Küresel ısınma aşırı soğuklara nasıl neden oluyor?

Almanya’da sıcaklıklar çift haneli eksi derecelerde seyrediyor, ülkenin bazı bölgelerinde kar kalınlığı 80 santimetreye kadar ulaşmış durumda. İklim değişikliğine karşı çıkanlar ise bu durumu küresel ısınmanın bir "aldatmaca" olduğu iddiasını sosyal medyada yaymak için kullanıyor.

Aslında küresel ısınma aşırı soğuk havalara yol açmış olabilir. Peki nasıl?

Neden bu kadar soğuk?

Geçen günlerde eksiye düşen hava sıcaklıkları ve yoğun kar yağışları soğuk bir kış mevsiminin ötesine geçti. Buna Kuzey Kutbu'ndaki kutupsal girdabın aşağı doğru çöküşü neden oldu.

Kutupsal girdap (polar vortex) adlı hava olayı, yeryüzünden 10 kilometre yükseklikte meydana gelen jet akımı ile yakından bağlantılı. Jet akımı Avrupa'da kış mevsiminin nasıl geçtiğini belirliyor. Eğer güçlü ve batıdan doğuya eserse yumuşak, rüzgarlı ve yağmurlu Atlantik havasını getiriyor ve soğuk Arktik havayı engelliyor.

Ancak jet akımı güçsüz ve dalgalı seyrederse kutup girdabı da güçsüz oluyor ve bazen tamamen kırılıyor. Avrupa’daki soğuk hava dalgası işte bu güçsüz jet akımının sonucu güçlü bir kutupsal girdabın çökmesiyle meydana geldi.

İklim değişikliği havayı nasıl soğutuyor?

Fosil yakıtların kullanılması sonucu Endüstri Devrimi’nden bu yana hava sıcaklıkları 1 derece artış gösterdi. 2010-2019 yılları ise tarihteki en sıcak on yıl olarak kayıtlara geçti. İklim değişikliği sadece havanın ısınmasına neden olmuyor ama aynı zamanda aşırı hava olaylarının meydana gelmesine neden oluyor.

Potsdam İklim Etkisi Araştırmaları Enstitüsü'nden (PIK) Stefan Rahmstorf, işte bu noktada ölçüsüz Arktik ısınmanın devreye girdiğini söylüyor. Arktik’te hava sıcaklıkları son 40 yılda küresel ortalamadan 2 kattan daha fazla hızda yükseldi. Rahmstorf’a göre bu değişiklikler Avrupa'daki havayı etkiliyor.

Arktik ısınmanın kışın daha da güçlendiğini belirten Alfred Wegener Enstitüsü'ne bağlı Helmholtz Kutup ve Deniz Araştırmaları Merkezi'nden Dörthe Handorf, araştırmaların bu durumun jet akımını güçsüzleştirdiğini ortaya koyduğunu ve bunun da Avrupa'daki hava sıcaklıklarını etkilediğini söylüyor

İklim değişikliği Avrupa'da kışların daha soğuk geçmesine mi neden olur?

İklim değişikliği Avrupa’daki kışların daha soğuk geçmesine neden olmaz çünkü kutup girdabından gelen soğuk hava bazen mevcut soğuk havadan daha yumuşak olabilir. Ancak Kuzey Kutbu dünyada hava akımlarının yükselen ısı nedeniyle değiştiği tek yer değil.

Handorf'a göre alt tropikal bölgenin üstündeki ısınma da jet akımını etkiliyor. Kuzey Kutbu’ndaki ısınma jet akımını güneye doğru yönlendirirken ve Avrupa’da soğuk havaya neden olurken, alt tropikal bölgedeki ısınma da bu bandı yukarı doğru itiyor. Bu durum gerçekleştiğinde Avrupa'da kış mevsimi daha yumuşak geçiyor.  Handorf gelecekte hangi ısınma trendinin etkili olacağını iklim modellerinin henüz tespit edemediğini belirtiyor.

Küresel ısınma havanın soğumasına nasıl yol açıyor?

Ortalama sıcaklıklar rekor seviyelere yükselse bile iklim değişikliği her yerde hava sıcaklıklarında artışa neden olmuyor.

Handorf geçtiğimiz 20 yılda kışların ılıman bölgelerde uzun vadeli ortalamadan daha sıcak geçmediğini söylüyor. Kutupsal girdap gibi karmaşık hava sistemleri Kuzey Kutbu ısınırken Avrupa’nın bazı kısımlarını soğutabiliyor. Şubat ayı bu yıl soğuk olsa da Ocak ayı uzun vadeli ortalamalara göre sıcak geçmiş olabilir. Handorf “Bölgesel veya yerel olarak ısınmayı her zaman görmesek de küresel ısınmanın zayıfladığına dair bir işaret yok. Tam tersine” diyor.

Handor değişen jet akımının yaz sıcaklıklarını da etkilediğini, bu nedenle sıcaklıkların yaz aylarında alışılmadık derecede uzun sürebildiğini söylüyor. 2019 yılı Haziran ayında sıcak Sahra havası Avrupa'ya jet akımı ile ulaşıp  uzun süren bir sıcak dalgasına neden olmuştu.

Jeannette Cwienk

© Deutsche Welle Türkçe