence Rusya’nın hükümet ile Demokratik Öz Yönetim arasında arabulucu rolü oynaması konusunda Rus-Amerikan anlaşması var" dedi.

Gazeteci Silva Razouk'a göre, "durum öncekine göre çok daha esnek ve taraflar arasında gerçek bir diyaloğun her an başlaması mümkün."

Hediye Levent / Şam

©Deutsche Welle Türkçe