Kuzey Irak'ta referandum: Kerkük'ün katılması neden önemli?

DW: Kerkük il Meclisi'nin Irak Kürt Bölgesel Yönetimi tarafından düzenlenecek olan bağımsızlık referandumuna katılma kararını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Serhat Erkmen: Bu yılın ilk aylarında Bölgesel Kürt Yönetimi'nin bayrağının çekilmesiyle başlayan ve daha sonra Kerkük'te Kürtçe'nin resmi dil olarak yazışmalarda kullanılmasıyla devam eden süreçten sonra Bölgesel Kürt Yönetimi'ne Kerkük'ün dahil edilmesine ilişkin çalışmalar netleşmişti. 25 Eylül'deki referanduma Kerkük'ün dahil edilmesine ilişkin baştan itibaren birtakım girişimler vardı. Bu girişimlerin nihai noktasıdır. Bu anlamıyla bakıldığında şaşırtıcı değildir. Neden şaşırtıcı değil? Çünkü Kerkük Vilayet Meclisi seçimleri 2005 yılından bu yana yapılamamakta. O dönemden beri de 41 vilayet meclisi üyesinin 24 tanesi KDP ve KYB'ye yani Kürt partilere ait. Dolayısıyla bu kararı çıkartabilecek sayısal çoğunlukları var ve bunu da hayata geçirdiler.

DW: Kerkük son dönemde demografik yapısı çok değişen bir kent. Kentteki son durum nedir? 

Erkmen: Kerkük'ün demografi yapısı 2003'ten itibaren mütemadiyen değişti. Hem Kerkük'te daha önce burada yaşamayan insanların bu bölgeye kaydırılması suretiyle bir fiziki değişiklik oldu. Hem de Kerkük'teki nüfus kayıtlarının değiştirilmesi suretiyle bir değişiklik ortaya çıktı. 2003'ten sonraki bu planlı demografik değişim neticesinde Kerkük'te Kürtler çoğunlukta. Onu Türkmenlerin takip ettiği, Araplarla Türkmenlerin de birbirine yakın nüfuslara sahip olduğu söylenebilir. IŞİD'in Musul dahil olmak üzere bir takım Türkmen bölgelerine girmesi neticesinde, Musul'dan Selahaddin'den hatta Diyala'dan Kerkük'e Türkmenlerin göç ettiğini biliyoruz. Bir diğer nokta da şu; Kerkük'ün önemli bir Arap nüfusu barındıran Havice ilçesi bugün hala IŞİD'in elinde. Ve muhtemelen referandumun gerçekleşeceği tarihe kadar da IŞİD'in denetiminde kalacağa benziyor. Kerkük'ün tamamını kapsayan bir referandum olmayacak.

DW: Referandum sonrası Kerkük'te ne gibi bir tablo ortaya çıkabilir?

Erkmen: Kerkük'te eğer bir "oldu bitti" ortaya çıkarılmaya çalışılırsa Kerkük'ün içindeki unsurların bunu kabul etmeyeceğini söyleyebiliriz. Bu da Kerkük'te başta önemli gösterilerin olmasına neden olabilir. Bu gösterilerin barışçıl bir atmosferde başladıktan sonra ülkeyi daha ciddi sıkıntılara sokabilecek yönlere gitmesi bence mümkün. Bunu da aklımızda tutalım çünkü Irak'ta demokratik gösteriler maalesef barışçıl olarak sonlandırılmıyor. Gösterileri bastırmak üzere taraflar kuvvet kullanabiliyor ve sonunda çok kötü şeyler yaşanabiliyor. Dolayısıyla Kerkük'te Kerkük'ü oluşturan tüm unsurların ortaklaşa bir karar alması mümkün olmazsa ya da Kerkük'te yaşayan unsurların uzlaşısı üzerine bir siyasi gelecek belirlenmezse, Kerkük uzun vadede Irak'ta yeni bir çatışma kaynağı olabilir.

DW: Peki Kerkük neden önemli. Irak ve bölge için ne ifade ediyor?

Erkmen: Kerkük Irak açısından iki önemli özelliğe sahip. Bunlardan bir tanesi Irak'ın en zengin petrol yataklarından bir kısmı Kerkük'te bulunuyor. Çok ciddi bir ekonomik gücü elinde tutan bir şehir. İkinci olarak; Kerkük için sıklıkla kullanılan bir tabir vardır. Irak'ın küçük bir modeli gibidir. Yani Kürtlerin, Türkmenlerin, Arapların, Sünnilerin, Şiilerin yani Irak'ın bileşenleri olan farklı unsurların bir arada yaşadığı bir şehirdir. Bu anlamda herkes için önemlidir. Yani Türkmenler Kerkük'ün bir Türkmen şehri olduğunu iddia eder, Araplar Kerkük'ün bir Irak şehri olduğunu iddia eder. Kürtler de Kerkük'ün bir Kürt şehri olduğunu iddia eder. Irak'taki siyasi semboller açısından bakıldığında bir kesişim noktası. Irak anayasası açısından bakıldığında da tartışmalı bölgelerin içerisinde. Bu tartışmalı bölgeler hala muallakta olan bir konu. Normal şartlarda 2007 yılının sonuna kadar Kerkük dahil olmak üzere tartışmalı bölgelerdeki sorunların çözülmüş olması gerekiyordu. Ancak, üzerinden on yıl geçmesine rağmen hala Kerkük'ün dahil olduğu tartışmalı bölgelere ilişkin sorunlar çözülememiş durumda. Ne Irak merkezi hükümetinin ne de Kuzey Irak'taki bölgesel yönetimin tam olarak üzerinde söz sahibi olmadığı, Irak Parlamentosu'nda da bu konuda tartışmaların devam ettiği bir şehirden bahsediyoruz.

 

© Deutsche Welle Türkçe

Özge Artunç