Kenevirin en çok üretildiği Lice’ye yasal izin yok

Türkiye'de 1940 yılından beri yasak olan kenevir bitkisi yetiştiriciliği, Resmi Gazete'de yayımlanan yönetmelikle yeniden serbest bırakıldı. Kenevir sadece 19 il sınırları içerisinde yetiştirilebilecek. Ancak bu iller arasında kenevire en uygun iklim şartlarını taşıyan Diyarbakır'ın Lice ilçesi yok. Yıllardır illegal kenevir ekimi yapılan Lice'ye yasal izin verilmemesi, 26 bin nüfuslu ilçede hayal kırıklığı yarattı.

Diyarbakır'ın Lice ilçesinde 1975 yılında meydana gelen depremde 2 bin 385 kişi yaşamını yitirdi. Binlerce ev yıkıldı ve nüfusun önemli bir bölümü Diyarbakır'a, oradan da büyük şehirlere göç etti. 1978 yılında ise Abdullah Öcalan ve 21 arkadaşı Fis köyünde toplanarak PKK'nın kuruluşunu ilan etti. İlçe, 1990'lı yıllarda, PKK'lılarla güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmalara sahne oldu. Öyle ki, 22 Ekim 1993'te dönemin Diyarbakır Jandarma Bölge Komutanı Tuğgeneral Bahtiyar Aydın'ın da aralarında bulunduğu 16 kişi çıkan olaylarda yaşamını yitirdi. İlçe merkezinde 643 ev ve işyeri yakılarak tahrip edildi. Bu süreçte yüzlerce köy boşaltıldı, Lice bir kez daha göç etmek zorunda kaldı. İlçe doğal gelişimi konusunda defalarca sekteye uğradı. İşsizlik ve suç oranları arttı.

Lice'de artan suç oranlarının kahır ekseriyetini ise keneviri ekimi ve esrar üretimi oluşturdu. 2017 ve 2018 yıllarında Diyarbakır'da 156 ton esrar, 11 milyon kök Hint keneviri operasyonlar sonucu ele geçirildi. Bu miktarın önemli bölümüne kaynaklık eden ilçe Lice'ydi.

Türkiye, 1940'lı yıllarda üretimi yasaklanan kenevirin yeniden yasal olarak yetiştirilmesini tartışırken, izin verilmeyen ilçe Lice'de yıllardan beri yasa dışı kenevir ekimi yapanlar, üretimlerini devletin kontrolü altında gerçekleştirmek istiyorlar.

"Yedi yıl hapis yattım”

Abdullah Akar 35 yaşında. 2009 yılında satmaya çalışırken yakalandığı 60 kilogram esrar nedeniyle 7 yıl hapis cezasına çarptırıldı. 8 yıl yasa dışı kenevir ekimi yapan Akar, pes etmiş durumda. Bir kahvehanede aylık bin 500 liraya çalışan Akar, izin verildiği takdirde işini bırakarak tarlasına koşacağını belirtiyor. Kenevir ekimine 13 yıl önce başladığını belirten Akar, cezaevinden çıktıktan sonra ağır cezalar ve artan operasyonlar nedeniyle artık yasa dışı çalışmayacağını söylüyor.

İki çocuk babası olan ve kıt kanaat geçindiğini belirten Akar, "Bu kenevir işi bizim işimiz. Nasıl ekilir, nasıl yetiştirilir biz biliyoruz. Yıllardır buralarda yapılıyor. Halkımızın yüzde doksanı uyuşturucuyla geçimini sağlıyor. Devlet yasal ekim için bu bölgeye izin vermedi. Batıda serbest olduysa burada da olsun. Üretir, devlete satarız, vatandaşa vermeyiz. Halis Toprak öldükten sonra fabrikaları battı, iş yok, insanlar perişan. Biz aynı devletin çocuklarıyız, kardeşlik varsa burada da kardeşlik olsun" diyor.

"İzin verilirse köylere geri dönüşler de başlar"

61 yaşındaki Ramazan Taşdemir de benzer görüşleri paylaşıyor. Onun 30 dönüm arazisi var. Ancak o bir pastanede çalışıyor. "Yasak bir iş yapmak istemiyorum" diyen Taşdemir'in de beklentisi yasal ekime izin verilmesi.

"Burada iki fabrika vardı, ikisi de kapandı. Çarşıda 400 dükkan var, hiçbiri iş yapamıyor. 30 dönüm arazim var, ama bir şey ekemiyorum. Ama Lice'de eken çoktur. İllegal olarak ekim yapılıyor. Ekenler cezaevine giriyor. Yasak olacağına yasal olsun. İzin verilirse Lice'de kenevir ekimi kontrol altına alınmış olur. İzin verilirse köylere geri dönüşler de başlar."

