240610 Kirgistan Referendum

Kırgızistan'da anayasa değişikliği için halkın oyuna başvurmaya hazırlanan geçici hükümet, ülkenin güneyindeki etnik gerginliklere rağmen, refenadumun yapılması konusunda ısrarcı.

Geçen nisan ayında devrilen hükümetin yerine geçen geçici hükümetin Başbakan Yardımcısı Almazbek Atambayev, ülkedeki gerginliklerin anayasa refernadumunu engellememesi gerektiğini belirtti ve“Refenadumun yapılamaması, bazı güçlere ülkedeki kaos ortamını devam ettirme olanağı verecek, böylelikle de düzensizliğin sürmesine yol açacaktır. Ne yazık ki bu oyunu sürdürecekler" dedi.

Yaklaşık iki hafta kadar önce Kırgızlılar ile Özbekler arasında meydana gelen etnik çatışmalarda yüzlerce kişi yaşamını kaybetmiş, on binlerce Özbek ülkeyi terk etmek zorunda kalmıştı. Bölgedeki gerginliğin yatışmasının ardından pek çok Özbek geri döndü, ancak ülkeden kaçan çok sayıda Özbek hala Özbekistan topraklarında bekliyor. Başbakan Yardımcısı Almazbek Atambayev, referandumda bu Özbeklerin de oy kullanabilmesi gerektiğini şu sözlerle vurguladı:

“Özbek hükümetinden, şu anda Özbekistan topraklarında bulunan vatandaşlarımızın referanduma katılmasına yardımcı olmalarını rica ettik, çünkü onlar bizim vatandaşlarımız. Onların en kısa zamanda Kırgızistan’a geri dönebilmesi için elimizden geleni yapacağız."

Zamanlama tartışması

Öte yandan, hükümetin referandum için öngördüğü tarihin uygun bir zamanlama olmadığına yönelik eleştiriler de artıyor. Kırgızlar ile Özbekler arasında çatışma çıktığı sırada Oş güvenlik birimlerinin başına getirilen General Ömürbek Suvanaliyev de bu sebeple istifa etmiş ve referandumu ertelemeye yanaşmayan hükümeti eleştirmiş, “Böyle bir dönemde referandum hazırlığı yapılması, hükümetin siyasi anlamdaki dar görüşlülüğünü ortaya koymaktadır" diye konuşmuştu.

Ülkedeki tüm zor koşullara rağmen, referandum yapılsa bile bu referandumun uluslararası toplum tarafından tanınacağı da şüpheli. Ülkedeki gergin atmosfer nedeniyle referandum, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın gözetimi altında yapılamayacak. Şu anda Kırgızistan'da yalnızca 39 AGİT gözlemcisi bulunuyor. Seçimi izlemekle görevli seçim komisyonunun üyesi Galina Skripkina Deutsche Welle’ye yaptığı açıklamada şöyle konuştu: “Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, bölgeye gönderilecek 300 gözlemcinin görevini iptal etti. Somut bir neden de gösterilmedi. Gözlemcilerin güvenliği için böyle bir karar alındığı düşünülüyor. Ancak bu uygulama yalnızca referandum günü ülkede bulunması öngörülen gözlemcileri kapsıyor.”

Referandum geçerli olacak mı?

Bir başka tarışılan konu da, refenadumun geçerli olması için gereken koşulların yerine gelip gelmeyeceği. Kırgızistan yasalarına göre, referandumun geçerli sayılabilmesi için oy verme hakkı bulunan seçmenlerin en az yarısının oy kullanmış olması gerekiyor. Geçici hükümet, bu kadar yüksek oranda katılımın söz konusu olmayacağını, buı nedenle asgari katılım şartının gevşetilerek, bu oranın yüzde 20'ye ya da yüzde 30'a düşürebileceğini açıklamıştı. Gözlemciler, referanduma ilişkin yasal düzenlemelerin son dakika değişikliğe uğraması ihitmali nedeniyle, seçimlerin özgür ve adil bir şekilde yapılmamasından endişe ediyorlar.

Alexander Tokmakov / Çeviri: Başak Özay

Editör: Ahmet Günaltay