MEB ücretsiz okul yemeğini askıya aldı
12 Eylül 2023
Türkiye'deki okullarda geçen eğitim-öğretim yılında başlatılan ancak yaklaşık 19 milyon öğrenciden sadece 1,8 milyonunu kapsayan "ücretsiz okul yemeği" uygulaması deprem bölgesi dışındaki okullarda "geçici olarak" durduruldu.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), geçen yıl okul öncesi eğitimde ücretsiz okul yemeği uygulamasını başlatmıştı. MEB'in uzun yıllardır taşımalı eğitim ile pansiyonlu okullarda uyguladığı ve daha sonra yaygınlaştırma kararı verdiği ücretsiz okul yemeği uygulaması geçen eğitim-öğretim yılında önce toplamda 1,4 milyon öğrenci için hayata geçirildi. Daha sonra atılan adımlarla 1,8 milyon öğrencinin yararlanmaya başladığı "ücretsiz okul yemeği" uygulaması kapsamında öğlen ya da ailelerin tercihine göre sabah bir öğün yemek veriliyordu.
Eski Milli Eğitim Bakanı Mahmut Özer, uygulamanın 6 Şubat'ta yaygınlaştırılmasından kısa bir süre önce 1 Şubat'ta yaptığı açıklamada kademeli olarak bir yıl içinde 5 milyon öğrenciye ücretsiz yemek verilmesini planladıklarını belirtmişti. Ancak uygulamanın yaygınlaştırılması yerine ücretsiz okul yemeği projesi 2023-2024 eğitim-öğretim yılı başında "geçici süreyle" durduruldu. Bakanlık,
uygulamanın ne kadar süreyle askıya alındığına dair resmi bir açıklama yapmadı. MEB Temel Eğitim Genel Müdürlüğü'nün okul yemeğine dair bir yönetmelik çalışması yürüttüğü ifade edildi. Okullara 8 Eylül tarihinde yazılan bir yazıda depremin etkilediği 11 ilde okul öncesindeki çocuklara haftada 5 gün bir öğün yemek verilmesi istendi.
Şu an için sadece uzun yıllardır olduğu gibi taşımalı eğitime dahil olan çocuklar ile deprem bölgesindeki okul öncesi öğrencilerine ücretsiz yemek veriliyor.
"Tüm öğrencilere bir öğün verilmeli"
Sivil toplum ve muhalefetten okullarda öğrencilere ücretsiz yemek verilmesi yönünde çağrılar geliyor. Eğitim-İş Genel Başkanı Kadem Özbay da ücretsiz okul yemeğinin durdurulması değil yaygınlaştırılması gerektiği görüşünde. "Nitelikli eğitim" kavramının içerisinde beslenme, ulaşım ve barınma haklarının da olduğunu belirten Özbay, "Öğrenciyi sabahtan akşama kadar okulda tutuyorsan bu ihtiyaçlarını da karşılayacaksın. En azından bir öğün gereken standartlarda yemek verilmeli" dedi. Özbay, DW Türkçe'ye yaptığı açıklamada, ücretsiz okul yemeği uygulamasının devlet okullarında okuyan tüm öğrencilere ayrım yapılmaksızın verilmesi gerektiğini de söyledi. "İhtiyacı olana vereyim olmayana vermeyeyim" denilmemesi gerektiğini belirten Özbay, "Bu pedagojik bir adım olmaz. Eşitlik ilkesi gereği tüm çocuklar için okul yemeği sağlanmalı" şeklinde konuştu.
Taşımalı eğitimdeki çocuklara yıllardır ücretsiz yemek sağlandığını da hatırlatan Kadem Özbay, "Beslenme kurallarına uygun yemekler verildiğini hiç duymadık. Verilen yemekler de kriterlere uygun olmalıdır. Çocuklar et yemeğinin içerisinde et aramamalı" ifadelerini kullandı. Ücretsiz yemek uygulamasında ana problemin bütçe olduğunu belirten Özbay, "Kamuda tasarruf ile sarayın harcamaları da azaltılarak, kaynak yaratılarak öğrencilere günde bir öğün yemek verilebilecek bir güce sahip olduğumuzu düşünüyorum. Eğitime ayrılan bütçenin artırılması gerekiyor" diye konuştu.
Okulda ücretsiz yemek neden önemli?
Türkiye'de uzun yıllardır yoksulluk üzerine araştırmalar yapan Hacer Foggo'nun başında olduğu CHP Yoksulluk Dayanışma Ofisi'nin Ağustos ayı sonunda hazırladığı rapora göre ücretsiz okul yemeği, çocukların geleceği için hayati önemde. Ücretsiz Okul Yemeği Programı'nın acil olarak hayata geçirilmesi çağrısı yapılan rapora göre ücretsiz okul yemeği ile çocukların okula devamlılığı teşvik edilirken, sağlık maliyetleri azaltılıyor. Yine bu programla başarının arttırılması, bilişsel gelişimin desteklenmesi de sağlanabiliyor. CHP'nin raporuna göre bu programın hayata geçirilmesi halinde, yoksul aileler ekonomik açıdan da bir avantaj sağlayabiliyor. Raporda, "program ile yetersiz beslenen çocukların alamadığı besin maddelerini sağlayarak çocukların genel beslenme ve sağlık durumunu iyileştirilebilir ve ilerleyen yıllarda yaşayacağı hastalıkların önüne geçilebilir" deniliyor.
