NAFTA görüşmeleri başlıyor

ABD, Kanada ve Meksika arasında imzalanıp 25 yıl önce yürürlüğe giren serbest ticaret anlaşmasının (Nafta) yeni bir temelle oturtulması amacıyla görüşmeler başlatılıyor. Üç ülkenin temsilcileri arasında yapılacak olan Washington'daki görüşmelerin aylarca sürmesi bekleniyor.

Nafta'nın yeniden ele alınması ekonomik zorunluluklar değil ABD Başkanı Donald Trump'un seçim kampanyasında dile getirdiği talepler nedeniyle gerekti. ABD'nin Meksika ile ticaretinde yüksek açık vermesinde Amerikan şirketlerinin düşük maliyetle üretim yapmak için fabrikalarını Meksika'ya taşıması rol oynadı. Meksika'daki ücretlerin sekizde yedi oranında düşük olması öncelikle Amerikan otomotiv endüstrisinin bu ülkedeki yatırımlarını artırmasına yol açmıştı.

Ekonomistler ikili ticaret bilançosunu dengelemek amacıyla serbest ticaret anlaşmalarını pazarlık konusu etmenin doğru olmadığını belirtiyorlar. İktisat profesörü Fred Bergsten Meksika'nın toplam ticaret açığının ABD'ninkinden fazla olduğunu ve bu nedenle kendi açığını azaltabilmek için Meksika'dan daha fazla açık vermesinin istenemeyeceğini söyledi.

Nafta görüşmelerinde Kanada ile ABD arasındaki mal mübadelesi ve Kanada'nın ithalat kısıtlamaları da gündeme gelecek. Ottawa yönetimi üreticisini korumak için ABD ve Meksika'nın tarım ürünlerine ithalat kısıtlaması getirmişti. ABD de kısa süre önce Kanada kerestesine ek gümrük koyarak mukabelede bulunmuştu.

Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması Nafta'nın yenilenmesinde ele alınacak başlıca konular şöyle sıralanıyor:

Ürün menşei kuralları:

Üç ülke arasındaki ticarette bir malın gümrüksüz satılabilmesi için belli bir katma değer yüzdesinin Kuzey Amerika'da yaratılmış olması gerekiyor. Otomobillerde bu oran yüzde 62,5'i buluyor. ABD yönetimi istihdamı artırmak amacıyla bu oranın yükseltilmesini ve şimdiye kadar anlaşma kapsamında olmayan otomobil parçalarında da 'yerli üretim' oranı aranmasını istiyor. Meksika bu alanda taviz verebileceğini ancak ölçülü davranılmadığı takdirde Kuzey Amerika otomobil endüstrisinin rekabet gücünü kaybedeceğini duyurmuştu.

Anlaşmazlıkların giderilmesi:

ABD anlaşmaya aykırı teşviklerle damping şikâyetlerinin ikili kurullarda görüşülüp karara bağlanmasını öngören maddenin Nafta anlaşmasından çıkarılmasını istiyor. ABD Nafta'nın yürürlüğe girdiği 1994 yılından bu yana çoğu kez şikâyetini kabul ettirememiş ve damping ya da yasak teşviklere cezai önlemlerle karşılık verememişti. Meksika ve Kanada hakemlik müessesesinin kaldırılmasına kesinlikle karşı çıkıyor.

Tedarik yönetimi:

Süt ürünleri ve şeker gibi tarım ürünlerinde uygulanan kotaların ve Amerikan ürünlerine uygulanan tarife dışı engellemelerin kaldırılması, Washington'un başlıca talepleri arasında yer alıyor. Başkan Trump Kanada'nın süt ürünlerine uyguladığı kısıtlamaları 'skandal' olarak nitelemişti.

Kur manipülasyonu:

ABD rekabet avantajı sağlamak amacıyla para kurları arasındaki manipülasyonları önleyecek kurallar belirlenmesini istiyor. Oysa Kanada ve Meksika Amerikan Maliye Bakanlığı'nın kur manipülasyonunu izleme listesinde yer almıyor. Uzmanlar ABD'nin bu kuralı uluslararası ticaret anlaşmalarına da aldırtıp, başta Çin olmak üzere önemli ticari ortaklarına da uygulattırmayı amaçladığını belirtiyorlar.

Kamu alımları:

ABD ticaret ortakları Kanada ve Meksika'nın kamu ihalelerini Amerikan ürünlerine de açmasını istiyor. Aynı zamanda da ABD'deki ihalelerde Amerikan mallarına öncelik tanınmasını öngören yasayı değiştirmeye yanaşmıyor. Yerli malı kullanma kuralıyla ABD'deki köprü inşaatlarında Kanada çeliğinin kullanılması önleniyor. Kanada kamu ihalelerinin liberalleştirilmesinde ısrar ederken Meksika da, Nafta'da yer alan kamu ihaleleriyle ilgili maddelerin yeniden görüşülmesinden yana çıkıyor.

Yatırımcı ile devlet arasındaki anlaşmazlıkların giderilmesi:

ABD, yurt dışında yatırım yapan şirketlere hükümetlerin adil ve eşit muamele etmesini öngören serbest ticaret anlaşmasındaki 11. maddede dar çaplı değişiklik yapılmasını istiyor. Kurallara karşı olanlar, egemenliği ihlal ettiği ve çok uluslu tröstlere yaradığı tezini savunuyorlar. Kanada anlaşmazlık durumlarını ilgilendiren kuralların güncellenip, hükümetlere çevreyi ve istihdamı koruyucu düzenlemeler yapma yetkisi tanınmasından yana çıkıyor. Kanada'nın bu tezi Avrupa Birliği ile imzaladığı 'kapsamlı ekonomik ve ticaret anlaşmasında' da yer alıyor.

© Deutsche Welle Türkçe

DW, Reuters, dpa/AG, BK