Yapay zeka ile kalp krizi teşhisi
25 Kasım 2023
Kardiyovasküler hastalıklar halen dünya çapında en yaygın ölüm nedeni olarak kayıtlara geçiyor. Her yıl küresel çapta yaklaşık 17 milyon 300 bin kişi bu hastalıklardan dolayı hayatını kaybediyor. Uzmanların tahminlerine göre bu rakam 2030 yılına kadar 23 milyon 600 bine yükselecek.
Bir yandan kardiyovasküler hastalıklar artarken, diğer yandan da önleyici tedbirler ve tıptaki gelişmeler sonucunda kalp krizi sonucu meydana gelen ölümler önemli ölçüde gerileme gösteriyor. Ve yapay zeka sayesinde bu tür ölüm vakalarının daha da azalması bekleniyor. Zira uzmanlara göre yapay zekanın en büyük gücü potansiyel tehlikeleri zamanında fark edebilme yeteneğinin gelişmiş olması. Yapay zeka, en donanımlı uzman hekimin bile sahip olamayacağı bir beceriyle, muayene değerlerini çok hızlı bir şekilde tetkik edip, olası düzensizlikleri filtreleyebiliyor.
Kalp krizlerini 10 yıl önceden teşhis
Yapay zeka teknolojisi gelecekte, örneğin göğüs ağrısından şikayetçi olan ancak CT taraması sırasında kalp krizi riski tespit edilemeyen binlerce hastanın hayatını kurtarabilecek. Çünkü koroner arterlerdeki çok küçük daralmalar genellikle muayenelerde görülmeyebiliyor. Fark edilmeyen bu tür küçük damar daralmaları iltihaplanmaya yol açabiliyor. Böylece damarlar yırtılıp arterleri tıkayarak kalp krizine yol açabiliyor. Yakın zamana kadar bu tehlikeyi önceden tespit etmek mümkün değildi.
Oxford araştırmacıları tarafından geliştirilen yapay zeka aracı, koroner arterlerde belirgin daralma olmayan hastalarda bile bu tür anormallikleri tanıyabiliyor ve göğüs ağrısı olan bir hastanın önümüzdeki on yıl içinde kalp krizi geçirme riskini tahmin edebiliyor. Çalışma, İngiliz Kalp Vakfı tarafından finanse edildi ve Philadelphia'daki Amerikan Kalp Derneği'nin bilimsel oturumlarında sunuldu.
Yüksek riskli hastaların çoğu tespit edilemiyor
Sadece Birleşik Krallık'ta her yıl yaklaşık 350 bin kişi kardiyak BT taramasından (kalp tomografisi) geçiyor. Bu muayene koroner arterlerdeki daralma veya tıkanıklıkları tespit etmek için standart bir test olarak kabul ediliyor.
Oxford Üniversitesi Radcliffe Tıp Bölümü'nden Prof. Dr. Charalambos Antoniades liderliğindeki ekip, çalışma için İngiltere'deki sekiz farklı hastanede bu tür rutin BT kalp taraması yaptıran 40 binden fazla kişinin verilerini analiz etti.
Söz konusu vakaların yaklaşık dörtte üçünde koroner arterlerde belirgin bir daralma belirtisi tespit edilememiş ve bu hastalar tedavi edilmeden taburcu olmuştu. Ancak veri analizleri, koroner arterlerinde belirgin daralma tespit edilemeyen kişilerin de riskli durumda olduğunu ortaya koydu. Veriler, önemli bir daralma tespit edilemeyen hastaların da kalp krizi geçirdiğini veya kalp yetmezliğinden öldüğünü gösterdi.
Öte yandan bu hastalar, en küçük belirti bile göstermedikleri için yüksek riskli hastalar olarak kabul edilmemişti.
İnsanların fark edemediğini yapay zeka görünür kılıyor. Oxford araştırmacıları tarafından geliştirilen yapay zeka aracı, iltihaplı arterlerin etrafındaki yağ değişikliklerini analiz ediyor ve gerçek riski hesaplıyor. Bu tür değişiklikler kalp krizi riskinin önemli ölçüde arttığını gösteriyor.
Tedavinin hedefe yönelik uyarlanması
Dünyada bir ilk olan pilot proje çerçevesinde tıbbi ekip 744 hasta için yapay zeka tarafından oluşturulan bir risk değerlendirmesi geliştirdi. Bu bağlamda hekimler vakaların yüzde 45'inde tedavi planını değiştirdi. Çalışma sonucuna göre, söz konusu teknolojinin kullanılmaya başlanması ile yapay zeka ile muayene olanlarda kalp krizleri yüzde 20'den, kalp krizi sonucu ölümler veya felç de yüzde 8'den daha düşük gerçekleşti.
"Her yıl çok sayıda insan gereksiz yere kalp krizinden ölüyor. Hastaların tedavisini yönlendirmek için yapay zekânın potansiyelinden faydalanmamız çok önemli" diye konuşan çalışma heyetinin başkanı Charalambos Antoniades, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Burada, hekimlere doğru bir risk resmi sunmanın tedavinin seyrini değiştirebileceğini ve potansiyel olarak iyileştirebileceğini gösterdik."
Yapay zeka zaman ve para tasarrufu sağlıyor
Yeni geliştirilen yapay zeka aracı aynı zamanda, yapay zekanın tedavilerin çok erken başlanmasında üstlendikleri öneme de işaret ediyor. Bu yöntemle hayat kurtarabileceği gibi, zamandan ve paradan tasarruf etmek de mümkün.
Örneğin, 2023'ün ortalarında İngiliz kardiyologlar, acil serviste kalp krizi teşhisini hızlandırabilecek bir "karar destek sistemi" geliştirmek için yapay zekayı kullandılar. Yapay zeka aracı, kandaki troponin seviyesini önceki yöntemlerden çok daha hızlı belirleyebiliyor. Troponin proteini, çürüyen kalp kası hücreleri tarafından salınır ve kalp krizlerinin teşhisinde merkezi bir rol oynar. Şimdiye kadar hastalar genellikle kalp krizi geçirmemiş olsalar bile troponin değeri belirlenene kadar hastaneye götürülüyor ya da gözlem için daha uzun süre hastanede kalmak zorunda kalıyorlardı. Yapay zeka burada zaman kazanılmasına ve gereksiz masraflar yapılamamasına katkı sunabiliyor.
Risklerin erken teşhisi
Yapay zeka sadece potansiyel riskleri daha hızlı tanımakla kalmıyor, aynı zamanda bazı durumlarda insanlardan daha güvenilir bir risk potansiyelini ortaya koyabiliyor.
Yine 2023 yılının ortalarında ABD'li araştırmacılar, EKG eğrisinde şüpheli kalıplar arayan ve tehlikeli koroner arter tıkanıklıklarını deneyimli kardiyologlardan bile çok daha güvenilir bir şekilde tanıyabilen bir yapay zeka uygulaması geliştirdiler.
Yapay zeka sayesinde tehlike erken fark edilirse, riskler de o ölçekte azalmış olur. Kalp damarları tıkanmadan önce nispeten zararsız bir rutin prosedürle kateter (anjiyo) yapılıp, stentler yerleştirilir ve böylece damar genişletilerek kalp krizi büyük ölçüde önlenebilir.