Kentsel dönüşümde Wuppertal örneği

Wuppertal İklim, Çevre ve Enerji Araştırmaları Enstitüsü Başkanı Uwe Schneidewind şehrini "heyecan verici" olarak tanımlıyor. Schneidewind, bir dönem sanayileşmenin önde gelen merkezleri arasında yer alan Wuppertal'in "Dönüşen Kent Projesi" açısından çok uygun olduğunu kaydediyor.

Projenin hayata geçirilebilmesi için üniversite, belediye, şirketler ve vatandaşlar el ele çalışıyor. Şehrin profilini hâlâ sanayileşme döneminden kalan binalar ve tütmeyen fabrika bacaları belirliyor. Ancak bu manzara değişecek. Schneidewind, "Yaratıcı, işine odaklı insanlar bilinçli olarak bu tür kentlere yöneliyor. Çünkü yeniden biçimlenmesine katkıda bulunabileceğini biliyor. Henüz belirgin bir siması olmayan bir metropole dönüşmemiş" diyor.

Wuppertal belediyesinde şehir planlamasından sorumlu Frank Meyer, "Sanayinin temeli 1970'ler ve 80'lerde kırıldı. Şehir bunun etkisinden hâlâ kurtulumadı" diyor.

Wuppertal denince Bayer şirketi, monoray, hayvanat bahçesi, Friedrich Engels ve tiyatro sahnelerinin efsane ismi Pina Bausch gelirdi. Bayer, daha rahat genişleyebileceği gerekçesiyle Leverkusen'e taşındı.

Sanayisizleşmenin kurbanı

Hayvanat bahçesi ve monoray sistemi (Schwebebahn) 19'uncu yüzyılda yükselen sanayi kültürünün halen ayakta kalan unsurları. Bunda Friedrich Engels de etkili oldu. Engels, Karl Marx ile tanışıp Marksizm teorisinin temelini atmadan önce kentte başarılı bir tekstil işletmesinin başındaydı.

Bir zamanların sanayi metropolü Uzakdoğu'nun artan rekabetinin de etkisiyle hızla geriledi. Nüfus azalırken işsizlik arttı, binalar boşaldı. Wuppertal 2014 yılında şehir merkezinde üzerinde "Şeriat Polisi" yazılı yeleklerle "devriye gezen" Selefilerle adını duyurdu. Bir süredir kentte Selefiliği önleyici program uygulanıyor.

Wuppertal belediyesinin borçlarının toplamı 2,34 milyar euroyu buluyor. Belediye Başkanı Andreas Mucke, geçen ay yaptığı açıklamada, Berlin'in desteğine ihtiyaç duyduklarını vurguladı.

Para yok, vizyon çok

Prof. Uwe Schneidewind, sanayi kültürünün birikiminin Wuppertal üzerindeki etkisine dikkat çekiyor. Schneidewind, "Burada atılan adımlar, 21'inci yüzyıldaki kentsel dönüşümler açısından örnek olacaktır" tesbitinde bulunuyor.

"Kuzey demiryolu güzergâhı" (Nordbahntrasse), dönüşüm sürecinin ilk sonuçlarından biri oldu. 23 kilometre uzunluğundaki hat kapatıldıktan sonra asfaltlandı. Sponsorlar, dernekler ve uzun süreli işsizlerin yardımıyla 100 bin kişinin faydalanabileceği bir bisiklet ve yaya yolu kuruldu. Frank Meyer şunları söylüyor: "Wuppertal'in bisiklet kentine dönüştüğünü görmek güzel. Vatandaşlar artık yağmurlu havada bile işine, okuluna bisikletle gidiyor, aracını garajda bırakıyor. Bunun enerji, ulaşım ve dolayısıyla çevreye etkisi olumlu oluyor."

Bisiklete ne dersiniz?

Tarihi viyadük ve tüneller bisiklet ve yayalar için yollara dönüştürülürken korunmaya muhtaç türler dikkate alındı. Sözkonusu hatta dolaşanlar, muhteşem bir manzaranın yanı sıra sıkı şekilde korunan hayvan ve bitki türleri hakkında da bilgi alabiliyor. Vatandaşlar şehirlerini farklı bir perspektiften, yeşil alanlarda ve yukardan izleyebiliyor.

Şehir plancıları bundan sonra çatıların yeşillendirilmesini ve bir teleferik inşa etmeyi öngörüyor. Teleferik projesinin web sitesi kuruldu bile. Teleferik, merkez garda başlayacak, dağdaki üniversite kampüsüne öğrencileri iklim dostu bir şekilde ulaştıracak. Frank Meyer, projenin birçok bakımdan ilki ifade ettiğine dikkat çekiyor: "Almanya'da şimdiye kadar hiç kentsel alanda teleferik kurulmadı. Bu yüzden örneğin 20 metre yükseklikten bir eve bakılabildiğinde bunun hukuki açıdan kişisel mahremiyetin ihlali sayılıp sayılmayacağı gibi sorular tartışılıyor."

Wuppertal'i yeniden canlandırmak

Öncü ruh şirketlere de bulaştı. Gayrımenkul alanında faaliyet gösteren Küpper Grubu Merkez Garın yakınlarında genişçe bir alanı "kentsel tarım" (Urban Farming) uygulamalarına açtı. Yatırımcı şirket şehrin merkezinde pahalı konutlar yapıp satmak yerine burada bitki ve balık yetiştirilmesini sağlıyor.

Schneidewind, federal hükümetin küresel çevre değişikliği için kurduğu bilimsel kurulun üyesi. "Dönüşen Kent Projesi"nde ekonominin birçok branşı açısından büyük potansiyel görüyor. Uzman, 21'inci yüzyılda ekonominin ya daha yavaş büyüyeceğine ya da küçüleceğine işaret ediyor.

Toplum, çevre ve bireyin kendisiyle uyumunun refahı beraberinde getirdiğini vurgulayan Uwe Schneidewind, "Bunun için sosyal birlikteliği teşvik eden serbest ve yaratıcı alanlar, şehrin içinde yeşil bölgeler gerekiyor" diyor.

Wuppertal dünya için bir laboratuvar oldu

Uwe Schneidewind, "Ruhr bölgesindeki sanayi metropollerinin son yıllarda geçirdiği dönüşüm Çinli belediyeler tarafından büyük ilgiyle izleniyor. Zira Asyalıları da benzer bir yeniden yapılanma süreci bekliyor" diyor. Schneidewind'in başkanlığını yaptığı Wuppertal Enstitüsü Çinli belediyelere bu alanda danışmanlık hizmeti veriyor. Schneidewind, "Wuppertal örneği bize dünya genelindeki kentsel dönüşüm tartışması ve yeni refah anlayışında perspektifler sunabilir" diyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Karin Jäger