Kırgız muhalefeti sokakta

Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla bağımsızlığa kavuşan Orta Asya Cumhuriyetleri özgürlüğü demokrasi ile bütünleştirememenin sancısını çekiyorlar. Sovyet dönemindeki tek parti, tek lider anlayışını sürdürüp göstermelik seçimlerle demokratik rejim imajı yaratmaya çalışan Asker Akayev’in Kırgızistan’ı, baskıya daha fazla dayanamayan muhalefetin ayaklanmasıyla bir anda karıştı. Üç hafta önceki genel seçimlerde 75 milletvekilliğinden sadece altısını kazanabilen muhalefet, Akayev yönetimini oylamaya hile karıştırmakla suçluyor ve liberallikten otoriterliğe kayan devlet başkanının istifasını talep ediyor.

Olaylar Kırgızistan’ın batısındaki Celalabad’da patlak verdi. Hükümet binalarını işgal eden ve sokağa dökülen onbinlerce rejim muhalifi ile güvenlik güçleri arasındaki çatışmalarda çok sayıda sivilin ölmesi yönetimin olaylara hazırlıksız yakalandığını da gösteriyor.

Ukrayna’yı örnek alıyorlar

Ukrayna’nın turuncu devrimini örnek alan Kırgızistan muhalefeti, genel seçim tekrarlanana kadar protesto eylemlerini sürdürmek amacında. Ekim ayındaki devlet başkanlığı seçiminde adaylığını koyamayacağı için yerini kızına devretmeye çalışan Akayev, olayları yatıştırmak için muhalefet temsilcilerini başkent Bişkek’te hükümet yetkilileri ile görüşmeye çağırmış ancak bu davet ret edilmişti. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı da genel seçimlerin adil geçmediğini ve oylamaya hile karıştırıldığını saptamıştı.

BDT’nin en yoksul ülkesi

Çin, Kazakistan, Özbekistan ve Tacikistan’a sınırı olan Kırgızistan, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra hızla fakirleşti. Kişi başına milli geliri sürekli azalan bu Orta Asya ülkesi Bağımsız Devletler Topluluğu’nun (BDT) en yoksul üyesi ve ekonomik önemi de, Çin ile Rusya arasındaki ticarette transit güzergah olmmasından kaynaklanıyor.

Protesto eylemlerinde ekonomik sıkıntılar da önemli rol oynuyor. İşsizlik, yolsuzluk, adam kayırma ve fakirlik halkın tepkisine yol açıyor.

Asker Akayev’in muhalefeti yatıştırmak için devlet başkanlığı ve meclis genel seçimlerinin öne alınmasına razı olabileceği belirtilmekteydi. Ancak Bişkek yönetiminin bu kararı bekletmesi, halkın sabrını taşırmaya yetti. Celalabad’daki olayların başkente sıçraması durumunda Kırgızistan’da çok kan dökülmesinden endişe ediliyor.

“Hükümet köşeye sıkıştı“

27 şubat seçimlerinin ardından 13 martta yapılan ikinci tur oylama muhalefetin harekete geçmesine neden olmuştu. Kırgızistan’ın büyük yerleşim merkezlerinden Oş’taki olaylara tanık olan Alman basın mensubu Markus Bensmann DW mikrofonlarına şunları anlattı: “Oş’taki vilayet binasının önünden geçerken gördüğüm olayları, aile ya da aşiret anlaşmazlığı sandım. Ama Celalabad’da bütün şehir halkı ayaklandı. Sokak gösterileri hükümetin köşeye sıkıştığını ve muhalefetin her geçen gün daha fazla taraftar kazandığını gösteriyor. Ama Ukrayna’nın aksine Kırgız muhalefetin ne karizmatik bir lideri ne de sağlam bir teşkilatı var.”