Nijerya'da sivilleri kim kaçırıyor, neyi hedefliyor?
17 Mart 2024
Nijerya'nın kuzeydoğusundaki Borno eyaletinde 29 Şubat'ta 200'den fazla kadın ve çocuğun kaçırılmasının ardından 7 Mart'ta da Kaduna eyaletinin Kuriga kentindeki bir okuldan da 286 öğrenci ve öğretmenin kaçırılması, ülkede uzun süredir devam eden bir soruna yeniden dikkat çekti. Nijerya'da sivillerin kaçırılması, kamu güvenliğini sürekli tehdit ediyor.
Faaliyetlerinde Afrika'ya odaklanan danışmanlık firması SBM Intelligence'in hazırladığı bir rapor, bu sorunun boyutlarını ortaya koyuyor. Bu rapora göre, Nijerya'da Temmuz 2022 ile Haziran 2023 arasında en az 3 bin 620 kişi kaçırıldı.
Raporda, Temmuz 2022 ile Haziran 2023 arasında istenen toplam fidye miktarının ise 5 milyar Nijerya Nairası olduğu belirtildi. Haziran 2023 kuruna göre bu 6,4 milyon ABD Doları'na veya 5,8 milyon euroya karşılık geliyor. Ancak ödenen fidye miktarı ise sadece 350 bin euro civarında oldu. Miktarın düşük olmasının nedeninin Nijerya'daki ekonomik kriz ve artan işsizlikle bağlantılı olduğu tahmin ediliyor. SBM Intelligence'e göre, Temmuz 2021 ile 2022 arasında toplamda 900 bin eurodan fazla fidye ödenmişti.
Kuriga'da 287 öğrenci ve öğretmenin kaçırılması sonrasında da Premium Times gazetesinin haberine göre 1 milyar naira fidye talep edildi. Bu 570 bin euroya karşılık geliyor. Ancak Nijerya Devlet Başkanı Bola Tinubu fidye ödemeyi reddediyor. Kaçırılanların kurtarılması için güvenlik güçlerinin gece gündüz çalıştığını belirten Enformasyon Bakanı Muhammed İdris, Devlet Başkanı'nın fidye ödenmesine karşı olduğunu vurguladı.
Sivilleri veya öğrencileri kim kaçırıyor?
Nijerya'da adam kaçırma yöntemiyle gelir elde eden birçok grup bulunuyor. Bu gruplar arasında öncelikle ülkenin kuzeyinde örgütlenen silahlı çeteler sayılabilir. Büyükbaş hayvan hırsızlığı ve yağmacılıkla ile geçinen gruplar son 20 yılda uyuşturucu ticareti ve silah kaçakçılığı gibi organize suç alanlarında faaliyet gösteren çetelere dönüştü. Şimdi de bu çeteler, fidye istemek için köy sakinlerini veya okullarda öğrencileri kaçırıyor.
Ülkenin kuzeyinde özellikle de kuzeydoğusunda radikal İslamcılar da faaliyet gösteriyor. Bu gruplar arasında tanınmış olanları ise Boko Haram ile IŞİD'in Afrika uzantısı Batı Afrika Eyaleti İslam Devleti (ISWAP). Boko Haram, 2014 yılında Borno eyaletinin Chibok bölgesinde 276 kız öğrenciyi kaçırdığı zaman ilk kez uluslararası kamuoyunun gündemine gelmişti. Boko Haram kaçırma eylemlerinde, çoğunlukla yatılı okullarda öğrenim gören kız öğrencileri veya yurtlarda kalan üniversite öğrencilerini hedef alıyor.
Silahlı gruplar petrol zengini olan ancak çevre kirliliğinin yaşandığı Nijer Deltası bölgesinde de faaliyet gösteriyor. 1990'lı yıllarda kurulan bu gruplar, devletin bölgede yaşanan petrol kirliliğine çözüm bulması için şiddete başvuran milis güçlerden oluşuyor. Ham petrolün dikkatsizce çıkarılması Nijer Deltası civarında yaşayan birçok çiftçinin temel geçim kaynaklarını yok ederken bölgedeki petrol zenginliğine rağmen yoksulluk arttı. Nijer Deltası civarında aktif olan silahlı gruplar medyanın da dikkatini çekecek şekilde çoğunlukla petrol şirketlerinin yabancı çalışanlarını kaçırıyor. Ancak devlet memurları veya tanınmış kişilerin çocukları da bu grupların hedefinde yer alıyor.
Sivilleri veya öğrencileri kaçıranlar neyi hedefliyor?
Kaçırma eylemlerinin çoğu ekonomik zorluklardan kaynaklanıyor ve gelir kaynağı olarak görülüyor. Sivilleri veya öğrencileri kaçıranlar genellikle fidye istiyor, ancak rehin alınanların serbest bırakılması karşılığında yiyecek, motosiklet ve hatta benzin talep edildiği de oluyor.
Nijerya'daki kaçırmaların bazılarının ise siyasi nedenleri var. Örneğin Boko Haram gerçekleştirdiği eylemlerle, hükümet ve Nijerya halkı nezdinde gücünü göstermeyi hedefliyor. Bu grubun adı da "Batılı eğitim günahtır" şeklinde çevrilebilir. Birçok gözlemci, kız çocukları ve kadınların kaçırılmasının amacının onları korkutmak ve sonuçta okula gitmekten caydırmak olduğunu ifade ediyor.
Kaçırılanlar kim?
Nijerya'daki farklı silahlı gruplar, farklı hedefler seçiyor: Tek başına yakacak odun aramaya çıkan savunmasız kadınlar hedef olabiliyor. Yakınlarında bir polis karakolu olmayan öğrenciler veya köy sakinleri de risk altında bulunuyor. Bu gruplara yönelik olarak genellikle kitlesel kaçırma eylemleri gerçekleştiriliyor.
Bunun yanı sıra yüksek fidye bedelinin talep edilebileceği kişiler de silahlı grupların hedefleri arasında yer alıyor. Mevcut veya eski hükümet temsilcileri, siyasetçiler, zengin Nijeryalılar ya da yakınları da risk altında bulunuyor.
Katolik papazlar da risk altındaki kişiler arasında sayılıyor. Papazların kiliseden kaçırıldığı vakalar da var. Temmuz 2022 ile Haziran 2023 arasında toplam 21 papazın kaçırıldığı kayıtlara geçti. Muhtemelen kilisenin sahip olduğu zenginlikler nedeniyle papazların kaçırılması ile yüksek fidye istenebileceği düşünülüyor.