TÜİK'in "2022 Türkiye Sağlık Araştırması"na göre yetersiz beslenmeye bağlı olarak 5 yaş altı çocuklarda zayıflama oranı yüzde 1,7. Bu grupta, gelişim geriliği oranı ise yüzde 5, obezite sorunu yaşayan çocuk oranı ise yüzde 8.
Sağlıklı beslenme tavsiyesi
Çocukların sağlıklı ve dengeli beslenmesinin önemi Milli Eğitim Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı tarafından da vurgulanıyor.
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca okulların açılması dolayısıyla sosyal medya hesabından paylaştığı bir videoda, çocukların bir gün içerisinde üç ana, iki ara öğün olmak üzere beslenmeleri gerektiğinin altını çizdi.
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Doktor Oğuzhan Başerdem'in görüşlerine yer veren videoda, "Çocuklarımızın üç ana ve en az iki ara öğün olacak şekilde beslenmeleri önerilmektedir. Bu ana öğünlerden en önemlisi kahvaltıdır. Kahvaltıda çocukların süt, peynir, yumurta, zeytin gibi protein ve yağdan zengin içerikleri tüketilmesi önerilmektedir" ifadeleri yer aldı.
Sağlık Bakanı'nın tavsiyeleri karşısında CHP de okullarda ücretsiz yemek çağrısını yineledi. CHP'li TBMM Başkanvekili Gülizar Biçer Karaca Bakan Koca'nın paylaşımına, "Söylenenler çok doğru. Peki neden okullarda iki öğün ücretsiz yemek vermiyorsunuz?" sorusuyla karşılık verdi.
İYİ Parti de okulların açılması dolayısıyla yaptığı açıklamada iktidara "Seçim döneminde bizden kopya çekerek verdiğiniz ücretsiz yemek sözünü yerine getirin" çağrısında bulundu. İYİ Parti'nin yaptığı açıklamaya göre, Türkiye'de dördüncü sınıfların yüzde 40'ı, sekizinci sınıfların yüzde 46'sı okula aç gidiyor ve tam 1 milyon 358 bin çocuk açlık sınırında bulunuyor.
Bakanlığın tavsiyelerini uygulamak mümkün mü?
Milli Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü'nün "Yemek/Beslenme Hazırlanma ve Dağıtımı" başlıklı kılavuzunda okul çağında beslenmenin önemi, "büyüme ve gelişmenin hızlı olduğu, yaşam boyu sürebilecek beslenme alışkanlıklarının büyük ölçüde kazandırıldığı" çağ olarak anlatılıyor. Obezite, hipertansiyon, diyabet gibi kronik hastalıklarla mücadelede bu çağdaki beslenmenin önemine de dikkat çekiliyor. Kılavuzda, "okul başarısının artmasında" düzenli ve sağlıklı beslenmenin önemine de dikkat çekiliyor.
Ücretsiz okul yemeği programının altyapısı olan "Okulumda Sağlıklı Besleniyorum Programı" kapsamındaki "sağliklibesleniyorum.meb.gov.tr" adresinde velilere tavsiye edilen taslak menülere göre de okul çağındaki çocukların her gün meyve ve sebze yemeleri gerekiyor. Ayrıca sabah, öğle ve akşam olarak hazırlanan menü örneklerinin her birinde mutlaka et bulunuyor. Menülerdeki akşam yemeklerinde "rosto köfte," "çipura fileto," "kıymalı karnabahar," "buğu kebabı," "etli kuru fasulye," "güveç" gibi haftanın beş günü iki öğünde et içeren menüler öneriliyor.
CHP Yoksulluk Masası bakanlığın önerdiği menülere dair bir hesap yaptı. Masa'nın çalışmasına göre; önerilen bir öğle okul menüsü hesaplandığında "15-19 yaş grubu çocuk" için ayda 3 bin 444 lira, "4-6 yaş arası çocuk" için gıda harcaması ise ayda bin 862 lira olarak tespit edildi. Ancak asgari ücretin 11 bin 400 olduğu dikkate alındığında haftanın beş günü iki öğünde et içeren menülerin hazırlanması oldukça maliyetli.
TÜİK'in 22 Mart 2023'te açıkladığı, "Türkiye Çocuk Araştırması"na göre çocukların yüzde 42,2'si peynir ve süt gibi protein ürünlerini tüketemiyor. Et ve tavuk gibi ürünleri her gün tükettiğini söyleyen çocukların oranı ise sadece yüzde 12. Ekmek, makarna gibi tahıl içeren ürünleri her gün tüketen çocukların oranı yüzde 62,4 olarak belirtilirken her gün meyve tüketen çocukların oranı yüzde 50. Sebzeyi her gün tüketen çocukların oranı ise yüzde 33'te kalıyor. TÜİK'in verileri, Milli Eğitim Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı'nın her gün meyve, sebze ve et tüketilmesi gerektiğine dair önerilerinin hayata geçirilmesinin pek çok aile için mümkün olmadığına işaret ediyor.