On soruda Suriye’de ateşkes

Suriye’de beş yıl süren iç savaşın ardından ABD ve Rusya ülkede ateşkes ilan edilmesi konusunda anlaşmaya vardı. Ancak anlaşmasının başarıya ulaşmasına ilişkin kaygılar var. Çünkü bölgede kontrol altına alınması zor çok sayıda aktör etkin rol oynuyor. Suriye’de 10 soruda ateşkesi derledik:

1. Anlaşma ne içeriyor?

ABD ile Rusya arasındaki anlaşma bugüne kadar ülkede barışı sağlayabilecek en kapsamlı çözüm önerisi olarak dikkati çekiyor. Anlaşmanın temelini ABD ve Rusya’nın taraflarla yaptığı pazarlıklar sonucu öngörülen ateşkes oluşturuyor. Ateşkesin pazartesi gün batımı ile yürürlüğe girmesi öngörülüyor. Silahların susmasıyla birlikte hükümete bağlı askerler ile direnişçi gruplar arasındaki çatışmaların sona ermesi ve işgal altındaki bölgelere insani yardımın ulaştırılması bekleniyor. Ateşkese yedi gün uyulması halinde, ABD ve Rusya’nın ülkedeki terör gruplarına karşı ortak askeri müdahaleye başlaması da anlaşmanın şartları arasında bulunuyor.

2. Bu anlaşmadan kim nasıl yarar sağlıyor?

Suriye’deki savaştan zarar görmeden çıkmayı isteyen ABD’nin de Rusya’nın da bu anlaşmadan çıkarı bulunuyor. Ancak anlaşma Moskova açısından daha büyük önem taşıyor. Çünkü bu şekilde bölgede Washington ile eşit düzeyde etkin bir güç olarak kabul edilmiş oldu. Rusya yaklaşık bir yıl önce savaşa müdahil olarak kilit bir rol üstlenmişti. ABD de bu gerçeği gözardı edemedi. Ancak ateşkes, ABD'nin bölgedeki nüfuzunun hala büyük olduğunun da bir göstergesi.

3. Ateşkes hangi bölgeleri kapsıyor?

ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, somut olarak belirtmeksizin anlaşmanın ülkenin sadece belirli bölgelerini kapsayacağını vurguladı. Suriye ordusu özellikle ülkenin kuzey ve doğusunu kontrol altında tutan radikal İslamcı IŞİD milislerine yönelik mücadelesine devam edebilecek. Aylardır çatışmaların devam ettiği Halep ise kesinlikle ateşkes kapsamında olacak. Kent halkına bazı dönemlerde yardım ulaştırılamadı.

4. Suriye’deki barış Rusya’nın iyi niyetine mi bağlı?

ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, anlaşmanın ilan edildiği basın toplantısında böyle bir izlenim yaratmamak için çaba gösterdi. Kerry, anlaşmanın güvenden ziyade karşılıklı denetime dayandığını dile getirdi. Ancak Rusya geçen yıldan beri Suriye’deki etkisini artırdı ve ABD’ye karşı pozisyonunu güçlendirdi. Esad rejimi de Rusya’ya bağımlı hale geldi.

5. Terör grupları ne olacak?

Barış planı terör örgütü olarak nitelendirilen IŞİD ve El Kaide’nin uzantısı olarak görülen yeni adıyla Fetih el Şam’ı kapsamıyor. Fetih el Şam geçen Temmuz ayına kadar faaliyetlerini El Nusra Cephesi adıyla sürdürüyordu. Washington, müttefik bütün milislere Fetih el Şam ile bağlantıyı koparması için baskı yapıyor. Eğer her şey planlandığı gibi yürürse, ABD ve Rusya terör milislerine karşı ortak hareket etmeyi planlıyor.

6. Bu işbirliği nasıl olacak?

Joint Implemantion Center (JIC) (Ortak Uygulama Merkezi) adı altında terörle mücadele için bir koordinasyon birimi oluşturulması planlanıyor. Bu merkezde Rus ve Amerikalıların istihbarat ve askeri bilgileri paylaşmaları, IŞİD ve Fetih el Şam’a karşı izleyecekleri strateji konusunda görüş alışverişinde bulunmaları öngörülüyor.

7. Türkiye’nin tutumu nasıl?

Suriye’de ateşkes planına destek veren Türkiye için insanî yardım önem taşıyor. Başbakan Yardımcısı Veysi Kaynak gıda, çocuk giysileri ve çocuklara yardım malzemeleri taşıyan yaklaşık 33 araçlık konvoyun Birleşmiş Milletler gözetimi altında Halep'e gönderileceğini belirtti. Ancak Türkiye güney sınırlarında bağımsız bir Kürt devleti kurulmasını kesinlikle istemiyor.

8. Diğer bölge ülkeleri nasıl bir tutum izliyor?

Suriye’deki iç savaşla bağlantısı olan ülkelerin izleyeceği tutum önem taşıyor. Moskova ve Şam yönetimleri ile ittifak yapan İran ateşkes planını memnuniyetle karşıladığını açıkladı. Sünni Körfez ülkelerinin izleyeceği tutum ise merakla bekleniyor. Suudi Arabistan ve Katar planı kabul edecek gibi görünüyor, ancak iki ülke de Esad iktidarının devrilmesini istiyordu.

9. Anlaşma Kürtler için ne anlama geliyor?

ABD'nin müttefiki olan Kürtler, Suriye’nin kuzeyinde önemli bir güç olmalarına rağmen anlaşmada “unutulmuş” görünüyor. Bu Türkiye’nin de görüşünün alınması zorunluluğuna bağlı olabilir. Suriye’nin toprak bütünlüğü bozulmadan ve Türkiye’nin bağımsız bir Kürt devleti kurulması endişelerini giderecek şekilde Kürtlere Suriye’de özerk bir bölge kurulma garantisi verilmesi söz konusu olabilir.

10. Bu plan sayesinde iç savaşın sona ermesi mümkün mü?

En azından bu yönde bir ümit doğdu. Ancak savaşın tarafları o kadar çok ki, soruna siyasi bir çözüm bulunması hala uzak gözüküyor. Ateşkes sağlanması barışı garanti etmiyor. Zira ülkeyi kimin yöneteceği sorusu hâlâ yanıtlanabilmiş değil.

© Deutsche Welle Türkçe

dpa/JD/GA