Kazaklar neden sokaklara döküldü?

- Deutsche Welle: Sayın Stefan Meister, Kazakistan'da yaşanan olayları nasıl değerlendiriyorsunuz?

Stefan Meister: Bunlar, Kazakistan'da yıllardan sonra gördüğümüz en güçlü protestolar. Sadece belirli bir bölgede değil, ülkenin geniş bir kesimini etkiliyor. İnsanlar öfkeli. Halkın biriktirdiği çok şey var. Artan gaz ve enerji fiyatları ise yaşanan hayal kırıklığının bir tetikleyicisi oldu. Protestoların kapsamı ve şiddeti karşısında şaşırmış görünen iktidar elitlerini ise nasıl hareket edecekleri konusunda bir yetersizlik içinde görüyoruz.

- Peki çatışmanın nedenleri neler sizce?

Eski Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev'in istifasına rağmen köklü bir değişiklik yapılmayan iktidarda hâlâ eskiden kalma elitler var. Öte yandan ülkede Covid ve pandemi nedeniyle fiyat artışları oldu. Halk üzerinde sosyo-ekonomik baskı artarken yükseltilmeyen maaşlar ve kötü çalışma koşulları da memnuniyetsizliği artırdı. Halk bir gelir kaybı içindeydi ve bir değişim umudu da yoktu.

- Kazaklar öfkeli görünüyor. Belaruslular da yöneticilerine karşı öfkeyle sokaklara dökülmüştü. Bu iki ülkedeki durumu karşılaştırabilir misiniz?

Belarus'taki Lukaşenko rejimi, özellikle ekonomi politikası söz konusu olduğunda daha da otoriter ve reform yapmaya daha az istekli. Belarus'ta son 30 yılda çok az şey değişti. Kazakistan ise oldukça liberal bir ekonomiye sahip ve birçok Çinli yatırımcının ülkeye girişine de izin verdi. Ama Kazaklar, yatırımlarla artan zenginlikten ve kalkınmadan pay alamadıkları hissine kapılıyor.

- Devlet başkanlığının 2019 yılında Nursultan Nazarbayev'den Cömert Tokayev'e geçişi başarılı bir iktidar değişimi olarak görülmüştü. Bu doğru mu?

Nazarbayev kilit bir konumda olmaya devam ediyor ve nihayetinde ülkenin kaderini belirliyor. Devlet aygıtlarında ve Güvenlik Konseyi'nde belirleyici konumda bulunan kişiler hâlâ ona bağlı. Bu bağlamda, aslında yaşanan yarım bir iktidar değişimiydi ve halkın katılımı da söz konusu değildi. Göstericilerin "Yaşlı adam gitmeli" sloganı da siyasi elitlerde bir değişim istendiğini gösteriyor.

- Peki Kremlin, Kazakistan'a şimdi hangi düşüncelerle nasıl bakıyor sizce? Kremlin'in endişeleri neler?

Kremlin için en önemli şey istikrar ve etki alanını korunmak. Belarus'taki gelişmeler Kremlin açısından şu anda konsolide oluyor, ancak elbette istikrarlı olmaktan hâlâ çok uzak. Halk giderek daha fazla rejime ve Rusya'ya karşı. Kazakistan, Rusya'nın Belarus'tan sonra bölgedeki ikinci en önemli müttefiki. Kazakistan'ın çevresinde Afganistan gibi zor ülkeler de var. Dolayısıyla bölgede başka renkli bir devrimden korkan Kremlin için bu aynı zamanda bir güvenlik sorunu. Kremlin orada ne olduğuna çok dikkat edecek. Gücü yettiğince de iktidarda kalması için rejime destek olacak.

Söyleşi: Olga Sosnytska

© Deutsche Welle Türkçe

Alman siyaset bilimci Stefan Meister, Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te Heinrich Böll Vakfı'nın Güney Kafkasya programının yöneticiliğini yapıyor.