Mitsotakis'in Türkiye ziyaretinde neler konuşulacak?
13 Mayıs 2024
Yunanistan Başbakanı Kiryakos Mitsotakis iki ülke arasında bir süredir devam eden pozitif gündem çerçevesinde bugün Türkiye'ye geliyor.
İki liderin Ortak Eylem Planı'ndaki son durumu ele alması beklenirken, ziyaret sırasında sağlık ve afetlerde acil durum yönetimi ile ilgili anlaşmalara imza atılması ve iki ülke iş insanlarını bir araya getirecek Ortak İş Konseyi'nin kurulması gündemde.
Ankara ile Atina zaman zaman gerilimlere yol açan azınlıklar, Ege Denizi, Kıbrıs ve Doğu Akdeniz gibi ana başlıklarda toplanan çetrefilli sorunlarını son dönemde bir kenara bırakarak pozitif gündeme odaklanma kararı almıştı. Bu kapsamda Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan 6 yıl aradan sonra 7 Aralık 2023'te Yunanistan ile Türkiye arasındaki Yüksek Düzeyli İş Birliği Konseyinin 5. toplantısı için Atina'yı ziyaret etmişti. Mitsotakis'in yarınki temasları da iade-i ziyaret çerçevesinde gerçekleşecek.
Erdoğan'ın ziyareti sırasında eğitim, enerji, ulaşım, turizm ve ticaret gibi çeşitli alanlarda iş birliğini öngören 15 belgeye imza atılmış ve Türk vatandaşlarına vize kolaylığı gibi adımlar atılmıştı.
Gündemde neler var?
DW Türkçe'nin edindiği bilgiye göre Mitsotakis'in ziyaretinin gündeminde ana çerçeve olarak iki ülke arasında kararlaştırılan Ortak Eylem Planı'nda gelinen durum ele alınacak.
Bu çerçevede iki lider arasındaki baş başa ve heyetler arası görüşmelerde başlatılan siyasi diyaloğun gidişatı ve oluşturulan pozitif gündem görüşülecek. Görüşmelerde çözümlenemeyen zor konuların masaya gelmesi beklenmezken, Atina'nın Ege ve İyon Denizleri'nde ilan ettiği deniz parkları ya da Kariye'nin ibadete açılması ise tali konular olarak gündeme getirilebilir.
Ayrıca 6 milyar dolara yaklaşan ticaret hacminin 10 milyar dolara çıkarılması için atılabilecek adımlar ele alınacak ve bu hedef için her iki ülkenin önde gelen iş insanlarının yeni kurulacak Ortak İş Konseyi çatısı altında bir araya gelmesi öngörülüyor.
Türk yetkililerden edinilen bilgiye göre gündemdeki diğer başlıklar, "Batı Trakya Türk Azınlığı ile Rodos, İstanköy ve Selanik'teki soydaşları ilgilendiren konular, terörle mücadelede iş birliği ve bu konulardaki beklentiler, düzensiz göçle ortak mücadele ve bu alandaki iş birliği konuları, İsrail-Filistin çatışması başta olmak üzere bölgesel ve uluslararası gelişmeler" olarak sıralanıyor.
Bu arada Erdoğan'ın Aralık'taki ziyaretinde çeşitli alanlarda imzalanan toplam 15 belgeye ek olarak bu ziyaret sırasında Sağlık ve Tıp Bilimleri ile Afet ve Acil Durum Yönetimi konularında anlaşmalar imzalanması gündemde.
Aynı zamanda iki liderin iki ülke ilişkilerindeki olumlu gidişatı yansıtacak şekilde bir ortak açıklama yapması da planlanıyor.
Kariye'nin ibadete açılması ve deniz parkları
Öte yandan Mitsotakis ziyaretinde Kariye'nin ibadete açılmasını da gündeme taşıyabilir.
Ayasofya'nın ardından UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer alan bir başka yapıt olan Kariye de cami olarak geçtiğimiz hafta ibadete açılmıştı.
Kariye ile ilgili bu adımın Mitsotakis'in ziyareti öncesinde olması Yunanistan muhalefet partileri ve basınında bazı tepkilere yol açarken, ziyaretin iptal edilmesini talep edenler olmuştu. Mitsotakis ise "protothema.gr" haber portalına verdiği röportajda, Kariye'nin ibadete açılması dolayısıyla "ziyaretin ertelenmesi" çağrılarına ilişkin şöyle konuşmuştu:
"Ziyaret ertelenmemeli, zira iletişim kanallarının açık tutulması önemli. Benim Cumhurbaşkanı Erdoğan'a giderek Türkiye hükümetinin bu seçiminden duyduğum rahatsızlığı bizzat iletmem, Türk-Yunan ilişkilerinde son dönemde başardığımız ilerlemeleri yok edecek bir krizi yaratmamızdan çok daha iyidir."
Başbakan Mitsotakis verdiği röportajda, Kariye'nin cami sıfatıyla ibadete açılmasından şahsen rahatsız olduğunu da dile getirmişti. Bu nedenle Yunan basınına göre Yunan Başbakan, Erdoğan ile görüşmesinde bu hoşnutsuzluğunu dile getirebilir. Ancak bunun tonunun çok sert olmaması bekleniyor.