Murat Eser 50 yıllık yaşamının, 25 yılında esrar kullanmış. Birkaç kez cezaevine giren Eser daha çok kenevirin yararına inanıyor. Yasal izin verilmesi durumunda Lice'deki gençlerin işe kavuşacağına, kapalı fabrikaların da yeniden açılacağına inanıyor.

"Cumhurbaşkanı file dağıtıyor, en iyi file kenevirden..."

"Bakın, ilk kot pantolon kenevirden yapıldı. Gemi halatları kenevirden yapılıyor. Omega 3 ve 6 yağları sadece kenevirde var. Bir dönüm kenevir, 25 dönüm ormana bedel oksijen üretiyor. Bu, Allah'ın otudur. Her gün iki tane içiyorum faydasını çok görüyorum" diyen Murat Sere, yasak olmasına rağmen insanların Lice'de bu işi yapmasına mecbur olduklarına dikkati çekiyor.

Lice'de üretilen kenevirin hiçbir yerde çıkmadığını ifade eden Eser, "Lice'nin havası, toprağı buna elverişlidir. Adam 25 yaşında cezaevine giriyor, 40 yaşında çıkıyor. Yasal izin verilse gençler iş sahibi olur, kapalı fabrikalar açılır, kenevir işlerler. Cumhurbaşkanı poşet kullanılmaması için file dağıtıyor. En iyi file kenevirden yapılır" diye konuşuyor.

"Güvenlik sağlanamaz"

Lice'de yasal ekimden yana olanlar, ulaşabildikleri kamu kurumlarına sıklıkla başvuru yapıyor. Ancak herkesin aldığı yanıt, "Güvenlik problemi nedeniyle Lice yasal ekim kapsamı dışında tutulmuş" sözleri oluyor.

Ancak 1990'lı yıllardan beri adı çatışmalarla ve uyuşturucuyla birlikte anılan Lice, son yıllarda yapılan operasyonlar sonucunda nispeten güvenli bir yer haline geldi. Kırsal alanlarda ise halen küçük bir PKK'lı grubun bulunduğu tahmin ediliyor. Bir kaç yıl öncesine kadar sık sık PKK'lılar tarafından kesilerek, kamu görevlilerinin kaçırıldığı Diyarbakir-Lice karayolunda şimdilerde gece geç saatlerde bile seyahat etmek mümkün. Bölgede güvenlik problemlerinin azalmasıyla, en önemli sorun olarak görülen işsizlik ve ekonomi, daha çok görünür olmaya başladı.

Diyarbakır Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü'nden konuya ilişkin bir açıklama yok. Ziraat Mühendisleri Odası Diyarbakır Şube Başkanı Abdussamed Uçaman ise Licelilerin yasal ekim taleplerini haklı buluyor. Uçaman, izin verilmemesinin bölgeyi cezalandırma anlamına geleceğini savunuyor.

"Sadece Lice'yi değil bölgedeki durumu temel almak gerekiyor. Diyarbakır'a izin verilmemesi sanki bölgeyi cezalandırma ile ilgili. Böyle bir ceza öngörülse de halen üretiliyor. Köylerde, lokal alanlarda çok ciddi üretim mevcut. Bu, Diyarbakır'a yapılan bir haksızlıktır. Şu an tarlalar belli, çok rahat bir şekilde tarım personeli en ücra köşeye kadar gidip, köylülerin ekimini kontrol edebiliyorsa, bu güvenlikle ilgili hiçbir sıkıntı olmadığını gösterir. Bu, bir bahanedir. Burada ekimin belirli hasat dönemleri mevcut. Ekimin kaldırılması ile ilgili durumlar mevcut. Bunun bir takvimi var, bitkinin kendi vejetasyonu var. O denetimi buradaki mühendislerle çok rahat yapabilirler."

Resmi Gazete'de yayımlanan yönetmelikle kenevir sadece 19 il sınırları içerisinde yetiştirilebilecek. Bu iller Amasya, Antalya, Bartın, Burdur, Çorum, İzmir, Karabük, Kastamonu, Kayseri, Kütahya, Malatya, Ordu, Rize, Samsun, Sinop, Tokat, Uşak, Yozgat ve Zonguldak. Belirlenen iller arasında yasa dışı da olsa üretimin en çok yapıldığı Diyarbakır ve Lice ilçesi olmasa da işsizlikle boğuşan Lice'nin hâlâ umudu var.

Felat Bozarslan / Diyarbakır

©Deutsche Welle Türkçe