İran'ın nükleer tesislerine sınırlı denetim izni

Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) Başkanı Rafael Grossi, Tahran'daki görüşmelerden sonra pazar akşamı yaptığı açıklamada, varılan uzlaşma gereği İran’ın nükleer faaliyetleri konusunda teknik incelemeler yapmakla yükümlü tek bağımsız kuruluş olan UAEK'nin bu ülkedeki denetimlerine üç ay daha sınırlı bir şekilde devam edeceğini belirtti.

İran ABD'nin Tahran'a yönelik yaptırımlarını gevşetmemesi durumunda, UAEK denetçilerinin 23 Şubat Salı gününden itibaren nükleer tesislerinin bir kısmına erişimini kısıtlamakla tehdit etmişti.

Kısa vadeli kontroller mümkün olacak

Grossi, Tahran dönüşü Viyana'da yaptığı açıklamada görüşmeler neticesinde "geçici bir teknik anlaşma" sağlandığını, buna göre gelecekte UAEK'nin nükleer tesislere "daha az erişim" sağlayacağını kaydetti. Ancak Grossi, varılan uzlaşmaya göre "gerekli kontrol ve doğrulama seviyesinin korunmasının"  mümkün olacağını söyledi.  Grossi, UAEK'nin kısıtlanacak faaliyetleri hakkında bilgi vermezken, İran'da görevli kurum denetçilerinin sayısının aynı kaldığını ve kısa vadeli kontrollerin de yapılabileceğini belirtti. 

UAEK'den yapılan açıklamada İran'ın nükleer tesislerle ilgili faaliyet ve ekipman kayıtlarını aktarmayacağı belirtildi. Veri aktarımından güvenlik kameralarının kaydettiği  görüntülerin kast edildiği tahmininde bulunan UAEK, gelecek üç ay için yaptırımların tamamen kaldırılması halinde ise tüm verilerin yeniden kendilerine iletilmeye devam edileceğini kaydetti.

İran iş birliğini sınırlandırma kararı almıştı

İran, geçen hafta UAEK denetçileri ile iş birliğini sınırlandırma kararı almış, nükleer anlaşma olarak bilinen Ortak Kapsamlı Eylem Planı (JCPOA) kapsamındaki "gönüllü şeffaflık önlemlerini” uygulamayacağını duyurmuştu.

İran ayrıca Ek Protokol olarak adlandırılan ve UAEK denetçilerinin önceden planlanmamış, ani denetimlerine imkan tanıyan düzenlemeleri de uygulamayacağını UAEK'ye bildirmişti.

İran parlamentosunda geçen Aralık ayında kabul edilen yasal düzenleme, UAEK denetçilerine nükleer anlaşma gereği tanınan, tesisleri kısa vadeli denetleme izinlerinin iptal edilmesini öngörüyordu.

Nükleer silahlanmaya karşı anlaşma

İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesi ABD, İngiltere, Çin, Rusya, Fransa ile Almanya ve Avrupa Birliği (AB) arasında nükleer anlaşma olarak bilinen Ortak Kapsamlı Eylem Planı (JCPOA) 2015 yılında imzalanmıştı. Anlaşma, İran'ın nükleer programından vazgeçmesi karşılığında İran ile ekonomik ilişkilerin normalleştirilmesini ve bu ülkeye uygulanan yaptırımların kaldırılmasını öngörüyordu.

Ancak, ABD'nin eski Başkanı Donald Trump, selefi Barack Obama döneminde imzalanan anlaşmayı "tamamen yetersiz" bulduğunu belirterek 2018'de anlaşmadan çekilmiş ve İran'a yönelik ekonomik yaptırımları uygulamaya başlamıştı.

Bunun üzerine İran da anlaşma kapsamındaki yükümlülüklerinden kademeli olarak geri çekilmeye başlamıştı.

ABD anlaşmaya geri dönecek mi?

ABD Başkanlığını Trump'tan devralan Joe Biden ise İran'la varılan nükleer anlaşmanın yeniden uygulanmasını istiyor. Ancak şu anda Washington ve Tahran arasında, anlaşmayı yeniden canlandırmak için ilk adımı kimin atması gerektiği konusunda belirsizlik yaşanıyor.

İran anlaşmaya dönmek için ABD yaptırımlarının kaldırılmasını ön koşul olarak sunarken, yeni ABD hükümeti, Tahran'dan önkoşul getirmeden önce anlaşmaya uymasını talep ediyor.

Bununla birlikte ABD geçen hafta Nükleer Anlaşma‘yı imzalayan ülkelerle yapılan gayri resmi görüşmelerde  AB'nin anlaşmaya dönüşü yeniden müzakere etme daveti kabul etti.

AFP/TY,JD

© Deutsche Welle Türkçe