En son To Vima gazetesine konuşan Mitsotakis, Erdoğan'la yapacağı görüşme için "Parmak tetikte olmaktansa konuşmak daha iyidir" ifadesini kullanmıştı. Yunanistan Dışişleri Bakanı Yorgos Yerapetritis de Kariye kararına dair memnuniyetsizliğini dile getirirken, bunun yeni değil, 2020'de alınan bir karar olduğunu hatırlatmış ve ziyareti ertelemeyi düşünmediklerini kaydetmişti.
Bu arada görüşmelerde Yunanistan'ın Nisan ayı ortasında açıkladığı, Ankara'yı rahatsız eden Ege'de iki deniz parkı kurulması projesinin de gündeme gelebileceği belirtiliyor.
Yunanistan'ın deniz parkları oluşturma planına tepki gösteren Türk Dışişleri Bakanlığı 9 Nisan tarihli açıklamasında "Yunanistan'ın, Ege sorunları bağlamında öteden beri hemen her platformdan istifade etme çabası içinde olduğu bilinmektedir. İlişkilerimizde son dönemde görülen yumuşamaya rağmen, Yunanistan'ın bu defa da çevreyle ilgili hususları istismar ettiği görülmektedir" ifadelerini kullanmıştı.
Söz konusu deniz parklarını her ne kadar Yunanistan "çevreyi koruma amaçlı" açmak istediğini söylese de bu gelişme bazı dış politika yorumcuları tarafından Yunanistan'ın "Ege'deki nüfuz alanını bu yöntemle genişletme çabası" olarak değerlendiriliyor.
Millî Savunma Bakanlığı kaynakları Yunanistan'ın deniz parkı ilan etme girişimi ile ilgili olarak, "Ege Denizi'nde hak, alâka ve menfaatlerimizi korumak ve Yunanistan'ın tek taraflı statü oluşturma çabalarını engellemek maksadıyla teyakkuz halindeyiz" demişti.
İlişkiler nasıl bir süreçte düzeldi?
Erdoğan'ın son kabine toplantısının ardından, "Çift başlı Selçuklu kartalı misali Doğu'yla ve Batı'yla ilişkilerimizi ortak çıkarlarımız temelinde geliştirmenin yollarını arayacağız" sözleriyle duyurduğu ziyarete gelene kadar iki ülke ilişkileri inişli çıkışlı bir dönem yaşadı.
Türkiye ile Yunanistan arasında 2020'deki Oruç Reis gemi krizinin ardından başlatılan normalleşme sürecinde Yunanistan Başbakanı Kiryakos Mitsotakis'in Mart 2022'deki Türkiye ziyareti önemli bir adım olmuştu. Ancak Yunan liderin, bu ziyaretin hemen ardından Mayıs ayında ABD'ye giderek Türkiye aleyhine lobi ve açıklamalar yapması Ankara'yı kızdırmış; Erdoğan, 23 Mayıs 2022'deki grup toplantısında, "Artık benim için Mitsotakis diye biri yok" diyerek, iki ülke arasında yakında toplanması planlanan Yüksek Düzeyli Stratejik Konsey toplantısını iptal ettiklerini bildirmişti.
İlişkiler Şubat 2023'teki Kahramanmaraş depremlerinden sonra Yunanistan'ın gönderdiği arama-kurtarma ekipleri ve sağladığı insani yardımların ardından ise yeniden olumlu bir seyir izlemeye başlamıştı.
İptal edilen Yüksek Düzeyli Stratejik Konsey toplantısı, Temmuz 2023'te Vilnius'taki NATO zirvesinde iki liderin buluşması ve gerilimin düşürülmesi için karşılıklı atılan adımların ardından Aralık 2023'te Erdoğan’ın ziyareti sırasında Atina'da düzenlenmiş ve 15 belgeye imza atılmıştı.
İmzalanan "Dostane İlişkiler ve İyi Komşuluk Hakkında Atina Bildirgesi" ile iki taraf dostane ilişkileri, karşılıklı saygıyı, barış içinde bir arada yaşamayı ve anlayışı geliştirmeye ve aralarındaki her türlü anlaşmazlığı barışçıl yollarla ve uluslararası hukuka uygun olarak çözmeye kararlı olduklarını beyan etmişlerdi.
Erdoğan Atina'daki açıklamalarında iki komşu ülke arasında görüş ayrılıklarının olmasının normal olduğunu dile getirirken, "Aynı denizi, coğrafyayı paylaşıyoruz. Bizim aramızda çözülemeyecek hiçbir sorun yok" ifadelerini kullanmıştı.
Mitsotakis ise ilişkilerin yeniden canlanacağını söyleyerek, Türk vatandaşlarına 10 Yunan adasında 7 günlük vize sağlanacağını duyurmuştu.
İlişkilerdeki pozitif gündemin böyle devam etmesi durumunda iki liderin Temmuz ayında Washington'daki NATO Zirvesi'nde ve Eylül'deki BM Genel Kurulu'nda tekrar bir araya gelmesi de bekleniyor.